ہندو ویاہ ایکٹ
ہندو ویاہ ایکٹ | |
---|---|
An Act to amend and codify the law relating to marriage | |
سمن | Act No. 25 of 1955 |
نفاذ بذریعہ | بھارت دی پارلیمان |
تاریخ نفاذ | 18 مئی 1955 |
تاریخ آغاز | 18 مئی 1955 |
صورت حال: نامعلوم |
ہندو قانون شادی 1955ء بھارتی پارلیمان دی جانب توں منظور شدہ اک قانون اے جسنوں 1955ء وچ ہندو کوڈ بل دے تحت منظور کيتا گیا سی۔ اس دوران وچ تن اہم قوانین بنے سن : ہندو قانون وراثت (1956ء)، ہندو قانون کم سنی تے سرپرستی (1956ء) تے ہندو قانون تبنیت تے پرورش (1956ء)۔
ہندو ویاہ ایکٹ بھارت دی پارلیمینٹ دا 1955 وچّ پاس کیتا گیا اک ایکٹ سی۔ ایہہ ایکٹ ہندو کوڈ بلز دا حصہ سی۔
مقصد
[سودھو]اسدا مکھ مقصد ہندواں دے ویاہ متعلق اصولاں نوں ٹھیک کرنا اتے لاگو کرنا سی۔
مقصد
[سودھو]ہندو ضابطے دی تجویز دے طور اُتے ہندو قانون شادی کيتی قانون سازی بھارتی پارلیمان دی جانب توں 1955ء وچ کيتی گئی۔ اس قانون سازی دا مقصد ہندوواں دے بیچ شادی دے قانون دی ترمیم تے ہندوواں تے ہور لوکاں دی شادیاں دے قوانین دی باضابطگی سی۔ شاسترک قانون دی ترمیم تے باضابطگی دے علاوہ اس قانون دے ذریعے علیحدگی تے طلاق دا تعارف کيتا گیا جو پہلے شاسترک قانون وچ عدم موجود سن ۔ ایہ قانون ہندوواں دے بیچ یکسانی لایا۔ بھارت وچ بحیثیت مجموعی مذہب اُتے مبنی عائلی قوانین نيں جو مختلف مذاہب دے مننے والےآں دے لئی وکھ وکھ بنائے گئے نيں۔
نفاذ
[سودھو]ہندو قانون شادی 1955ء دی دفعہ 2 [1] دے مطابق:
-یہ قانون ہر اس شخص اُتے نافذ ہوئے گا جو مذہبًا کسی وی شکل یا ہیئت وچ ہندو ہو، جس وچ ویراشیوا (Virashaiva)، لنگایت ٰ(Lingayat) یا برہمو (Brahmo)، پرارتھا (Prarthana) یا آریہ سماج دے پیروکار شامل نيں۔
-ہر اوہ شخص جو بدھ مت دا پیروکار، جین یا مذہبًا سکھ ہوئے۔
-ہر اوہ شخص جو انہاں علاقےآں وچ رہندا ہوئے جتھے ایہ قانون نافذ ہُندا اے تے اوہ مسلمان، مسیحی، پارسی یا یہودی نہ ہو، جدوں تک کہ ایہ ثابت نہ ہوئے جائے کہ ایسا شخص ہندو قانون دے تحت فیصلہ کيتا نئيں جاندا ہوئے یا کسی رسم تے رواج یا عمل درآمد توں انہاں معاملےآں توں متصادم ہوئے جو انہاں معاملےآں اُتے محیط ہوئے جو کافی ہُندے جے ایہ قانون بنایا نہ جاندا۔
یہ دفعہ وضاحت کردا اے کہ ایہ قانون ہندو کسی وی شکل وچ یا وسیع المعانی اساس اُتے ہندو یعنی بدھمتیاں، جینیاں، سکھاں تے درحقیقت ملک وچ رہنے والے ہر شخص اُتے جو مسلمان، مسیحی، پارسی یا یہودی نہ ہو، جدوں تک کہ ایہ ثابت نہ ہوئے کہ ایداں دے لوک اس قانون دے تحت نئيں آندے یا اس دے عمل دے دائرے دا حصہ نہ ہون۔ لہٰذا ایہ قانون بھارت دے باہر مقیم ہندو اُتے تبھی نافذ ہوئے گا جے اوہ ہندو بھارت دے علاقے وچ مقیم ہوئے۔[۱]
اس قانون نوں قدامت پسند سمجھیا گیا کیونجے ایہ ہر اس شخص اُتے نافذ اے جو مذہبًا تے مختلف شکلاں وچ ہندو ہو، مگر فیر وی ایہ ہور مذاہب نوں اس قانون دے دائرے وچ لاندا اے (جینی، بدھمتی تے سکھ) جداں کہ بھارت دے دستور دی دفعہ 44 وچ وضاحت کيتی گئی اے۔[۲] ایہ قانون ہر اس شخص اُتے نافذ اے جو عمل در آمد دے علاقے وچ دائمی طور اُتے مقیم اے۔ ایہ قانون مسلماناں، یہودیاں، مسیحیاں تے پارسیاں اُتے مذہبًا نافذ نئيں اے۔ اُتے آنند کرج قانون شادی (Anand Karj marriage act) دے بننے دے بعد سکھاں دے پاس اپنا وکھ عائلی قانون موجود اے۔[۳]
شادی دے بارے وچ ہندو تصور
[سودھو]ہندو مت دے مطابق شادی اک مقدس رشتہ اے۔[۴] کچھ ہندو شادی دے نظاماں وچ ریاست دا کوئی عمل دخل نئيں اے کیونجے شادی سماجی دائرے دے تحت اک نجی معاملہ رہیا اے۔[۵] روايتی بندھن دے حوالے توں بلاشبہ ہندو زندگی دے تغیر دا اک اہم نقطہ رہیا اے تے اس وچ سب توں اہم ہندو "سنسکار" (روایات) رہے نيں۔.[۵]
اسی وجہ توں مذہبی حلفےآں دی جانب نال شادی، وراثت تے گود لینے اُتے قانون سازی دی مخالفت کيتی گئی سی۔ سب توں زیادہ مخالفت طلاق نوں شامل کرنے اُتے سی، جو ہندو دھرم دی عملاً ضد لگ رہی سی۔ اس گل کيتی وی مزاحمت کيتی گئی کہ لڑکےآں تے لڑکیاں نوں مساوی وراثت دتی جائے، قطع نظر ایہ کہ لڑکی شادی شدہ ہوئے یا کنواری ہوئے۔[۶] ایہ ہندو نقطہ نظر دے خلاف سی جس دی رو نال شادی شدہ لڑکیاں شوہر دے خاندان دا حصہ سی، نہ کہ اپنے باپ دے خاندان دا حصہ۔
کچھ لوکاں نے ایہ دلیل پیش کيتی کہ ہندو شادی قانون سازی دا حصہ نئيں بن سکدی اے۔ ڈیریٹ (Derrett) نے اپنی بعد دیاں تحریراں وچ پیشن گوئی دی کہ جدیدکاری دے کچھ ثبوت دے باوجود معتد بہ نقطہ نظر ہندو سماج دا قابلِ دید مستقبل وچ ایہی رہے گا کہ شادی سماجی فریضے دی اک شکل اے۔..[۵]
شرائط
[سودھو]ہندو قانون شادی 1955ء دی دفعہ 5 دی رو توں :
"دو ہندوواں دے بیچ شادی تسلیم دی جا سکدی اے جے حسب ذیل شرائط دی تکمیل ہو:-
- فریقین وچوں کسی دا شریک حیات شادی دے وقت بہ قید حیات نہ ہوئے۔
- شادی دے وقت فریقین وچوں کوئی-
- بارسوخ رضامندی دینے دے لئی دماغ دے فتور دے سبب نااہل نہ ہو؛ یا
- حالانکہ بارسوخ انداز وچ رضامندی دینے دا اہل ہوئے مگر دماغ دے فتور دی ایسی کیفیت دا شکار ہوئے یا اس درجے دا ہوئے کہ اوہ شادی تے بچےآں دی پیدائش دے لئی موزاں نہ رہے؛ یا
- وہ پاگل پن یا مرگی دے بار بار دوراں دا شکار نہ ہو؛
- دولہا اکیس سال دی عمر دا ہوئے چکيا ہوئے تے دلہن شادی دے وقت اٹھارہ سال دی ہو؛ فریقین ممنوعہ رشتاں دے درجےآں وچ نہ ہاں جدوں تک کہ رسم تے رواج یا انہاں دونے اُتے رائج طریقے انہاں دونے دی شادی کيتی اجازت دیندے نيں؛
- شادی انہاں دونے دے سَپِنْداں دے درمیان نہ ہو، جدوں تک کہ رسم تے رواج یا انہاں دونے دے رائج طریقے انہاں دونے دے بیچ شادی کيتی اجازت نئيں دیندے۔"
اٹھارہ سال توں کم عمر دی لڑکی یا اکیس سال توں کم عمر دے لڑکے دی شادی قابل تنسیخ اے مگر جواز توں خالی نئيں اے۔ ایسی شادی قانونًا درست ہوئے گی جے "کم سن" دی جانب نال شادی نوں غیر قانونی قرار دینے دے اقدامات نہ اٹھائے جاواں۔[۷]
سرپرستی
[سودھو]ہندو قانون شادی کيتی دفعہ 6 شادی دے لئی سرپرست دی تعریف پیش کردی اے۔ جدوں وی دلہن دی شادی دے لئی سرپرست دی رضامندی اس قانون وچ ضروری قرار دتی جاندی اے، حسب ذیل لوک رضامندی دینے دا جواز رکھدے نيں: والد، والدہ، دادا، دادی، سگا بھائی، ماں یا باپ وچوں کسی اک نوں مشترک رکھنے والا بھائی، وغیرہ۔[۸] شادی دے لئی سرپرستی دی 1978ء وچ تنسیخ ہوئے گئی سی جدوں کم سنی دی شادی انسداد قانون منظور کيتا گیا سی۔ اس ترمیم نال شادی دے لئی درکار اقل ترین عمر ودھیا دتی گئی سی تاکہ کم عمر شادیاں نوں روکیا جاسکے۔[۹]
رسم تے رواج تسلیم کیتے گئے
[سودھو]اس قانون دی دفعہ 7 دے تحت شادی دے رسم تے رواج تسلیم کیتے گئے۔ ہندو شادی کيتی تکمیل کسی وی فریق دے طور طریقےآں توں مکمل ہوسکدی اے۔ انہاں رسم ورواج وچ سپتپدی — زوجین دی جانب توں اگ دے اگے ست پھیرے لینا شامل اے۔ شادی آخری پھیرے دے نال مکمل منی جاندی اے۔[۱۰]
اندراج
[سودھو]جیساکہ اس قانون دی دفعہ 8 بیان کيتا گیا اے، ریاستی حکومتاں ہندو قانون شادی 1955ء دے تحت شادیاں دے اندراج دے اقدامات کرسکدیاں نيں۔ اندراج دا مقصد انہاں شادیاں دے ثبوت نوں یقینی بنانا۔ اس دفعے توں متعلق تمام قواعد ریاستی اسمبلی دے روبرو پیش کیتے جاسکدے نيں۔ ہندو شادی دا رجسٹر(The Hindu Marriage Register) معائنے دے لئی ہر مناسب وقت کھلا ہونا چاہیے تے اسنوں درج شدہ بیانات دے نال ثبوت دے طور اُتے قابل قبول ہونا چاہیے۔
شادی کيتی تنسیخ تے طلاق
[سودھو]ہر شادی قابل تنسیخ ہوسکدی اے تے اسنوں حسب ذیل بنیاداں اُتے فسخ کيتا جاسکدا اے: شادی وچ عنانت دی وجہ توں جسمانی تعلق دا قائم نہ ہونا، دفعہ 5 وچ مذکور بارسوخ رضامندی تے دماغی فتور دی خلاف ورزی یا لڑکی دا بہ وقت شادی نوشہ دے علاوہ کسے ہور نال حاملہ ہونا۔ طلاق دی عرضی شوہر یا بیوی دی جانب توں کچھ بنیادی اُتے دتی جا سکدی اے جداں کہ دو یا اس توں ودھ سالاں دی جدائی، ہندو مت دے علاوہ کسی تے مذہب دا قبول کرنا، دماغی عدم توازن، جنسی مرض تے جذام۔ اک بیوی شادی ختم کرنے دی درخواست دے سکدی اے جے شوہر دوسری شادی کرے یا اوہ زنابالجبر، لواطت، حیوانات توں خواہشات نفسانی دی تکمیل دی کوشش کرے۔ نويں شادی شدہ جوڑے اک سال دے اندر طلاق دی درخواست نئيں دے سکدے۔
سُپریم کورٹ دا 2012ء وچ فیصلہ
[سودھو]دستور ہند دی دفعہ 142 دے تحت تفویض کردہ اختیارات دے تحت اگست 2012ء وچ بھارت دے سپریم کورٹ نے فیصلہ سنایا کہ باہمی مفاہمت دے تحت چھ مہینے دی آزمائشی میعاد دوران وی ختم ہوسکدیاں نيں جو ہندو قانون شادی 1955ء وچ مذکور اے۔ اس قانون دی دفعہ 13-B دے تحت طلاق دے خواہش مند زوجین نوں طلاق دی پہلی ملی جلی درخواست دے بعد چھ مہینے تک انتظار کرنا ضروری سی۔ اس میعاد دی تکمیل دے بعد ہی زوجین اپنی شادی کيتی تحلیل دے لئی دوسری درخواست دے سکدے سن ۔[۱۱]
اس فیصلے نوں سناتے ہوئے جسٹس التمش کبیر نے کہیا: "اس وچ شک نئيں کہ قانون ساز ادارے نے اپنی فراست توں چھ مہینے دے آزمائشی دور (cooling period) دا سجھاؤ پیش کيتا سی کہ باہمی درخواست دے ادخال توں باہمی طلاق دی تکمیل تک ایہ جاری رہے، جس دا مقصد ایہ سی کہ شادی دے رشتے دا تحفظ ہوئے سکے۔ مگر ایداں دے مواقع ہوسکدے نيں جدوں فریقین نوں انصاف دی تکمیل دے لئی ایہ ضروری ہوئے کہ ایہ عدالت دستور ہند دی دفعہ 142 دے تحت تفویض کردہ اختیارات دے تحت ناقابل مصالحت صورت حال (زوجین دے درمیان) دے تحت کوئی فیصلہ سنائے۔ جدوں ایہ ممکن نئيں ہوئے سکیا کہ فریقین اک نال رہ کے اک سال توں زیادہ اپنے ازدواجی فرائض دی تکمیل کرن، اسيں ایسی کوئی وجہ نئيں دیکھدے کہ فریقین ایہ تکلیف دہ صورت حال ہور دو مہینے جھلیاں۔"
قوانین شادی (ترمیم) بل 2010ء
[سودھو]قانون کمیشن دی سفارشات دے تحت قوانین شادی (ترمیم) بل 2010ء دی تجویز رکھی گئی جس دا مقصد ہندو قانون شادی 1955ء تے خصوصی شادی قانون، 1954ء دی ترامیم تاکہ طلاق ناقابل اصلاح حد تک شادی دے ٹُٹ جانے دی صورت وچ آسان ہوئے جائے۔ ایہ بل پارلیمنٹ وچ 2012ء وچ پیش کيتا گیا۔ ایہ بل دفعہ 13-B دے لفظاں "چھ مہینے توں پہلے نئيں" نوں "درخواست دے حصول پر" توں بدلنے دی کوشش سی۔
اس وچ بیوی دے تحفظ دے لئی اک نويں دفعہ 13D شامل اے جس دے تحت بیوی کسی فیصلے دے صادر ہونے دی مخالفت اس بنیاد اُتے کرسکدی اے کہ شادی کيتی تحلیل توں اسنوں شدید مالی تنگی توں دوچار ہونا پئے گا تے ایہ ہور حالات دے بہ شمول شادی کيتی تحلیل دی غلط وجوہات دا حصہ ہوئے گا۔
نويں دفعہ 13E دے تحت طلاق دے فیصلے اُتے حدبندی شادی دے دائرے توں باہر مولود بچےآں دا احاطہ کردی اے تے بیان اے کہ عدالت ایسا کوئی فیصلہ دفعہ 13C دے صادر نئيں کريں گا جدوں تک عدالت مطمئن نہ ہوئے کہ شادی دے دائرے توں باہر مولود بچےآں دی پرورش دی سہولت دستیاب نئيں اے جو شادی دے فریقین دے مالی استطاعت دے مطابق طے ہوئے۔
قوانین شادی (ترمیم) بل 2010ء ايسے طرح دی ترامیم خصوصی شادی قانون، 1954ء وچ کردا اے جس وچ "چھ مہینے توں پہلے نئيں" نوں "درخواست دے حصول پر" سے تبدیلی تے شادی دے دائرے توں باہر مولود بچےآں اُتے طلاق اثراندازی اُتے حدبندی شامل اے۔
پر اس بل دی شدید مخالفت اس وجہ نال کيتی گئی اے کیونجے اس توں عورتاں اُتے زیادتیاں بڑھاں گی تے اس بل وچ اک فریق دی پُرزور حمایت اے جدوں کہ طلاق وچ دونے فریقاں نوں مساوی سلوک ملنا چاہیے۔[۱۲] لہٰذا اس بل وچ چھ مہینے دی میعاد نوں ہٹانے دے لئی عورتاں دی رضامندی شامل کرنے دے لئی ترمیم کيتی گئی۔ شامل لفظاں ایہ نيں: "شوہر تے بیوی دی جانب توں درخواستاں دے حصول دی صورت وچ ۔"
اس بل نوں راجیہ سبھا دی جانب توں 2013ء وچ منظوری حاصل ہوئی۔[۱۳] حالانکہ لوک سبھا دی منظوری حالے وی درکار اے۔
اس بل دے خلاف وسیع پیمانے اُتے احتجاج ہوئے۔ ہُرادَیا، کولکاتا دی اک غیر سرکاری تنظیم نے اس بل دے خلاف احتجاجی مظاہرے کیتے۔ امرتیہ تعلقہ دار (مرداں دے حقوق دے جانے منے کارکن) نے اس گل اُتے تشویش ظاہر کیتی کہ اس بل وچ بغیرکسی کوتاہی طلاق دا تعارف صرف ہندوواں دے لئی کيتا گیا اے۔ انہاں دے مطابق "جے حکومت واقعی خواتین نوں بااختیار بنانا چاہندی اے تاں اسنوں ایہ سماج دے ہر طبقے دے لئی ہونا چاہیے۔ انہاں نوں یونیفارم سیول کوڈ لیانا چاہیے۔ ایہ صرف ہندوواں دے لئی کیوں اے ؟"[۱۴][۱۵][۱۶]
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Department of Revenue, Rehabilitation and Disaster Management – "Hindu Marriage Act, 1955" Archived 2016-03-04 at the وے بیک مشین d
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ Menski, Werner. 2003. Hindu Law: Beyond Tradition and Modernity. Delhi: Oxford UP.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ "Easier Divorce Bill Tabled in Rajya Sabha" Archived 2018-01-28 at the وے بیک مشین, "دکن کرانیکل", 1 May 2012.
- ↑ "Rajya Sabha passes women-friendly marriage bill". Times of India. 26 Aug 2013. https://web.archive.org/web/20190107064221/https://timesofindia.indiatimes.com/india/Rajya-Sabha-passes-women-friendly-marriage-bill/articleshow/22073635.cms.
- ↑ "Men wear sarees in Kolkata to protest against Marital Amendment Bill". 16 Feb 2014. https://web.archive.org/web/20190107064229/https://www.indiatoday.in/india/east/story/men-wear-sarees-in-kolkata-to-protest-marital-amendment-bill-181331-2014-02-16.
- ↑ "Protest against Marriage Bill". 26 Aug 2013. http://www.thestatesman.net/news/11962-protest-against-marriage-bill.html.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
خارجی روابط
[سودھو]- PDF file of the Hindu Marriage Act
- Marriage Laws (Amendment) Bill, 2010 Archived 2012-11-23 at the وے بیک مشین
- Marriage Laws (Amendment), Divorce Archived 2013-12-30 at the وے بیک مشین
- http://indianexpress.com/article/india/india-others/rajya-sabha-approves-bill-to-make-divorce-friendly-for-women/