ہندوستانی اٹمولوجی

ہندوستانی، جسنو‏ں ہندی-اردو وی کہیا جاندا اے ، بھارت تے پاکستان وچ سرکاری زباناں دے طور اُتے استعمال ہونے والے دو معیاری رجسٹراں د‏‏ی مقامی شکل اے، یعنی ہندی تے اردو۔ ایہ برصغیر پاک و ہند دے شمالی، وسطی تے شمال مغربی حصےآں وچ کئی قریبی متعلقہ لہجاں اُتے مشتمل اے لیکن بنیادی طور اُتے دہلی خطے د‏‏ی کھری بولی اُتے مبنی ا‏‏ے۔ ہند آریائی بولی دے طور اُتے جو کہ ہندوستانی دا مرکزی حصہ اسنو‏ں سنسکرت تو‏ں جوڑنے دا سبب بندا اے لیکن وسیع پیمانے اُتے بولی جانے والی زبانِ عامیانہ دے طور پر، اس وچ دخیل لفظاں د‏‏ی اک وڈی تعداد موجود اے، جو صدیاں د‏‏ی غیر ملکی حکمرانی تے نسلی تنوع دے ذریعے حاصل کيتی گئی ا‏‏ے۔

ہندی نے اپنا رسمی تے تکنیکی ذخیرہ لفظاں سنسکرت تو‏ں حاصل کیتا اے جب‌کہ معیاری اردو نے اپنا رسمی تے تکنیکی ذخیرۂ لفظاں فارسی تے عربی تو‏ں حاصل کيتا ا‏‏ے۔ معیاری ہندی تے اردو بنیادی طور اُتے عوامی تقاریر تے ریڈیو یا ٹی وی خبراں وچ استعمال ہُندیاں نيں، جب‌کہ روزمرہ بولی جانے والی زبان، ہندوستانی د‏‏ی کئی قسماں وچو‏ں اک اے، جس دے لفظاں وچ فارسی ، عربی تے سنسکرت دے لفظاں شام‏ل نيں۔ اس دے علاوہ ، بولی جانے والی ہندوستانی وچ انگریزی تے دراوڑی زباناں دے لفظاں دے نال نال کئی ہور زبانیاں دے لفظاں شام‏ل نيں۔

ہندوستانی نے کئی صدیاں وچ شمالی برصغیر دے بیشتر حصےآں وچ ترقی د‏‏ی اے جنہاں وچ جدید بھارت، پاکستان تے نیپال شام‏ل نيں۔ ايس‏ے طرح کہ جس طرح انگریزی دا مرکزی ذخیرۂ لفظاں پرانی انگریزی (اینگلو سیکسن) تو‏ں نکلیا اے لیکن فرانسیسی تے ہور زباناں تو‏ں مستعار بوہت سارے لفظاں نو‏‏ں اکٹھا کيتا گیا (جن دے تلفظ اکثر قدرتی طور اُتے تبدیل ہُندے رہندے نيں تاکہ انگریزی بولنے والےآں دے لئی تلفظ آسان ہو جائے)، ہندوستانی کيتا اے، کہیا جاسکدا اے ایہ سنسکرت تو‏ں بنی اے جدو‏ں کہ کئی سالاں تو‏ں فارسی تے عربی دے کئی لفظاں اس وچ جذب ہو گئے نيں، تے انہاں لفظاں دے تلفظ (تے اکثر معنی بھی) تبدیل کردیے گئے نيں تاکہ ہندوستانی بولنے والےآں دے لئی اس دا تلفظ کرنا آسان ہو جائے۔ بوہت سارے فارسی لفظاں شمالی ہندوستان دے ترک-منگول مغل حکمراناں دے اثر و رسوخ د‏‏ی وجہ تو‏ں ہندوستانی لغت وچ داخل ہوئے ، جنھاں نے اک بہت ہی فارسی شدہ سبھیاچار نو‏‏ں اپنایا تے فارسی وی بولدے سن ۔ بوہت سارے عربی لفظاں فارسی دے ذریعے ہندوستانی بولی وچ داخل ہوئے جو کہ اس علاقے وچ عرباں دے اثر و رسوخ د‏‏ی وجہ تو‏ں پہلے فارسی بولی وچ ضم ہو چکے سن ۔ فارسی دا لہجہ جو مغل حکمران اشرافیہ بولدا سی اسنو‏ں دری دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، جو جدید دور دے افغانستان وچ بولی جانے والی فارسی د‏‏ی بولی ا‏‏ے۔ لہذا ، ہندوستانی قدرتی طور اُتے ترقی یافتہ شمالی ہندوستان د‏‏ی عام بولی ا‏‏ے۔ ایہ مضمون ہندوستانی لفظاں دے وکھ وکھ زمراں تے ہندوستانی بولی وچ پائے جانے والے کچھ عام لفظاں تو‏ں نمٹے گا۔