رومی سلطنت
| رومی سلطنت | |
| Roman Empire | |
| 27 BC–AD 476/1453 | |
| |
| رومی سلطنت دا نشان | |
| راجگڑھ: | روم |
| سرکار: | سلطانی |
| پیلا شہنشاہ: | آگسٹس |
| تھاں: | 6,500,000 مربع کلومیٹر |
| بولی: | لاطینی، یونانی |
| لوک گنتی: | 14,629,000 (171) |
| |
رومی سلطنت رومی رہتل دا رومی لوک راج مگروں دا ویلہ اے جدوں ایدے تے سلطانی راج سی تے ایہ رومی سمندر دے دوالے یورپ ایشاء تے افریقہ وچ پھیلی ہوئی سی۔ 500 پرانا رومی لوک راج دیس وچ ہون والیاں لڑائیں باجوں ماڑا پے گیا سی۔ لوکراج توں سلطنت بنن دے وشکارلے ویلے وچ کئی کم ہوۓ جنہاں وچ جولیس سیزر دا ڈکٹیٹر بننا، ایکٹیم دی لڑائی تے رومی سینیٹ ولوں اوکٹیوین نوں آگسٹس دا ناں دینا۔
ایس سلطنت دیاں پہلیاں دو صدیاں وچ امن چین تے خشحالی رئی۔ ٹراجن (98–117 ) ویلے وچ ایہ اپنی سب اگے ودویں انت تے سی۔ تیسیر صدی وچ ایہ ٹٹن دے نیڑے اپڑی پر فیر اورلین تے ڈائیوکلیٹین شہنشاہواں نے ایہنوں سمبھال لیا۔ چوتھی صدی وچ سائی زور پھڑدے نیں تے سلطنت وچ چڑھدے یونانی تے لیندے لاطینی دی دوہری سرکار چلدی اے۔ 5ویں صدی وچ روم دی سرکار ٹٹن تے چڑھدے پاسے دا ادھا حصہ بازنطینی سلطنت دی مورت وچ ایہ سلطنت چلدی ریندی اے۔ 1453 وچ عثمانی ترکاں دے قسطنطنیہ اتے مل مارن تے ایس دی آخری نشانی وی مک جاندی اے۔
ایس سلطنت دے وڈی تھاں تے پھیلے ہون تے لمے چر تک رہن باجوں روم دی رہتل تے اداریاں دا اوہناں تھانواں دی بولی، مذہب، قنون، آرکیٹیکچر تے سرکار تے گوڑا رنگ چڑھیا جتھے ایدا راج سی تے اچیچے یورپ تے تے فیر ایتھوں ساری دنیا تے۔
تریخ
[سودھو]رومی سلطنت پہلے اک رومی لوک راج سی۔ 31 م پ نوں اوکٹیوین مارک انٹنی تے کلوپطرہ نوں ایکٹیم دی لڑائی وچ ہراندا اے تے قیصریون نوں وی ماردیندا اے۔ایس دے مگروں اوہ روم دا کلا آگو سی تے اوہنے فوج، سیاست تے بپار وچ نویاں سوچاں لیاندیاں۔ ایہناں کماں تے روم دی سینیٹ اوکٹیوین نوں آگسٹس دا ناں دیندی اے۔ اوہ پہلے ای اپنے لئی ایمپیریٹر (imperator) دا ناں چن چکیا سی۔ رومی لیجن یا رومی فوج جیہڑی 50 تک اپڑ گئی سے اوہدی گنتی تھوڑی کتی، کج لیجن رلاۓ تے فوج دا اک وڈا انگ اپنے کول اٹلی وچ رکھیا۔ آگسٹس 40 ورے توں ود تک راج کردا اے۔
روم لوک راج دے ویلے وچ ای روم شہر توں بار وددنا ٹر پیا سی۔ اس ویلے ایہ اک "سلطنت" ای سی بس صرف ایدا کوئی بادشاہ نئیں سی۔ رومی لوک راج وی جنج اج کل دے دیس ہوندے نیں اس طرح دا نئیں سی بلکہ ایدے وچ آن آلے تھاں آپنے آپ اتے آپ حکومت کردے سن تے ایناں دی آزادی رومی سینٹ دے حساب نال ہوندی سی تے صوبیاں اتے فوجی کمانڈر حکومت کردے سن۔ پوری لوک راج اتے کوئی بادشاہ نئیں حکومت کردا سی بلکہ ہر ورے چناؤ نال میجسٹریٹ آندے سن تے اوہ سینٹ نال رل کہ حکومت کردے سن۔ 1 صدی قبل مسیح وچ رومی لوک راج وچ کئی سیاسی تے فوجی مسئلے سن جیناں دے آخر تے رومی لوک راج مک گئی تے ایدی حکومت بادشاہ تھلے آگئی۔
دوجی صدی قبل مسیح توں روم وچ اندر دیاں لڑائیاں، سازشاں تے کعر دیاں لڑائیاں ہوگیاں تے نال نال روم اٹلی توں بار وی مل ماردا گیا۔ اس ویلے دے آخر تے 44 قبل مسیح وچ جولیس سیزر روم دا ڈکٹیٹر ریا مگر اونوں قتل کردتا گیا۔ اودے قتل پچھے جیڑے لوک سن اوناں نوں روم توں نسا دتا گیا تے 42 قبل مسیح وچ فیلیپ دی لڑائي چ اوناں نوں مارک اینٹونی تے سیزر دے گود لۓ پتر اوکٹیوین دی فوجاں نے ہرا دتا۔ اینٹونی تے اوکٹیوین نیں اپنے وشکار روم دے تھاں ونڈ دتے، مگر ایہ ونڈ بوتا چر نا چلی تے اوکٹیوین دیاں فوجاں نیں مارک اینٹونی تے کلیوپیٹرا نوں 31 قبل مسیح وچ ایکٹیم دی لڑائی وچ ہرا دتا۔ 27 قبل مسیح وچ سینٹ تے روم دے لوکاں نیں اوکٹیوین نوں روم دا پہلا شہری بنا دتا تے اونوں اگسٹس دا ناں دے دتا۔
اودے آن نال پرانا قنون مکیا نئیں بلکہ اوہ ہر قنون اتے آگيا۔ روم دے ناں نال لک راج تے لکھیا جاندا ریا مگر اودے اتے حکومت صرف اوکٹیوین دی ای سی۔ اودی حکومت آندیاں ای پرانیاں کعر دیاں لڑائیاں مک گئياں تے دیس وچ سکھ چین آگيا۔ لوک اونوں ایناں پسند کردے سن کہ اوہ لوکاں لئی روم دا بادشاہ ای سی اگر قنون چ اے نئیں وی سی۔ اودی حکومت وچ ایہ قنون بن گیا کہ حکومت اودے مرن توں بعد وی اینج ای ٹردی رئے گی جدوں اس توں پہلاں سی۔ اودے مرن دے بعد ٹائیبیریس روم دا بادشاہ بن گیا۔ اگسٹس دے ویلے نوں تریخ وچ Pax Romana آخیا جاندا اے جیڑا لاطینی بولی دا شبد اے جیدا مطلب رومی سکھ اے۔ اس ویلے وچ روم وچ بوت سکھ سی تے روم نیں اینی ترقی کیتی جینی پہلاں کدی وی نئیں کیتی سی۔ صوبیاں وچ نکیاں بغاوتاں ہوندیاں رئیاں مگر اوناں نوں فوج نیں فورا روک دتا۔ پہلی صدی عیسوی وچ یہودی-رومی جنگاں اپنے ویلیاں دیاں سب توں لمیاں جنگاں سن، اوناں وچ وی رومی سلطنت جت گئی۔
اگسٹس رومی سلطنت وچ ٹبر راج نا لا سکیا جیدی وجہ اودی لمی عمر سی۔ اوہ اپنے پتراں توں وی لمی عمر جی گیا۔ اس دے بعد جولیو-کلاوئڈی ٹبر حکومت آئی جیناں وچ سب توں پہلاں ٹائیبیریس سی۔ مگر اوناں دی حکومت 69 عیسوی وچ مک گئی تے اس دے بعد وی کئی ٹبر آۓ تے 180 عیسوی وچ کوموڈس بادشاہ بنیا۔ تریخ گرو اس ویلے نوں رومی سلطنت دے تھلے آن دا چر ٹرنا آخدے نیں۔
212 عیسوی وج رومی سلطنت دے بادشاہ کاسالا نیں سلطنت وچ ہر بندے نوں رومی شہری بنا دتا۔ مگر اس دے باوجود سکھ نا آيا۔ ہر بادشاہ دا آخر اودے قتل یا پھانسی تے ہوندا سی۔ اس تباہی نال 3یجی صدی عیسوی دا رومی زوال آگیا۔ اس ویلے وچ سلطنت وچ بیماریاں، غربت تے قنون دی کوئی نئیں سنندا سی۔ رومی بادشاہ اوریلین 270 عیسوی وچ آیا تے اونیں دوبارہ سلطنت وچ سکھ لایا۔ اس دے بعد آن آلے بادشاہ نیں اپنے آپ نوں نواں ناں دے دتا تے قنون وچ اپنے آپ نوں سب توں وڈا لکھوا دتا۔ اونیں عیسائیت دے خلاف لڑن دی وی کافی کوشش کیتی مگر عیسائيت جت گئی تے اگلے رومی بادشاہ کونسٹینٹین نیں سلطنت وچ عیسائیت ودائی تے راجکعر قسطنطنیہ نوں بنا دتا۔
395 عیسوی وچ تھیوڈوسیس آخری رومی بادشاہ جینے دویں چڑدے پاسے تے لیندے پاسے حکومت کیتی سی مر گیا۔ تھیوڈوسیس نیں مرن توں پہلاں عیسائیت نوں روم دا قنونی مزہب بنا گيا سی۔ جرمنی تون لوکاں نیں سلطنت وچ حجرت تے جنگاں ٹور دتیاں جیدے نال لیندی رومی سلطنت کمزور پین لگ گئی۔ سلطنت نیں سارے دشمناں نوں ہرا دتا جیناں وچ سب تون مشہور اٹلا ہن سی۔ مگر اینیں بوتے جرمن لوک جیڑے سلطنت نال وفادار نئيں سن دے آن نال رومی سلطنت اندروں ٹٹن لگ پئی۔ لیندے سلطنت 476 عیسوی وچ مگ گئی جدون لیندی سلطنت دے نویں بادشاہ نيں اپنے آپ نوں روم دا بادشاہ بنا کر قسطنطنیہ وچ چڑدی رومی سلطنت توں تعلق توڑ دتا۔
قسطنطنیہ دی سلطنت نوں بازنطینی سلطنت کیندے نیں مگر اس ویلے اونوں وی رومی سلطنت ای کیندے سن۔ اوہ لیندے پاسے دی سلطنت دے ٹٹن دے کوئی ہزار وریاں بعد تک ٹری تے مڈلے ویلے وچ سب توں سکھ آلا عیسائی دیس ریا۔ بازنطینی سلطنت دے بادشاہ جسٹینین نیں اتلے افریقہ تے اٹلی اتے وی مل ماریا مگر سلطنت وچ پلیگ دی بماری دی وجہ نال صرف دکھنی اٹلی تے سسلی ای اوناں کول رہ گیا۔ بازنطینی سلطنت نوں اسلام توں وی کافی خطرہ ریا۔ جیدے منن آلیاں نیں تیزی نال عرب دے ارد گرد مل ماریا۔ اوناں نیں شام، آرمینیہ تے مصر نوں بازنطینیاں کولوں کھو لیا تے قسطنطنیہ نوں وی اوناں کولوں خطرہ پے گيا۔ اگلی صدی وچ عرباں نیں دکھنی اٹلی تے سسلی اتے وی مل مار لیا۔ سلاوو لوکاں نیں وی بلکان اتے مل ماریا۔
بازنطینیاں نیں اسلام نوں 8ویں صدی عیسوی وچ کافی روک لیا تے 9ویوں صدی عیسوی وچ اپنیاں تھاواں واپس وی لے لیاں۔ 1000 عیسوی وچ سلطنت اپنے عروج تے سی۔ بادشاہ باسیلیوس II نیں بلغاریہ تے آرمینہ اتے واپس مل مار لیا، تجارت تے کلچر نیں ترقی کیتی مگر 1071 وچ سلطنت دا ودنا رک گیا اوناں دے اک مانزکرت اتے جنگ ہارن نال۔ اس جنگ نال سلطنت دی طاقت ذرا ذرا کٹدی گئی۔ اگل کج وریاں وچ ترکاں دے مزید لڑن نال سلطنت اور کمزور ہوئی تے بادشاہ الیکسیس نیں 1095 وچ یورپ توں مدد منگ لئی۔ اس مدد منگن نال صلیبی جنگاں ٹر پئیاں جس دے آخر تے چوتھی صلیبی جنگ وچ قسطنطنیہ نوں یورپیاں نیں ای تباہ کردتا۔ قسطنطنیہ دے ٹٹن نال 1204 وچ سلطنت دے وی ٹوٹے ہوگۓ۔ بازنطینیاں نیں اپنا شہر قسطنطنیہ تے واپس لے لیا مگر اوہ کدی وی اپنی پرانی طاقت تک نا پہنچ سکے تے اوہ ایجی سمندر دے ساحل اتے اک شہر تک ای رہ گۓ۔ 12 مئی 1453 وچ رومی سلطنت مگ گئی جدوں سلجوک بادشاہ محمود II نیں قسطنطنیہ اتے مل مار لیا۔
جغرافیہ
[سودھو]رومی سلطنت پرانے ویلے دی اک سلطنت سی جیہڑی یورپ افریقہ تے ایشیاء دے دیساں تے پھیلی ہوئی سی تے ایدا راجگڑھ روم سی۔ ایدے وج انگلستان ، سپین ، اٹلی ، فرانس ، یونان ، ترکی، مصر، شام، لبنان، فلسطین، اتلا افریقہ ، بیلجیم، نیدرلینڈز رلے ہوۓ سن۔ رومی سلطنت نے یورپ تے دنیا دے ہور کئی پاسیاں تے اپنی بولی راج پربندھ آرٹ تے رہتل سوچ مذہب تے اثر پایا۔
رومی سلطنت تریخ دیاں سب توں وڈیاں سلطنتاں جوں اک سی۔ رومی سلطنت دا تقریبا سارا مل مارنا لوک راج ویلے چ ہویا سی۔ بس اتلے یورپ دے کج تھاں 1 عیسوی وچ پھڑے گۓ سن۔ اگسٹس دی حکومت وچ رومی سلطنت دا اک نقشہ لوکاں نوں وکھایا گیا سی جیدے وچ روم دیاں تھاواں بنیاں ہوئیاں سن۔ سلطنت دی سب توں بوتی تھاں تراجان دے دور چ سی۔ اوہ تھاں 50 لکھ مربع کلومیٹر بنندا اے جیدے وچ اج دے کوئي 40 دیس آندے نیں۔ اس ویلے دی آبادی کوئی 5۔5 توں 6 کروڑ سی جيڑی جگ دی آبادی دا 1/6 توں 1/4 حصہ بنندا اے۔ سلطنت دے وڈے شہر روم، سکندریہ تے انطاکیہ یورپ دے تقریبا ہر نگر توں دو گنا وڈے سن۔
تراجان دے بعد آن آلے بادشاہ ہیڈرین نیں سلطنت نوں مزید ودان دی بجاۓ اونیں سلطنت نوں ٹھیک کرن دی ٹھانی۔ اونیں باڈراں تے دیواراں بنائياں تے فوجیاں نوں کم لایا تے خطرے آلیاں تھاواں تے چھاونیاں تے قلعے بناۓ۔
رومن سامراج) لَیٹِن: Imperium Romanum، اِیساپُورو پہِلی سدی - ੧੪੫੩( یُوروپ دے روم نگر وِّچّ کیندرت اِّکّ سامراج سی ۔ اِس سامراج دا وِستھار پُورے دّکّھڻ یُوروپ دے الاوے اُوّتّری اپھرِیکا اتے اناتولیا دے کھیتر سن ۔ پھارسی سامراج اِسدا پ੍رتِیدوندی سی جو پھُرات ندی دے پُورو وِّچّ ستھِت سی ۔ رومن سامراج وِّچّ وّکّھ - وّکّھ ستھاناں اُوّتّے لاتِینی اتے یُونانِیبھاساوانبولی جاندی سی اتے سنّ ੧੩0 وِّچّ اِسنے اِیسائی دھرم نُون راجدھرم گھوسِت کر دِّتّا سی ۔
اِہ سنسار دے سبھتوں وِسال سانم੍رِاجوں وِّچّوں اِّکّ سی ۔ اِویں تاں پنجوِیں سدی دے اکھِیر تّکّ اِس سامراج دا پتن ہو گیا سی اتے اِستانبُل) کانسٹینٹِنوپل( اِسدے پُوروی ساکھا دی راجدھانی بنّ گئی سی اُوّتّے سنّ ੧੪੫੩ وِّچّ اُوسمانوں) آٹومن تُرک( نے اِس اُوّتّے وی ادھِکار کر لیا سی ۔ اِہ یُوروپ دے اِتہاس اتے سنسک੍رِتی دا اِّکّ مہّتّوپُورڻ انگ ہَے ۔
سامراج اُوسارِی
[سودھو]رومن سامراج رومن گڻتنتر دا پرورتی سی ۔ آکٹیوِان نے جُولِاس سِیجر دے سارے سنتانوں نُون مار دِّتّا اتے اِسدے اِلاوا اُوسنے مارک اینٹونی نُون وی ہرایا جِسدے بعااد مارک نے کھُدکُسی کر لئی ۔ اِسدے بعااد آکٹیوِان نُون رومن سِینیٹ نے آگسٹس دا نام دِّتّا ۔ اُوہ آگسٹس سِیجر دے نام ولوں سّتّارُوڈھ ہویا ۔ اِسدے بعااد سِیجر نام اِّکّ پروارِک اُوپنام ولوں ودھکے اِّکّ پدوی سورُوپ نام بنّ گیا ۔ اِستوں نِکلے سبد جار) رُوس وِّچّ( اتے کَیجر) جرمن اتے تُرک( اّجّ وی مَوجُود ہَے ۔
گ੍رہِئوّدّھوں دے کارن رامن پ੍راتاں) لِیجن( دی گِڻتی 50 ولوں گھّٹّکے 28 تّکّ آ گئی سی ۔ جِس پ੍رانت دی وپھاداری اُوّتّے سک سی اُون੍ہاننُون سامراج ولوں سِّدّھے کّڈّھ دِّتّا گیا ۔ ڈَینِئوب اتے ایلبے ندی اُوّتّے آپڻی سِیما نُون تَیا کرڻ لئی آکٹیوِان) آگسٹس( نے اِّلِّیریا، موایسیا، پَینّونیا اتے جرمینیا اُوّتّے چڑائی دے آدیس دِّتّے ۔ اُوسدے کوسساں ولوں راین اتے ڈَینِئوب ندِیاں جواب وِّچّ اُوسدے سانم੍رِاجوں دی سِیما بنّ گئیاں ۔
آگسٹس دے بعااد ٹایبیرِاس سّتّارُوڈھ ہویا ۔ اُوہ جُولِاس دی تِیجی پتنی دی پہِلی ویاہ ولوں ہویا پُّتّ سی ۔ اُوسدا ساسن سانتِیپُورن رِہا ۔ اِسدے بعااد کَیلِگُلا آیا جِسدی سنّ 41 وِّچّ ہّتّیا کر دِّتّی گئی ۔ پروار دا اِّکّ سِرپھ وارِس کلائوڈِاس ساسک بڻا ۔ سنّ 43 وِّچّ اُوسنے برِیٹین) دکسِڻاردھ( نُون رومن اُوپنِویس بڻا دِّتّا ۔ اِسدے بعااد نِیراں دا ساسن آیا جِن੍ہے سنّ 58 - 63 دے وِّچّ پارتھِانوں) پھارسی سامراج( دے نال سپھلتا بھریا سانتی سمّجّھَوتا کر لیا ۔ اُوہ روم وِّچّ لّگّی اِّکّ اّگّ دے کارن پ੍رسِّدّھ ہَے ۔ کِہا جاندا ہَے کِ سنّ 64 وِّچّ جدوں روم اّگّ وِّچّ پاڻی رِہا سی تاں اُوہ بنسری وجائوڻے وِّچّ وِاست سی ۔ سنّ 68 وِّچّ اُوسنُون آتمہّتّیا لئی مجبُور ہوڻا پیا ۔ سنّ 68 - 69 تّکّ روم وِّچّ اراجکتا چھائی رہی اتے گ੍رہِ یُّدّھ ہوئے ۔ سنّ 69 - 96 تّکّ پھلاو کھاندان دا ساسن آیا ۔ پہِلاں ساسک ویسپیسِان نے سپین وِّچّ کئی سُدھار پروگرام چلائے ۔ اُوسنے کولوسِام) اینپھِیتھِایٹرن پھلاوِان( دے اُوساری دی آدھارسِلا وی رّکّھی ۔
سنّ 96 - 180 دے کال نُون پنج چنگے سمراٹاں دا کال کِہا جاندا ہَے ۔ اِس سمیں دے راجاواں نے سامراج وِّچّ سانتِیپُورن ڈھنگ ولوں ساسن کِیتا ۔ پُورو وِّچّ پارتھِان سامراج ولوں وی سانتِیپُورن سنبندھ رہے ۔ ہنلانکِ پھارسِیاں ولوں ارمینیا اتے میسوپوٹامیا وِّچّ اُون੍ہاں دے لڑائی ہوئے اُوّتّے اُون੍ہاں دی پھتہِ اتے سانتی سمجھَوتِیاں ولوں سامراج دا وِستھار بڻا رِہا ۔ سنّ 180 وِّچّ کاموڈوس جو مارکس آریلِاس جِہا پُّتّر سی ساسک بڻا ۔ اُوسدا ساسن پہِلاں تاں سانتِیپُورن رِہا اُوّتّے بعااد وِّچّ اُوسدے کھِلاپھ بگاوت اتے ہّتّیا دے جتن ہوئے ۔ اِستوں اُوہ بھَیبھِیت اتے اِسدے کارم اتیاچاری بڻدا گیا ۔
سیریون کھاندان دے سمیں روم دے سارے پ੍راتواسِیاں نُون رومن ناگرِکتا دے دِّتّی گئی ۔ سنّ 235 تّکّ اِہ کھاندان کھتم ہو گیا ۔ اِسدے بعااد روم دے اِتہاس وِّچّ سنکٹ دا کال آیا ۔ پُورب وِّچّ پھارسی سامراج سکتِیسالی ہُندا جا رِہا سی ۔ سامراج دے اندر وی گ੍رہِ یُّدّھ دی سی ہالت آ گئی سی ۔ سنّ 305 وِّچّ کانسٹینٹاین دا ساسن آیا ۔ اِس کھاندان دے ساسڻکال وِّچّ رومن سامراج ونڈیا ہو گیا ۔ سنّ 360 وِّچّ اِس سامراج دے پتن دے بعااد سامراج ہَولی - ہَولی کمجور ہُندا گیا ۔ پانچوِیں سدی تّکّ سامراج دا پتن ہوڻ لگا اتے پُوروی رومن سامراج پُورو وِّچّ سنّ 1453 تّکّ بڻا رِہا ۔
17 پھروری، 1568 روم سامراج دے راجے نے مُسلمان]] اوٹومن سامراج[[ دے سُلتان نُون ماملا دیڻا منّیا ۔ پہِلاں روم دُنِیاں دی سّبّھ توں وّڈّی تاکت سی، ہُڻ اوٹومن سامراج دا بول بالا ہو گیا ہَے ۔
ساسک سُوچِی
[سودھو]٭ آگسٹس سِیجر) 27 اِیساپُورو - 14 اِسوی(
٭ ٹایبیرِاس) 14 - 37(
٭ کیلِگُلا) 37 - 41(
٭ کلاڈِاس) 41 - 54(
٭ نِیراں) 54 - 68(
٭ پھلاوی کھاندان) 69 - 96(
٭ نیروا) 96 - 98(
٭ ٹراجن) 98 - 117(
٭ ہَیڈرِان) 117 - 138(
٭ اینٹونیو پِایس
٭ مارکس آریلِاس) 161 - 180(
٭ کاموڈوس) 180 - 192(
٭ سیویرن کھاندان) 193 - 235(
٭ کانسینٹاین کھاندان) 305 - 363(
٭ ویلینٹاینِان کھاندان) 364 - 392(
٭ تھیوڈوسِان کھاندان) 379 - 457(
٭ پّچّھم والا رومن سامراج دا پتن -) 395 - 476(
٭ پُوروی رومن سامراج) 393 - 1453(
]] س੍ریڻی: رومن سامراج[[
]] س੍ریڻی: سامراج[[
عثمانیہ · مغلیہ · سلجوق · جرمن · روسی · ھخامشی · بنو امیہ · سکھ · برطانیہ · سُنگا · عباسیہ · فاطمیہ · ایل خانی · ساسانی · غوریہ · طلائی اردو · ہسپانیہ · بازنطینی · رومی · سلطنت روم · خوارزم شاہی · مالی · تیموری · کھیمر · ڈالی · آق قویونلو · قرہ قویونلو · سامانیہ · موحدین · مرابطین · پہلی فرانسیسی · دوجی فرانسیسی · مرہٹہ · دکن · بہمنی · برازیل · کشن · سونگھائی · خوارزم شاہی · منگول · غزنویہ