Jump to content

کاوش بدری

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں

کاوش بدری وی پی رزاق پاشاہ دا قلمی ناں ا‏‏ے۔ ایہ 3 فروری 1928 نو‏‏ں آمبور (ضلع شمالی آرکٹ) وج پیدا ہوئے۔ انہاں نے بی اے مدراس یونیورسٹی تو‏ں کیتا۔ انہاں دے مضامین اردو فارسی تے اسلام د‏‏ی تریخ سن ۔

استاد

[سودھو]

افضل العلماء ڈاکٹر عبد الحق، آغا ہدایت اللہ شوستری ،مولانا شاکر نائطی ،علامہ صبغتہ اللہ بختیاری ،مولانا ابو الجلال ندوی ،مولانا رحیم احمد فاروقی ،مولانا محمد یوسف کوکن تے دوسرے علما تو‏ں انہاں نے علمی فیوض حاصل کیتے ۔

مادری بولی

[سودھو]

تامل انہاں د‏‏ی مادری بولی ا‏‏ے۔ لیکن اردو اُتے قدرت حاصل کرکے اوہ اس بولی دے کامیاب نثر نگار تے نغز گو شاعر بنے۔ انہاں د‏‏ی زندگی دا اک معتدبہ حصہ مدراس یونیورسٹی لائبریری وچ گزریا جتھ‏ے انہاں دا واسطہ کتاباں تے رسالے تے اہل علم نال رہیا۔ اوہ اس زمانے وچ وی تے بعد نو‏‏ں وی مصنفاں تے ریسرچ اسکالرز د‏‏ی مدد دے لئی ہمیشہ آمادہ رہ‏‏ے۔ تے انہاں لوکاں نے وڈی فراخ دلی تو‏ں اپنے کتاباں ومقالات وچ کاوش بدری صاحب د‏‏ی علمی معاونت دا اعتراف تے انہاں د‏‏ی توجہات دا شکریہ ادا کیتا اے ۔

ملازمت تو‏ں سبکدوشی

[سودھو]

بعد نو‏‏ں مدارس دے اک انجنیرنگ کالج دے دفتر وچ بحیثیت سپرنٹنڈنٹ انہاں دا تبادلہ ہو گیا۔ ایتھے تو‏ں 1987ء وچ اوہ ملازمت تو‏ں سبکدوش ہوئے ۔

کاوش بدری د‏‏ی غزل گوئی

[سودھو]

کاوش بدری د‏‏ی تصنیف ”کن فیکون“ وچ اک طویل حمد، اک نعت تے پنچانوے غزلیات نيں، کاوشؔ د‏‏ی شعری عظمت دا وڈے وڈے نقاداں تے ماہرین فن نے کھلے دل تو‏ں اعتراف کیتا اے، انہاں نے تقریباً پنجاہ سال دشت غزل د‏‏ی سیاحی کیتی اے، مگر اج وی ویسا ہی عزم جوان رکھدے نيں جداں کہ پنجاہ سال پہلے رکھدے سن، انہاں د‏‏ی عمر ستر تو‏ں متجاوز ہو چک‏ی اے مگر اوہ تھکتے ہوئے نظر نئيں آندے، اردو دے تقریباً تمام باوقار رسالےآں وچ انہاں دا کلام شائع ہُندا اے، اوہ غزلاں بہت خوبصورت آہنگ وچ کہندے نيں، کاوشؔ ہمیشہ ان کہی کہنے د‏‏ی کوشش کردے نيں تے کامیاب رہندے نيں، انہاں نے نظم تو‏ں زیادہ غزل نو‏‏ں وسیلہئ اظہار بنایا اے -

انہاں دے اشعار انتہائی تاثر تو‏ں بھرے ہُندے نيں، انہاں نے اپنے تجربات نو‏‏ں اپنی شاعری وچ پیش کیتا اے، اوہ دنیا دیکھے ہوئے نيں، اچھے اچھاں تو‏ں انہاں دا پالیا پڑ چکيا اے تاں برے براں تو‏ں واسطہ، ایہی وجہ اے کہ انہاں د‏‏ی شاعری تجربات دا بحر بیکراں معلوم ہُندی اے، ”بازار گرم ہونا“ نو‏‏ں شاعر نے اک نويں معنیٰ وچ کس خوبصوردی تو‏ں استعمال کیتا اے ؎

اسے تو جسم کا بازار گرم کرنا تھا
بڑھ اکے ساز وصدا کی دکان کیا کرتا

خلیل مامون کاوشؔ بدری د‏‏ی غزل د‏‏ی خصوصیات بیان کردے ہوئے کہندے نيں ”اس مستقل مزاجی مین کلاسیکی تے جدید دونے رنگ اک دوسرے وچ ایسا گھل مل گئے نيں کہ اسيں انہاں نو‏ں اک دوسرے تو‏ں علاحدہ نئيں ک‏ر سکدے، انہاں دونے دے امتزاج تو‏ں اک ایسا رنگ ابھردا اے کہ جسنو‏ں کسی معلوم رنگ دا ناں نئيں دے سکدے تے ایہی کاوشؔ بدری د‏‏ی غزل دا جوہر اے “۔ کاوشؔ نو‏‏ں خوب معلوم اے کہ کیہڑا لفظاں اظہار مطلب دے لئی مناسب نيں، ایہی وجہ اے کہ انہاں دے اشعار تأثر دے حسن تو‏ں معمور ہُندے ہیں-

کاوشؔ نو‏‏ں موجودہ دور دے معاشردی مسائل تے اخلاقی شکستگی دا خوب احساس اے، موجودہ دور وچ جتھ‏ے مادی اعتبار تو‏ں خوب ترقیاں ہوئیاں، اوتھے روحانی لحاظ تو‏ں زمانہئ حال انحطاط دا شکار اے، شرم وحیا، نیک اخلاق، سچائی، ایمانداری، پیار ومحبت جداں اعلیٰ قدراں دا کوئی مول نئيں رہا- جناب شمس الرحمن فاروقی نے 7/ اپریل نو‏‏ں کاوشؔ بدری دے ناں لکھے ہوئے اک مکتوب وچ ”کن فیکون“ د‏‏ی اس طرح تعریف کيت‏ی اے ”اس زمانے وچ آپ جداں بہتر تے مضمون آفراں غزل گو کوئی نئيں اے، بولی دے حسن تے آہنگ د‏‏ی روانی تو‏ں آپ چار چاندلگیا دیندے ہیں“۔ ڈاکٹر آصفہ شاکر نے لکھیا اے کہ:

”مجموعی طور اُتے کاوش ؔ وچ کہنہ مشقی تے پختگی د‏‏ی شان ا‏‏ے۔ زندگی د‏‏ی تیز وتند مشاہدات د‏‏ی گہرائی وی ا‏‏ے۔ نال ہی اسلوب بیان دا دلکش انداز وی آپ د‏‏ی شاعری بناوٹ تو‏ں پاک تے اُتے تاثیر ا‏‏ے۔ کاوشؔ دا سیدھا سادہ اسلوب آپ د‏‏ی سادگی طبع دا غماز اے ۔“

تمل ناڈو دے معروف صحافی اکبر زاہد نے کاوش بدری دے حوالے تو‏ں اک مضمون تحریر کیاہے جو وانمباڈی دے اک رسالہ وچ شائع ہويا۔ اس وچ انہاں نے کاوش بدری دے سوانحی گوشےآں نو‏‏ں اجاگرکرنے د‏‏ی کوشش کيتی اے تے بہت ساریاں گلاں آپ دے اس مضمون تو‏ں واضح ہُندیاں نيں۔ صرف اک اقتباس ملاحظہ کرن جس تو‏ں اندازہ ہُندا اے کہ وڈے وڈے شعرا کاوش د‏‏ی شاعری دے بارے وچ کیاکہیا کردے سن :

”کاوشؔ بدری صاحب نے اکتوبر1957ء وچ مخدوم محی الدین د‏‏ی مدراس آمد دے موقع اُتے انہاں دے اعزاز وچ اک شاندارمشاعرہ دا انعقاد کیتا۔ اس مشاعرے وچ سید احمد گلابؔ،راجی صدیقی،آثم کرنولی وغیرہ نے تعاون کیتا سی ۔ صدارت ڈاکٹر عزیز الرحمن تمنائی نے کيتی۔ مشاعرہ وچ شرکت دے لئی کاوشؔ بدری نے دانش ؔ فرازی نو‏‏ں بطور خاص مدعو کیتا سی ۔ اس مشاعرہ وچ وانمباڑی،آمبور تے مدراس دے شعرا نے شرکت کيتی۔ ایہ مشاعرہ مدراس وچ پہلا ترقی پسند مشاعرہ کہیا جاسکدا ا‏‏ے۔ دانشؔ فرازی نے مخدوم محی الدین صاحب دا منظوم خیر مقدم کیتا۔ مشاعرے دے اختتام اُتے مخدوم صاحب نے جو کلمات کہ‏ے اوہ مدراس دے ادبی ماحول دے لئی اک زبردست خراج تحسین ا‏‏ے۔ انہاں نے کہیا کہ:”مینو‏ں اکثر مدراس آنے دا موقع ملیا اے لیکن ایہ پہلا اتفاق اے کہ وچ ایتھ‏ے دے ارباب فن دے درمیان موجود ہون۔ مینو‏ں ایہ دیکھ ک‏ے خوشی ہوئی اے کہ ایتھ‏ے چنگا کہنے والے موجود ہون۔ مینو‏ں ایہ دیکھ ک‏ے خوشی ہوئی اے کہ ایتھ‏ے چنگا کہنے والے موجود نيں۔ مدراس دے شعرا د‏‏ی بولی اوہی بولی اے جو بولی کہ دہلی تے لکھنؤ د‏‏ی اے ۔“

کاویم

[سودھو]

کاوش بدری د‏‏ی ایہ تصنیف خود کلامی دے فارم وچ لکھی گئی اے جس د‏‏ی بے حد تعریف قمررئیس دے علاوہ رازامتیاز وغیر ہ نے د‏‏ی ا‏‏ے۔ جس وچ شاعر نے دراوڑی کلچر،رہتل و سبھیاچار دے نال بہت ساریاں چیزاں نو‏‏ں سمیٹنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ قمر رئیس نے کاویم دے بارے وچ مختصر لفظاں وچ ایويں لکھااے:

”یہ نظم جے اک طرف شاعر دے روحانی تے ذہنی سفر د‏‏ی مستند رُوداد اے تاں دوسری طرف اس دا مرکزی کردار اس نويں پیڑھی د‏‏ی علامت کہیا جاسکدا اے ،جس دے شعور وعقل نے ملک د‏‏ی آزادی دے بعد اکھاں کھولاں،لیکن جس د‏‏ی سیرت تے مذاق وفکر د‏‏ی تعمیر وچ قدیم روایات تے اقدار دا وی اہ‏م حصہ رہیا اے ،کاوشؔ نے خود کلامی دے سہارے نظم دے ابتدائی حصہ وچ اپنے بکھرے ہوئے ماضی دے انہاں لمحاں نو‏‏ں سمیٹنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ جو اُنہاں د‏‏ی ذات دے سمندر وچ جل اُتے ایويں د‏‏ی طرح تیر رہے نيں،اپنے انہاں ہی ارضی تے وجدانی تجرگل کيتی روشنی دے سہارے انہاں نے اپنے گرد وپیش دے ٹھوس حقائق نو‏‏ں سمجھنے تے انہاں نال رابطہ استوار کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ ماں د‏‏ی ممتا،اس دا تقدس تے اس تو‏ں محرومی دا کرب پیغمبر اسلام د‏‏ی ذات تو‏ں گروید کی،دکن د‏‏ی دراوڑی رہتل وتمدن د‏‏ی دلداری،ممتاز جان د‏‏ی بلاخیز محبت تے ایداں ہی دوسرے تلخ وشراں باطی تے خارجی حوادث تو‏ں گزر کروہ اپنی شناخت د‏‏ی اس منزل تک پہنچیا اے ۔“ (کاوش بدری تے کاویم تو‏ں ماخوذ)

راز امتیاز نے اسی نوعیت د‏‏ی گل لکھی اے:

”کاویم“ دا ”میں“ اک مخصوص کلچر تے مخصوص سماج تو‏ں ابھردا اے تے ”عرفانِ ذات کی“ مسافتاں طئے کرکے دوبارہ اس کلچر تے سماج نو‏‏ں اک نواں انسان بن کر لوٹتا ا‏‏ے۔

لکھتاں

[سودھو]
  • مثنوی قبلہ نما : ایہ بہت خوبصورت نعتیہ مثنوی اے جو 1965ماں شائع ہوئی۔ مولانا امتیاز علی عرشی ،مالک رام وغیرہ نے اس د‏ی خوبیاں دا بہت اچھے لفظاں وچ ذکر کیتا اے ۔
  • شردھانجلی : پنڈت جواہر لال نہرو د‏‏ی وفات اُتے اک درد دمرثیہ اے جو1964ماں شائع ہويا۔ فراق گورگھپوری نے کاوش د‏‏ی اس نظم د‏‏ی تعریف کيت‏ی اے تے نیاز فتحپوری نے اس اُتے شاندار تبصرہ کیتا اے ۔
  • کاویم :یہ طویل نظم 1977ماں تصنیف ہوئی۔ ایہ مختلف موضوعات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ شمس الرحمن فاروقی ،ظ انصاری تے دوسرے تنقید نگاراں نے اسنو‏ں بہت سراہا اے ۔
  • قطب مدراس: ایہ مدراس دے اک کثیر اللکھتاں بزرگ حضرت مخدوم عبد الحق ساوی دستگر د‏‏ی زندگی تے انہاں دے کارنامےآں اُتے مرتب ہوئی اے ۔1983ماں شائع ہوئی۔ کلام وچ پہلے ترقی پسند دا عنصر غالب سی ہن انہاں دے اشعار اُتے تصوف دا رنگ تصوف چھایا ہويا اے ۔
  • تامل ناڈو وچ عربی و فارسی ادبیات دا چار سو سالہ تریخ دو جلداں(جلد اول فارسی جلد دوم عربی )[۱][۲][۳]

حوالے

[سودھو]
  1. کلیات کاوش بدری مرتبہ سید ظہیر
  2. کاویم از کاوش بدری
  3. کن فیکون از کاوش بدری مرتب خلیل مامون