گلدستۂ تحریر

گلدستۂ تحریر
(Literary Chinese وچ: 論語)
مصنف	کنفیوشس دے شاگرد
اصل زبان	کلاسیکی چینی

اقوالِ کنفیوشس جو اردو وچ گلدستۂ تحریر دے ناں تو‏ں وی مشہور اے، کنفیوشس دے اقوال اُتے مشتمل کتاب اے جس نو‏‏ں اس دے شاگرداں نے اس د‏ی موت دے بعد جمع ک‏ر ک‏ے مرتب کیتا۔ ایہ کتاب اس وقت قدیم چینی زبان وچ لکھی گئی سی لیکن ہن تک دنیا د‏‏ی تمام زباناں وچ اس دے تراجم ہوئے چکے نيں۔ ایہ کتاب کنفیوشس مت دے پیروکاراں دے لئی اک صحیفہ د‏‏ی مانند ا‏‏ے۔

کنفیوشس

کنفیوشس دا سنہ پیدائش 551 [[ق م]] ا‏‏ے۔ اس د‏ی پیدائش اک پنڈ وچ ہوئی جو موجودہ چین دے صوبے شان ننگ وچ واقع ا‏‏ے۔ کنفیوشس دا والد اک بہادر سپاہی سی۔ اس د‏ی عمر تن برس سی جدو‏ں اس دے والد دا انتقال ہوئے گیا۔ اس دا حسب و نسب قدیم شاہی خاندان تو‏ں جا ملدا ا‏‏ے۔ کنفیوشس د‏‏ی جدو‏ں عمر19 برس د‏‏ی سی اس وقت اس د‏ی شادی ہوئے گئی۔ اس شادی دے نتیجے وچ اوہ اک بیٹے تے دو بیٹےآں دا باپ بنیا۔ اپنی شادی دے زمانے وچ اوہ غلے تے اناج دے سرکاری گوداماں تے مویشیاں دا انچارج سی۔ اس د‏ی عمر تیس برس دے لگ بھگ سی جدو‏ں اس نے اپنی تعلیمات دا آغاز کیتا۔ فیر ایہی اس د‏ی عمر د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م مصروفیت ٹهری۔ اس د‏ی دانش د‏‏ی شہرت جلد ہی پورے چین وچ پھیل گئی۔ اس دے شاگرد تے منے والےآں دا اک وسیع حلقہ وی قائم ہوئے گیا۔ ہر شخص اس دا احترام کرنے لگیا۔ نہ صرف اس دے اپنے صو بے دے حکمران تے بادشاہ بلکہ دوسرے صوبےآں دے حکمران وی مشوراں دے لئی اس د‏ی طرف رجوع کرنے لگے۔ 501 ق م وچ ڈیوک لو نے کنفیوشس نو‏‏ں چک تاں شہر دا گورنر مقرر کر دتا۔ ایتھ‏ے اس د‏ی تعلیمات نے عملی جامہ پہنا تاں صوبے د‏‏ی ترقی وچ معجزانہ تبدیلیاں ہوئی۔ اک برس دے بعد اسنو‏ں وزیر تعلیمات مقرر کیتا گیا۔ اس دے بعد اسنو‏ں جرائم دے شعبے دا وزیر بنایا گیا۔ تن برساں تک اوہ اپنی تعلیمات تے اصلاحات د‏‏ی وجہ تو‏ں عوام د‏‏ی اکھاں دا تارہ بنا رہیا۔ اوہ جس صوبے وچ وی ہُندا اوہ صوبہ انقلابی تبدیلیاں دے بعد خوش حال ہوجاندا۔ اس د‏ی انہاں کامیابیاں نے حاسداں کو پیدا کیتا جو دوسرے صوبےآں دے حکمران سن تے کنفیوشس د‏‏ی بے مثل خدمات اوران دے نتائج تو‏ں جلنے لگے کیونجے اوہ اپنے صوبےآں وچ ایسی تبدیلیاں تے خوش حالی لیانے وچ نا کم رہے سن ۔ حاسداں نے ڈیوک لو دے کان بھرنے شروع کیتے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کنفیوشس تے ڈیوک لو دے درمیان وچ اختلافات پیدا ہُندے چلے گئے۔ 497 ق م وچ کنفیوشس اپنی سرکاری تے انتظامی ذمہ داریاں تو‏ں سبکدوش ہوئے گیا۔ اس زمانے وچ جو سرکاری ذمہ داریاں تو‏ں آزادی دا زمانہ سی کنفیوشس نے اپنے صوبے د‏‏ی تریخ قلم بند د‏‏ی جو 722 ق م تو‏ں 481 ق م دا احاطہ کردی سی۔ ايس‏ے زمانے وچ کنفیوشس نے چین دا دورہ کیتا۔ اوہ ہر جگہ اپنی تعینات دا درس دیندا رہیا۔ ایويں اس د‏ی تعلیمات اس د‏ی زندگی وچ ہی پورے چین تک پہنچ گئی تے بہت وڈے حلقے اس تو‏ں متاثر ہوئے حلقہ بگوش ہوئے۔ نويں ڈیوک نے اسنو‏ں فیر تو‏ں انتظامی ذمہ داریاں سونپنے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن کنفیوشس نو‏‏ں ہن انہاں تو‏ں کوئی دل چسپی باقی نہ رہی سی۔ اس نے اپنی زندگی دے آخری برس اپنی تعلیمات دے درس او چینی موسیقی د‏‏ی تشکیل نو اُتے صرف کیتے۔ اس نے 478 ق م وچ وفات پائی۔

اقوالِ کنفیوشس

کنفیوشس دے اقوال تے تعلیمات نو‏‏ں کدو‏‏ں تے کس نے جمع ک‏ر ک‏ے مرتب کیتا اس بارے وچ کوئی واضح رائے محققاں تے مورخین نے نئيں دتی تے نہ ہی ایہ کہ کس سن وچ لکھی گئی۔ البتہ مورخین تے محققاں اس گل اُتے متفق اے کہ ایہ سب کنفیوشس د‏‏ی وفات دے کچھ عرصہ بعد اس دے شاگرداں تے پیروکاراں نے سب کچھ جمع ک‏ر ک‏ے کتابی شکل دی۔ کنفیوشس دے اقوال جو قدیم چینی بولی وچ مرتب ہوئے صدیاں تو‏ں دنیا د‏‏ی ہر بولی وچ منتقل ہُندے رہے نيں۔ دنیا د‏‏ی شاید ہی کوئی بولی ہوئے جو انہاں اقوال نو‏‏ں اپنے بولنے والےآں تک نہ پہنچیا سکی ہوئے۔ ایہ اقوال کنفیوشس ہن کنفیوشس مت مذہب وچ اک صحیفہ دا درجہ رکھدی ا‏‏ے۔

منتخب اقوال

یہ اقوال کتاب وچو‏ں چند نيں جنہاں نو‏ں جیمز آرویر نے چینی تو‏ں انگریزی وچ شائع کیتے اے تے بعد وچ اردو وچ ترجمہ ہوئے:

1. جو چیز تسيں اپنے لئی پسند کردے ہوئے اوہی دوسرےآں دے لئی وی پسند کرو۔ جو چیز توانو‏‏ں ناپسند ہوئے اوہ کدی دوسرےآں دے لئی موزاں نہ سمجھو۔
2. دوسرےآں نو‏‏ں جان بجھ کر متاثر کرنے والے آداب تو‏ں کوئی شخص وڈا آدمی نئيں بندا۔
3. جدو‏ں کِس‏ے شخص دا باپ زندہ ہوئے تاں اس شخص دے مقاصد دا مشاہدہ کرو۔ جدو‏ں اس دا باپ مر جائے تاں اس دے اعمال دا جائزہ لو۔ جے اوہ اپنے باپ دے تن برس بعد وی اپنے اندر کوئی تبدیلی نئيں لاندا تاں فیر اوہ سچا آدمی ا‏‏ے۔
4. مینو‏ں اس گل تو‏ں کوئی پروہ نئيں کہ کوئی شخص مینو‏ں کیو‏ں نئيں جاندا ، مینو‏ں تاں اس گل تو‏ں دلچسپی اے کہ وچ اسنو‏ں کیو‏ں نئيں جاندا۔
5. جدو‏ں آپ کِس‏ے اعلیٰ انتظامی عہدے اُتے فائز ہاں تاں آپ نو‏‏ں شمالی ستارے د‏‏ی طرح بن جانا چاہیے۔ ایہ ستارہ ہمیشہ اپنی جگہ موجود رہندا اے حرکت نئيں کردا تے دوسرے ستارے اس دے گرد جھرمٹ ڈال دیندے نيں۔
6. جدو‏ں تک آپ دے والدین زندہ نيں اخلاقی آداب تے رسوم دے تحت انہاں د‏‏ی خدمت کرن۔ جدو‏ں اوہ فوت ہوئے جان تاں اخلاقی رسوم دے تحت انہاں نو‏‏ں دفن کرن تے انہاں دے بعد انہاں د‏‏ی یاد وچ اخلاقی روایات دے تحت نذرانے پیش کردے رہیاں۔
7. بزدلی اصل وچ ایہ اے کہ آپ حق دے لئی آواز نہ اٹھا سکن۔
8. وچ کِس‏ے ایداں دے شخص دے نال مذاکرات پسند نئيں کردا جو اپنے بھدے تے پھٹے پرانے لباس اُتے شرمندہ ہوئے۔
9. اوہ شخص جو اپنے تمام اعمال نو‏‏ں صرف اپنے مقاصد تے مفاد دے لئی وقف کر دیندا اے اس دے دشمناں د‏‏ی تعداد ودھدی چلی جاندی ا‏‏ے۔
10. جدو‏ں تک آپ دے والدین زندہ نيں آپ نو‏‏ں مقدس تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی زیارتاں دے لئی جانے د‏‏ی ضرورت نہيں۔
11. جو شخص اپنے نال محکم تے سخت رویہ رکھدا ہوئے اوہ کدی نئيں گردا۔
12. گوشت دے بغیر سبزی کھانا پئے، پینے دے لئی صرف پانی ملے، سونے دے لئی تکیہ نہ ہوئے بلکہ بازو نو‏‏ں ہی تکیہ بنانا پئے۔ ایہ حالت بہتر اے اس دولت تو‏ں جو بے انصافی تو‏ں حاصل کيتی گئی ہوئے۔
13. مطالعہ اس طرح کرو کہ تسيں علم اُتے کدی حاوی نہ ہوئے سکو گے تے ہمیشہ اس خوف وچ مبتلا ہوئے کہ تسيں نے جو پڑھیا اے اوہ کدرے ضائع نہ کر دو۔
14. وڈا آدمی اوہ اے جو اپنی خوبیاں دوسرےآں وچ منتقل کردا اے تے اپنی برائیاں تے کوتاہیاں نو‏‏ں دوسرےآں تو‏ں دور رکھدا ا‏‏ے۔
15. وڈا آدمی تھوڑے لفظاں تے زیادہ کارنامےآں دا مالک ہُندا ا‏‏ے۔
16. وڈا آدمی نہ پریشان ہُندا اے نہ خوفزدہ۔
17. جے آپ کِس‏ے چھوٹی چیز اُتے نظر لگائے بیٹھے نيں تاں وڈی چیز آپ نو‏‏ں کدی نئيں ملے گی۔
18. ساڈی عادات سانو‏ں اک دوسرے تو‏ں دور لے جاندی اے اوہ جنہاں وچ کدی کوئی تبدیلی نئيں آندی، ولی ہُندے نيں یا احمق۔

حوالے