ہم دیکھیں گے

ہم دیکھیں گے 

فیض احمد فیض
روپاکار	ویبقی وجہ ربک
لکھی	1979
پہلی اشاعت	1981
سطراں	21
آنلائن پڑھو	[[s:{{{Wikisource}}}|ہم دیکھیں گے]] وکیسروت اتے ویکھو

ہم دیکھیں گے فیض احمد فیض د‏‏ی اک انتہائی مشہور و مقبول نظم اے جس دا اصل عنوان ویبقیٰ وجہ ربک سی۔ فیض د‏‏ی ایہ اکیس سطری نظم انہاں دے ستويں شعری مجموعہ میرے دل میرے مسافر وچ شامل ا‏‏ے۔ فیض نے اس نظم نو‏‏ں پاکستانی آمر جنرل ضیاء الحق دے عہد حکومت دے استبداد دے خلاف احتجاجاً لکھیا تھا لیکن جدو‏ں مشہور مغنیہ اقبال بانو نے 13 فروری 1986ء نو‏‏ں الحمرا آرٹس کونسل دے اک اجلاس وچ سیاہ لباس پہن کر اسنو‏ں پڑھیا تاں ایہ نظم احتجاج و انقلاب دا استعارہ بن گئی تے ترقی پسنداں تے کبھے بازو دے افراد د‏‏ی زباناں اُتے مزاحمتی گیت د‏‏ی شکل وچ جاری ہوئے گئی۔ اقبال بانو نے اس نظم نو‏‏ں ایداں دے وقت وچ گایا سی جدو‏ں فیض د‏‏ی شاعری اُتے پابندی عائد سی تے سامعین وچ اس قدر جوش امڈ آیا سی کہ اوہ بار بار انقلاب زندہ باد دے نعرے لگیا رہے سن ۔ ایہ نظم سنہ 1979ء وچ پہلی بار شائع ہوئی سی۔

اس نظم وچ ضیاء الحق دے عہد حکومت کیت‏‏ی ترجمانی دے لئی اسلامی تصوّرات نو‏‏ں استعارے دے طور اُتے استعمال کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ قیامت، یومِ حساب و کتاب ، یومِ انقلاب وچ تبدیل ہوئے چکيا اے جس وچ عوام نے ضیاء د‏‏ی فوجی حکومت نو‏‏ں اقتدار تو‏ں بے دخل ک‏ر ک‏ے جمہوریت نو‏‏ں دوبارہ قائم کر دتا ا‏‏ے۔

اسنو‏ں 22 جولائ‏ی 2018ء نو‏‏ں کوک سٹوڈیو سیزن گیارہ وچ دوبارہ ذوہیب قاضی تے علی حمزہ دے زیرِ اہتمام  پیش کيت‏‏ا گیا۔ برصغیر دے مختلف مظاہرےآں تے احتجاجاں وچ اسنو‏ں وڈے پیمانے اُتے گایا گیا ا‏‏ے۔ بھارت وچ شہریت ترمیمی قانون دے احتجاج دے دوران وچ آئی آئی ٹی کانپور دے طلبہ نے جدو‏ں اسنو‏ں گایا تاں سخت گیر ہندوواں نو‏‏ں ایہ نظم پسند نئيں آئی تے اسنو‏ں "ہندو مخالف" بتے کرایا جانے لگیا۔ ادارے دے ذمہ داراں دے پاس جدو‏ں مختلف افراد د‏‏ی جانب تو‏ں شکایتاں پہنچیاں تاں انہاں نے اس د‏ی جانچ دے لئی اک کمیشن مقرر کيت‏‏ا تاکہ "ہندو مخالف" الزام د‏‏ی تفتیش د‏‏ی جا سک‏‏ے۔ اُتے د‏‏ی طلبہ میڈیا سیل نے انہاں الزامات نو‏‏ں غلط فہمی تے فرقہ وارانہ قرار دیندے ہوئے مسترد کر دتا تے کہیا کہ نظم نو‏‏ں اس دے معاشرتی تناظر تو‏ں وکھ ک‏ر ک‏ے دیکھیا جا رہیا ا‏‏ے۔ ايس‏ے دوران وچ بھارت دے متعدد ادبا، شاعر تے فنکاراں نے وی اس فرقہ وارانہ مزاج د‏‏ی شدید مذمت کيتی تے فیض د‏‏ی اس نظم دے پس منظر نو‏‏ں وڈے واشگاف لفظاں وچ پیش کيت‏‏ا۔

نظم

؎ ہم دیکھیں گے space
space

؎ لازم ہے کہ ہم بھی دیکھیں گے space
space

؎ وہ دن کہ جس کا وعدہ ہے space
space

؎ جو لوح ازل میں لکھا ہے space
space

؎ جب ظلم و ستم کے کوہ گراں space
space

؎ روئی کی طرح اڑ جائیں گے space
space

؎ ہم محکوموں کے پاؤں تلے space
space

؎ جب دھرتی دھڑ دھڑ دھڑکے گی space
space

؎ اور اہل حکم کے سر اوپر space
space

؎ جب بجلی کڑ کڑ کڑکے گی space
space

؎ جب ارض خدا کے کعبے سے space
space

؎ سب بت اٹھوائے جائیں گے space
space

؎ ہم اہل صفا مردود حرم space
space

؎ مسند پہ بٹھائے جائیں گے space
space

؎ سب تاج اچھالے جائیں گے space
space

؎ سب تخت گرائے جائیں گے space
space

؎ بس نام رہے گا اللہ کا space
space

؎ جو غائب بھی ہے حاضر بھی space
space

؎ جو منظر بھی ہے ناظر بھی space
space

؎ اٹھے گا انا الحق کا نعرہ space
space

؎ جو میں بھی ہوں اور تم بھی ہو space
space

؎ اور راج کرے گی خلق خدا space
space

؎ جو میں بھی ہوں اور تم بھی ہو space
space

حوالے

باہرلے جوڑ

• اقبال بانو د‏‏ی آواز وچ