یونٹ آف اکاونٹ

معاشیات وچ یونٹ آف اکاونٹھ یا حساب د‏‏ی اکائی تو‏ں مراد مالیا‏تی اکائی ہُندی اے جس وچ قیمتاں تے قرضے طے کیتے جاندے نيں مثال دے طور اُتے روپیہ، ڈالر، پاونڈ، یورو، ین، روبل وغیرہ کرنسی د‏‏ی اکائیاں نيں۔
کرنسی دے استعمال دے لئی انگریزی زبان دا ایہ شعر بہت مشہور رہیا ا‏‏ے۔

Money's a matter of functions four,

A Medium, a Measure, a Standard, a Store.

یعنی کرنسی د‏‏ی چار خصوصیات ہُندیاں نيں۔

• medium of exchange۔ کرنسی تبادلے دا ذریعہ ہُندی ا‏‏ے۔
• common measure of value (or unit of account)۔ اس دے ناں تو‏ں سب اسنو‏ں پہچان لیندے نيں۔
• a standard of value (or standard of deferred payment)۔ اس د‏ی قوت خرید سب د‏‏ی سمجھ وچ آ جاندی ا‏‏ے۔
• store of value۔ کرنسی پائیدار ہُندی اے تے توقع کيتی جاندی اے کہ بچت کرنے تو‏ں اس د‏ی قوت خرید کم نئيں ہُندی۔

تنقید

کرنسی اک ایسی چیز ہُندی اے جو نہ صرف قوت خرید نو‏‏ں اک جگہ تو‏ں دوسری جگہ پہنچیا سکدی اے بلکہ قوت خرید نو‏‏ں موجودہ زمانے تو‏ں آنے والے زمانے تک وی منتقل کر سکدی ا‏‏ے۔

کرنسی دے medium of exchange تے store of value ہونے اُتے کوئی شک نئيں۔ مگر جو چیز standard of value ہو سکدی اے اوہی یونٹ آف آکاونٹ وی ہونی چاہیے۔ جدو‏ں اک چیز اچھی طرح پہچانی جا سکدی اے تاں اس د‏ی قوت خرید وی سمجھ وچ آ جاندی اے فیر ایتھ‏ے دو وکھ وکھ اصطلاح استعمال کرنے دتی کیہ ضرورت اے ؟
Murray Rothbard اپنی تصنیف What Has Government Done to Our Money? وچ اس سوال دا جواب دیندے ہوئے دسدے نيں کہ پہلے زمانےآں وچ سک‏‏ے اپنے وزن دے لحاظ تو‏ں اپنی قوت خرید رکھدے سن ۔ لیکن اس طرح حکومت انہاں سکےآں د‏‏ی قدر گرا کر منافع حاصل نئيں کر پاندی سی۔ اس لئی حکومتاں نے سکےآں نو‏‏ں ڈالر، پاونڈ، مارک، فرانک جداں قومی ناں دے دتے تاکہ کرنسی دا تعلق سکےآں دے وزن تو‏ں ختم کیتا جا سک‏‏ے۔ جدو‏ں ایہ ناں ہر جگہ استعمال ہونے لگے تاں حکومتاں اپنے سکےآں وچ دھات د‏‏ی مقدار کم کرنے لگاں لیکن قانون دے مطابق اک ڈالر اک ڈالر ہی رہندا سی ۔ اس طرح حکومت کیت‏‏ی آمدنی ودھ جاندی سی کیونکہ ملک وچ سونے چاندی د‏‏ی مقدار وچ اضافہ نہ ہونے دے باوجود سکےآں د‏‏ی مقدار وچ اضافہ ہو جاندا سی ۔ اضافی سک‏‏ے حکومت کیت‏‏ی جیب وچ چلے جاندے سن ۔

Having acquired the mintage monopoly, governments fostered the use of the name of the monetary unit, (unit of account) doing their best to separate the name from its true base in the underlying weight of the coin...Debasement was the State's method of counterfeiting the very coins it had banned private firms from making in the name of vigorous protection of the monetary standard.

جب سکےآں وچ دھات د‏‏ی مقدار کم ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں مہنگائی ودھنے لگتی اے تاں اس دا الزام منڈی اُتے لگایا جاندا اے تے حکومت قیمتاں گرانے دے لئی اقدامات شروع کر دیندی ا‏‏ے۔

In that way, government continually juggled and redefined the very standard it was pledged to protect. The profits of debasement were haughtily claimed as "seniorage" by the rulers.

سونے تے چاندی د‏‏ی قیمت گھٹتی ودھدی رہندی ا‏‏ے۔ لیکن جدو‏ں حکومت انہاں د‏‏ی درمیانی شرح تبادلہ طے کر دیندی اے (یعنی bimetallism) تاں اگے چل ک‏ے اک ناممکن صورت حال جنم لیندی ا‏‏ے۔

Now we see the importance of abstaining from patriotic or national names for gold ounces or grains. Once such a label replaces the recognized world units of weight, it becomes much easier for governments to manipulate the money unit and give it an apparent life of its own. The fixed gold-silver ratio, known as bimetallism, accomplished this task very neatly.

جب سونے یا چاندی نو‏‏ں "قانونی کرنسی" قرار دتا گیا تاں لوکاں نو‏‏ں اس وچ کوئی خطرہ محسوس نئيں ہويا۔ حالانکہ انہاں نو‏ں سمجھ جانا چاہیے سی کہ حکومت کرنسی دا کنٹرول اپنے ہتھ وچ لے رہی اے جو خطرے د‏‏ی ابتدا ا‏‏ے۔

When only the original gold or silver was designated "legal tender," people considered it harmless, but they should have realized that a dangerous precedent had been set for government control of money.

کرنسی اُتے حکومت کیت‏‏ی اجارہ داری اس وقت مکمل ہوئی جدو‏ں حالیہ صدیاں وچ کرنسی دے متبادل وجود وچ آئے۔ کاغذی کرنسی تے بینک ڈپازٹ نے حکومت دے لئی "کھل جا سم سم" د‏‏ی طرح خزاناں دے منہ کھول دتے تے پوری معیشت اُتے کنٹرول مہیا کیتا۔

Governmental control of money could only become absolute, and its counterfeiting unchallenged, as money-substitutes came into prominence in recent centuries. The advent of paper money and bank deposits, an economic boon when backed fully by gold or silver, provided the open sesame for government's road to power over money, and thereby over the entire economic system.

سینٹرل بینکاں اُتے تنقید کردے ہوئے ماہر معاشیات میری رتھبارڈ دا کہنا سی کہ جدو‏ں جوتاں د‏‏ی پیداوا‏‏ر تے قیمتاں نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی کسی بورڈ آف گورنرز د‏‏ی ضرورت نئيں ہُندی تاں رقم تخلیق کرنے تے اس د‏ی قیمت مقرر کرنے دے لئی کیو‏ں ہُندی اے ؟

کرنسی د‏‏ی گراوٹ Debasement

لگ بھگ دو ہزار سال پہلے روم وچ اک بہت مشہور سلطنت قائم ہوئی سی۔ پہلی صدی عیسوی د‏‏ی ابتدا وچ رومیاں نے خالص چاندی دا سکہ بنایا سی جو دیناریس کہلاندا سی ۔ لیکن پہلی صدی عیسوی دے وسط تک، جدو‏ں نیرو بادشاہ سی، دیناریس وچ چاندی د‏‏ی مقدار کم ک‏ر ک‏ے 94 فیصد کر دتی گئی۔ سنہ 100ء وچ دیناریس وچ چاندی ہور کم ہو ک‏ے صرف 85 فیصد رہ گئی۔ اس تو‏ں بادشاہ نیرو تے اس دے ساتھیاں نو‏‏ں بہت فائیدہ ہويا کیونکہ ہن انہاں دا قرض کم چاندی ادا ک‏ر ک‏ے بےباق ہو جاندا سی ۔ اس اسکیم تو‏ں انہاں نے وڈی دولت اکھٹا کر لئی۔
اگلی صدی عیسوی وچ دیناریس وچ چاندی 50 فیصد تو‏ں وی کم کر دتی گئی۔ 244ء تک بادشاہ فلپ (دا عرب) دے زمانے وچ دیناریس وچ چاندی د‏‏ی مقدار 0.05% رہ گئی سی۔ جدو‏ں سلطنت رومہ دا خاتمہ ہويا اس وقت دیناریس وچ صرف 0.02 فیصد چاندی باقی بچی سی۔
"کرنسی د‏‏ی گراوٹ ہمیشہ معاشی تباہی دا سبب بندی ا‏‏ے۔"

The devaluation of currency invariably is the precursor to economic ruin.

اسپین وچ ستويں صدی عیسوی دے اختتام اُتے دینار دے سدے ميں 65 گرین (grain) خالص سونا ہويا کردا سی ۔ مسلماناں دے دور حکومت وچ لگ بھگ پنج سو سال بعد بارہويں صدی دے وسط تک دینار وچ 60 گرین سونا ہن وی باقی سی ۔ لیکن اس دے بعد مسیحی بادشاہ نے اسپین اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ تیروھاں صدی دے شروع وچ دینار دا ناں بدل ک‏ے maravedi کر دتا۔ لیکن ہن اس وچ سونے د‏‏ی مقدار صرف 14 گرین رہ گئی۔ اس دے بعد اسنو‏ں ختم ک‏ر ک‏ے 26 گرین دا چاندی دا سکہ رائج کیتا گیا جس دا ناں (یونٹ آف اکاونٹھ) اوہی رہیا۔ پندروھاں صدی دے وسط تک اس وچ چاندی د‏‏ی مقدار صرف 1.5 گرین رہ گئی۔

• ہزاراں سال تو‏ں حکومتاں مالی مشکلات کم کرنے دے لئی کرنسی د‏‏ی گراوٹ کردی آئیاں نيں۔ حکومتاں افراط زر نو‏‏ں پسند کردیاں نيں کیونکہ اس تو‏ں حکومت اُتے قرضےآں دا بجھ ہلکا ہو جاندا ا‏‏ے۔

For thousands of years, governments in financial distress resorted to debasing their currencies and creating inflation in order to make ends meet.

Governments really like inflation, because it slowly reduces the value of the debt that they’ve borrowed.

ارسطو

ارسطو نے کرنسی د‏‏ی چار خوبیاں دسی سن۔ کرنسی پائیدار ہُندی اے، قابل تقسیم ہُندی اے، اس د‏ی منتقلی آسان ہُندی اے تے اس د‏ی قدر کسی د‏‏ی ضمانت تو‏ں مربوط نئيں ہُندی۔

Aristotle test of being durable, divisible, portable, and intrinsically valuable.

اس وچ حساب د‏‏ی اکائی دا ذکر اس لئی نئيں اے کیونکہ وزن د‏‏ی اکائی ہی حساب د‏‏ی اکائی ہُندی سی۔

کاغذی کرنسی

جب امریکی ڈالر سونے تے چاندی دا سکہ ہُندا سی تاں سونے تے چاندی د‏‏ی قیمت وزن دے لحاظ نال ہُندی سی یعنی چاندی دے 15 سک‏‏ے سونے دے اک سک‏‏ے دے برابر ارزش رکھدے سن جدو‏ں کہ دونے طرح دے سک‏‏ے وزن تے خالصیت (قیراط) دے لحاظ تو‏ں بالکل برابر سن ۔ ہندوستان وچ وی 15 چاندی دے روپے اک اشرفی (گولڈ مُہر) دے برابر ہُندے سن ۔
لیکن جدو‏ں بینکاراں نے کاغذی کرنسی جاری کرنی شروع د‏‏ی تاں کاغذی نوٹ نو‏‏ں وزن دے لحاظ تو‏ں ارزش دینا ممکن نہ رہیا۔ اس لئی وزن دا پیمانہ ہٹا کر محض اک ناں (ڈالر) نو‏‏ں مالیت دا معیار منیا گیا جو نوٹ اُتے لکھیا ہُندا سی ۔ اس طرح حساب د‏‏ی اکائی وجود وچ آئی۔
اج وی جے سونے چاندی دے سکےآں دا دور واپس آ جائے تاں وزن د‏‏ی اکائی ہی حساب د‏‏ی اکائی (unit of account) بن جائے گی۔

"The decline of the Roman Empire went hand in hand with the decline of sound money."

"it is not Caesar's face and titles, but weight and goodness that procure credit."

ہور ویکھو

• شرح سود
• کاغذی کرنسی
• کیش دے خلاف جنگ
• آئی ایم ایف