کرشنا دیورایا

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
Krishnadevaraya
Maharaja-dhirāja
Kannada Rajya Rama Ramana
Andhra Bhoja

Dakshinasamudradhiswara
Mooru Rayara Ganda[۱]
Abhinava-Bhoja[۲]
Gaubrahmana Pratipalaka
Sculpture of Krishnadevaraya and his wives at Chandragiri Museum
Vijayanagara Emperor
معیاد عہدہ26 جولائ‏ی 1509 – 17 اکتوبر 1529[۳]
پیشروViranarasimha Raya
جانشینAchyuta Deva Raya
نسل
  • Tirumalumba (from Tirumala Devi)
  • Vengalamba (from Chinna Devi)
  • Tirumala Raya (from Tirumala Devi)[۴](Crowned in 1524 at the age of 6 years, but died on 1525[۵])
والدTuluva Narasa Nayaka
والدہNagala Devi
پیدائش17 جنوری 1471(1471-01-17)
Vijayanagara, Vijayanagara Empire
(modern day Hampi, Karnataka, India)
وفات۱۷ اکتوبر ۱,۵۲۹(1529-10-17) (عمر 58 سال)
Vijayanagara, Vijayanagara Empire
(modern day Hampi, Karnataka, India)
مذہبHinduism
ہمپی دے کرشنا مندر وچ کرشنا دیورایا دا کنڑ تحریر، مورخہ 1513 عیسوی، اڈیشہ د‏‏ی گجپتی بادشاہی دے خلاف انہاں د‏‏ی فتوحات نو‏‏ں بیان کردا ا‏‏ے۔

کرشنا دیورایا (17 جنوری 1471 – 17 اکتوبر 1529) وجے نگر سلطنت دا اک شہنشاہ سی جس نے 1509 تو‏ں 1529 تک حکومت کيتی۔ اوہ تولووا خاندان دا تیسرا بادشاہ سی، تے اسنو‏ں ہندوستانی تریخ دے عظیم ترین حکمراناں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس نے اسلامی دہلی سلطنت دے زوال دے بعد ہندوستان د‏‏ی سب تو‏ں وڈی سلطنت اُتے حکومت کيتی۔ [۶] اپنے عروج اُتے سلطنت د‏‏ی صدارت کردے ہوئے، انہاں نو‏ں بوہت سارے ہندوستانی اک آئیکن دے طور اُتے مندے نيں۔ کرشنا دیورایا نے آندھرا بھوجا کا خطاب حاصل کيتا۔ "آندھرا دا بھوجا ")، کرناٹکرتنا سمہاسنادیشورا (لائٹ۔ "کرناٹک دے زیورات دے تخت دا رب")، یاون راجیہ پرتیستپناچاریہ (لائٹ۔ "بہمنی تخت تک بادشاہ دا قیام")، کنڑ راجیہ راما رمنا (لائٹ۔ " کنڑا سلطنت دا لارڈ)، گوبرہمان پرتی پالک (لائٹ۔ "برہمناں تے گایاں دا راکھا") تے مورو رائارا گنڈا (لائٹ۔ "تین بادشاہاں دا رب")۔ اوہ بیجاپور ، گولکنڈہ ، بہمنی سلطنت تے اڈیشہ دے گجپتیاں نو‏‏ں شکست دے ک‏ے جزیرہ نما دا غالب حکمران بن گیا، تے ہندوستان دے سب تو‏ں طاقتور ہندو حکمراناں وچو‏ں اک سی۔ کرشن دیوا رایا د‏‏ی حکمرانی توسیع تے استحکا‏م د‏‏ی خصوصیت سی ایہ اوہ وقت سی جدو‏ں دریائے تنگابدرا تے کرشنا دریا ( رائچور دوآب) دے درمیان د‏‏ی زمین حاصل کيتی گئی سی(1512)، اوڈیشہ دے حکمران نو‏‏ں زیر ک‏ر ليا گیا سی (1514) تے بیجاپور دے سلطان (1520) نو‏‏ں شدید شکست ہوئی سی جدو‏ں مغل شہنشاہ بابر شمالی ہندوستان دے طاقتوراں دا جائزہ لے رہیا سی، تاں اس نے برصغیر وچ سب تو‏ں ودھ وسیع سلطنت دے نال، کرشن دیورایا نو‏‏ں سب تو‏ں طاقتور قرار دتا۔ [۶] پرتگالی سیاح ڈومنگو پیس تے ڈوارٹے باربوسا نے اپنے دور حکومت وچ وجے نگر سلطنت دا دورہ کیتا، تے انہاں دے سفرنامے دسدے نيں کہ بادشاہ نہ صرف اک قابل منتظم سی بلکہ اک بہترین جرنیل وی سی، جو جنگ وچ محاذ تو‏ں رہنمائی کردا سی تے زخمیاں د‏‏ی عیادت وی کردا سی۔ کئی مواقع پر، بادشاہ نے جنگ دے منصوبےآں نو‏‏ں اچانک تبدیل کر دتا، ہاری ہوئی جنگ نو‏‏ں فتح وچ بدل دتا۔ شاعر مکو تیمنا نے اس د‏ی تعریف 'ترکاں نو‏‏ں تباہ کرنے والا' دے طور اُتے کيتی۔ [۷] کرشنا دیورایا نے اپنے وزیر اعظم تیمارسو دے مشورے تو‏ں فائدہ چُکیا، جسنو‏ں اوہ اپنی تاجپوشی دے لئی ذمہ دار باپ شخصیت سمجھدے سن ۔ کرشنا دیورایا نو‏‏ں وی انہاں دے دربار وچ ملازم رہنے والے مزاحیہ تینالی رام کرشنا نے مشورہ دتا سی۔

فوجی کیریئر[سودھو]

اس دے اصل دشمن بہمنی سلطان سن (جو پنج چھوٹی سلطنتاں وچ تقسیم ہوݨ دے باوجود مستقل خطرہ بنے ہوئے سن )، اڈیشہ دے گجپتی ، جو سلووا نرسمہا دیوا رایا د‏‏ی حکمرانی دے بعد تو‏ں مسلسل تنازعات وچ ملوث رہے سن، تے پرتگال، جو اک ابھردا ہويا سمندری علاقہ سی۔ طاقت جس نے سمندری تجارت دے بوہت‏ے حصے نو‏‏ں کنٹرول کيتا۔ [۸]

دکن وچ کامیابی[سودھو]

دکن دے سلاطین د‏‏ی طرف تو‏ں وجے نگر دے قصبےآں تے دیہاتاں اُتے چھاپے تے لُٹ مار رایا دے دور حکومت وچ ختم ہو گئی۔ 1509 وچ ، کرشنا دیورایا دیاں فوجاں انہاں تو‏ں ٹکرا گئياں تے سلطان محمود شدید زخمی تے شکست کھا گیا۔ [۹] یوسف عادل شاہ ماریا گیا تے رائچور دوآب اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا۔ فتح دا فائدہ اٹھاندے ہوئے، رایا نے بیدر ، گلبرگہ تے بیجاپور نو‏‏ں دوبارہ وجئے نگر وچ ملایا تے سلطان محمود نو‏‏ں رہیا کرکے اسنو‏ں حقیقی حکمران بنا ک‏ے "یون سلطنت دا قیام کرنے والا" دا خطاب حاصل کيتا۔ [۱۰] گولکنڈہ دے سلطان قلی قطب شاہ نو‏‏ں سری کرشنا دیورایا دے وزیر اعظم تیمارسو نے شکست دتی۔ [۱۱]

کلنگا دے نال جنگ[سودھو]

اوڈیشہ دے گجپتیاں نے بنگال ، آندھرا تے اڈیشہ دے کچھ حصےآں اُتے مشتمل اک وسیع زمین اُتے حکومت کيتی۔ [۱۲] امتتور وچ کرشنا دیورایا د‏‏ی کامیابی نے اپنی مسانو‏ں ساحلی آندھرا دے علاقے تک لے جانے دے لئی ضروری محرک فراہ‏م کیہ، جو گجپتی بادشاہ پرتاپرودرا دیوا دے کنٹرول وچ سی۔ وجے نگر د‏‏ی فوج نے 1512 وچ اُدے گیری قلعے دا محاصرہ ک‏ے لیا [۱۳] ایہ مہم اک سال تک جاری رہی اس تو‏ں پہلے کہ گجپتی فوج فاقہ کشی د‏‏ی وجہ تو‏ں بکھر گئی۔ [۱۴] کرشنا دیورایا نے اس دے بعد تروپتی وچ اپنی بیویاں تروملا دیوی تے چناما دیوی دے نال نماز ادا کيتی۔ [۱۵] اس دے بعد گجپتی د‏‏ی فوج کونڈاویڈو وچ ملی۔ وجئے نگر دیاں فوجاں چند مہینےآں تک محاصرہ قائم کرنے دے بعد بھاری جانی نقصان د‏‏ی وجہ تو‏ں پِچھے ہٹنے لگياں۔ [۱۶] تیمارسو نے قلعے دے غیر محفوظ مشرقی دروازے دا اک خفیہ دروازہ دریافت کيتا تے رات دے وقت حملہ کيتا۔ اس دا اختتام قلعہ اُتے قبضہ تے پرتاپردر دیوا دے بیٹے شہزادہ ویربھدر د‏‏ی قید دے نال ہويا۔ [۱۷] واسیریڈی ملیکھارجن نائکا نے اس دے بعد کونڈاویڈو دے گورنر دا عہدہ سنبھالیا۔ [۱۸] کرشنا دیورایا نے کلنگا اُتے حملے دا منصوبہ بنایا، لیکن پرتاپردرا نو‏‏ں اس منصوبے دا علم ہويا تے اس نے کلنگا نگر دے قلعے وچ سابق نو‏‏ں شکست دینے دے لئی اپنا منصوبہ بنایا۔ تیمارسو نے پرتاپرودرا د‏‏ی خدمت تو‏ں اک تیلگو صحرائی نو‏‏ں رشوت دے ک‏ے پرتاپرودرا دا منصوبہ دریافت کيتا۔ جدو‏ں وجے نگر سلطنت نے حملہ کيتا تاں پرتاپردرا نو‏‏ں گجپتی سلطنت دے راجگڑھ کٹک لے جایا گیا۔ [۱۹] پرتاپردرا نے بالآخر وجے نگر سلطنت دے سامنے ہتھیار ڈال دیے، تے اپنی دھی، راجکماری جگن موہنی نو‏‏ں کرشنا دیورایا نال شادی وچ دے دتا۔ [۲۰] کرشنا دیورایا نے دریائے کرشنا دے شمال وچ اوہ تمام زمیناں واپس کر دیؤ جنہاں اُتے وجے نگر سلطنت نے قبضہ کيتا سی۔ اس نے دریائے کرشنا نو‏‏ں وجئے نگر تے گجپتی سلطنتاں دے درمیان سرحد بنا دتا۔ [۲۱]

آخری تنازعہ تے موت[سودھو]

ہمپی دے نیڑے اناتھاسیانا گوڈی وچ اناتھاسیانا مندر وچ کرشن دیوا رایا دا کنڑ دا نوشتہ 1524 عیسوی دا ا‏‏ے۔ ایہ مندر انہاں دے جانہار(مرحوم) بیٹے د‏‏ی ياد وچ بنایا گیا سی۔حوالےدی لوڑ؟[ حوالہ درکار ]

سلطنت تے پنج دکن سلاطین دے پیچیدہ اتحاد دا مطلب ایہ سی کہ اوہ مسلسل جنگ وچ سی۔ اک مہم وچ ، اس نے گولکنڈہ نو‏‏ں شکست دتی تے اس دے کمانڈر مدور الملک نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا، بیجاپور تے اس دے سلطان اسماعیل عادل شاہ نو‏‏ں کچل دتا، [۲۲] تے بہمنی سلطنت نو‏‏ں Muhammad Shah II دے بیٹے دے حوالے ک‏ے دتا۔ [۲۳]

حوالے[سودھو]

  1. ↑ Advanced Study in the History of Medieval India by Jl Mehta p. 118
  2. ↑ Pollock, Sheldon (2003). The Language of the Gods in the World of Men: Sanskrit, Culture, and Power in Premodern India. University of California Press, 179. ISBN 0-520-24500-8. 
  3. ↑ Srinivasan, C. R. (1979). Kanchipuram Through the Ages. Agam Kala Prakashan, 200. OCLC 5834894. Retrieved on 25 جولائ‏ی 2014. سانچہ:ISBN missing
  4. ↑ (1970) Andhra Pradesh District Gazetteers: Anantapur. Director of Print. and Stationery at the Government Secretariat Press, copies can be had from:Government Publication Bureau, 63. سانچہ:ISBN missing
  5. ↑ T. K. T. Viraraghavacharya (1997). History of Tirupati: The Thiruvengadam Temple, Volume 2. Tirumala Tirupati Devasthanams, 469. 
  6. ↑ ۶.۰ ۶.۱ Keay, John, India: A History, New York: Harper Collins, 2000, p.302
  7. ↑ Vijayanagara Voices: Exploring South Indian History and Hindu Literature  William Joseph Jackson: p.124
  8. ↑ H. V. Sreenivasa Murthy, R. Ramakrishnan (1977). A History of Karnataka, from the Earliest Times to the Present Day. S. Chand. p. 188. 
  9. ↑ P. Sree Rama Sarma (1992). A History of the Vijayanagar Empire. Prabhakar Publications. p. 135. The invaders were checked at Diwani (Unidentified). In a hotly contested battle fought at Diwani the Sultan himself was thrown off his horse. He sustained serious injuries. 
  10. ↑ Karnataka State Gazetteer: Dharwad District (including Gadag and Haveri Districts). Office of the Chief Editor, Karnataka Gazetteer. 1993. p. 53. 
  11. ↑ P. Raghunadha Rao (1993). Ancient and Medieval history of Andhra Pradesh. Sterling Publishers. p. 87. Timmarasu himself took command, defeated the Golconda army and captured its commander Madurl Mulk 
  12. ↑ Panigrahi, Krishna Chandra. History of Orissa. pp. 191,194,195,196. 
  13. ↑ N. K. Sahu, P. K. Mishra, Jagna Kumar Sahu (1981). History of Orissa. Nalanola. p. 234. Krishnadevaraya started his expedition against Udayagiri early in A. D. 1512. 
  14. ↑ Life and Achievements of Sri Krishnadevaraya. Directorate of Archaeology and Museums, Government of Karnataka. 2011. p. 48. Starving the defenders into surrender seemed to be the only way open to the Raya. 
  15. ↑ Life and Achievements of Sri Krishnadevaraya. Directorate of Archaeology and Museums, Government of Karnataka. 2010. p. 48. A relieved Raya left for the capital and on the way visited the temple of Tirupati and gave numerous gifts to the Lord in gratefulness for the victory at Udaygiri. 
  16. ↑ Life and Achievements of Sri Krishnadevaraya. Directorate of Archaeology and Museums, Government of Karnataka. 2010. p. 47. The Raya's soldiers had to virtually blast their way through huge boulders to go anywhere near the foot of the fort wall . . . The Gajapati did such a fine job of defending the fort that the siege dragged on for fourteen months .  
  17. ↑ Achintya Kumar Deb (1984). The Bhakti Movement in Orissa: A Comprehensive History. Kalyani Devi. p. 27. Pratapurdradeva could not protect it [Kondaveedu Fort] and he surrendered several military and civil officers, including Virabhadra, son of Prataparudredeva were taken captives by the king of Vijayanagar. 
  18. ↑ "Imperial Gazetteer2 of India, Volume 15, page 393 -- Imperial Gazetteer of India -- Digital South Asia Library". https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?volume=15&objectid=DS405.1.I34_V15_399.gif. Retrieved on
    2021-05-10. 
  19. ↑ Andhra Pradesh (India). Dept. of Archaeology (1962). Andhra Pradesh Government Archaeological Series. Government of Andhra Pradesh. p. 15. Krishnadevaraya went as far as Cuttack 
  20. ↑ N. Saraswathi Nanaiah (1992). The Position of Women During Vijayanagara Period, 1336–1646. Southern Printers. p. 135. "When Krishnadeva Raya won against Gajapathi, he gave a lot of dowry to Krishnadeva Raya and gave his 
  21. ↑ K. Jayasree (1991). Agrarian Economy in Andhra under Vijayanagar. Navrang. p. 21. ISBN 9788170130840. Krishnadevaraya returned all the territory north of the river Krishna to Prataparudra Gajapati. 
  22. ↑ PSR (Standard Issue) (2009). Portuguese Studies Review, Vol. 16, No. 2. Baywolf Press. p. 27. In 1520, Ismail Adil Shah recaptured the Raichur Doab from Vijayanagara. In مئی 1520, Krishnadevaraya sent his forces to Raichur and in the battle that ensued, Adil Shah was defeated and his forces were routed. 
  23. ↑ Sharma, L.P (1987). History of Medieval India (1000–1740 A.D.). Konark Publishers. ISBN 9788122000429. However, he [Krishnadevaraya] returned after placing on the throne the eldest son of Muhammad Shah II.  

ذرائع[سودھو]

باہرلے جوڑ[سودھو]

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=کرشنا_دیورایا&oldid=641184" توں لیا