۲۰۲۳ چین دے غبارے دا حادثہ

۲۰۲۳ چین دے غبارے دا حادثہ

بلنگس، مونٹانا دے اپر غبارہ، چیز ڈوک ولوں فوٹو کھچی گئی اے
تریخ	جنوری ۲۸ – فروری ۴, ۲۰۲۳ (۲۰۲۳-۰۱-۲۸ – ۲۰۲۳-۰۲-۰۴)
محل وقوع	سنیکت راج، کینیڈا، لاطینی امریکہ، اتے علاقائی پانیاں اتے ہوائی کھیتر
وجہ	چینی غبارے غیرملکی ہوائی کھیتر وچ داخل ہوئے
نتیجہ	سنیکت راج دی ہوائی فوج دے ایف-22 ریپٹر ولوں فائر کیتے گئے ایائیئیم-9 سائیڈونڈر ولوں غبارے نوں ہیٹھاں اتاریا گیا

۲۸ جنوری توں ۴ فروری، ۲۰۲۳ تک، چین ولوں سنچالت اکّ وڈے، چٹے اچے-اچائی والے غبارے نے الاسکا، مغربی کینیڈا اتے ریاستہائے متحدہ امریکہ توں لنگھدے ہوئے اتری امریکی ہوائی کھیتر نوں پار کیتا۔ امریکی اتے کینیڈیئن ملٹریز نے الزام لایا کہ غبارہ اکّ نگرانی آلہ سی، جس بارے چینی سرکار نے دعوہ کیتا کہ ایہہ اکّ شہری موسم سائنس کھوج ہوائی جہاز سی جس نوں اڈا دتا گیا سی۔ ایہہ غبارہ ۱ فروری نوں مونٹانا اتے ۳ فروری نوں مسوری توں لنگھیا۔ صدر جو بائیڈن دے حکماں اُتے اس نوں اگلے دن امریکی ہوائی فوج نے دکھنی کیرولینا دے ساحل توں علاقائی پانیاں اُتے شوٹ ڈاؤن کر دتا۔

اس حادثہ نے سنیکت راج اتے چین دے تعلقاں وچ تناء ودھا دتا، جس کارن امریکی ودیش وزیر اینٹنی بلنکن نے بیجنگ دی کوٹنیتک سفر نوں ملتوی کر دتا۔ اسنے کینیڈا-چین تعلقاں نوں ہور وی تنائپورن بنایا؛ ہوائی کھیتر وچ گھسپیٹھ کارن کینیڈا نے چینی راجسفیر نوں طلب کیتا۔ ۳ فروری نوں، امریکہ ڈپارٹمنٹ آف ڈفینس نے کیہا کہ اکّ دوجا چینی غبارہ لاطینی امریکہ توں لنگھ رہا سی۔

پچھوکڑ

نگرانی غباریاں دا اتہاس

اکّ فوجی تکنالوجی دے طور اُتے نگرانی غباریاں دی ورتوں ۱۹ویں اتے ۲۰ویں صدی دی اے، جدوں شیت لڑائی دوران سنیکت راج اتے سوویت یونین سمیت وکھ-وکھ فوجاں نے اوہناں نوں کم اُتے لگایا سی۔ چالباز اتے خفیہ نگرانی اپگرہاں اتے ڈروناں دے آمد ولوں زیادہ تر اپرچلت ہون دے باو جود، غباریاں نے کجھ فائدے برقرار رکھے، جویں کہ پیداوار اتے تعیناتی دی گھٹ لاگت۔ امریکی رکھیا ڈیپارٹمنٹ نے اپنے کولڈ سٹار (کورٹ لونگ ڈویل سٹریٹوسپھیرک آرکیٹیکچر) پروگرام دے تحت ۲۰۱۹ وچ غباریاں دی فوجی ورتوں وچ نویش کرنا شروع کیتا۔

چین ولوں ورتی گئی تکنالوجی

حادثہ توں پہلاں شائع کیتے گئے چینی سرکار (چینی فوج سمیت) نال متعلق دستاویزاں دے رائٹرز ولوں اکّ تجزیہ وچ کیہا گیا اے کہ اس نے "فوجی ادیساں لئی بیلون تکنالوجی دی ورتوں وچ ودھدی دلچسپی" دکھائی اے۔ حادثہ دے دوران، اکّ امریکہ رکھیا اہلکار نے کیہا کہ غبارے وچ "خفیہ جانکاری اکتر کرن دے نظریہ توں محدود جوڑ ملّ" سی؛ پھر وی، پینٹاگن نے غبارے نوں حساس جانکاری لیک ہون توں اپنی سمپتی دی رکھیا کرن لئی قدم چکے ہن۔ سنیکت راج دے رکھیا سیکٹری لوئڈ اؤسٹن نے کیہا کہ امریکہ فوجی اتری امریکہ نوں پار کردے ہوئے غبارے اُتے قیمتی خفیہ جانکاری اکٹھی کرن دے یوگ سی۔

پچھلیاں نظراں

سنیکت راج دے رکھیا اہلکاراں دے مطابق، ۲۰۱۷ توں مہاندیپی سنیکت راج وچ ایہہ پنجواں کھوجیا گیا چینی نگرانی غبارہ سی۔ نگرانی سرگرمی دے شکی چینی غبارے وی فلوریڈا، گوام اتے ہوائی توں سنیکت راج دے ہوائی کھیتر وچ داخل ہوئے ہن۔ اوہناں معاملیاں وچ، چین غباریاں نوں مڑ حاصل کرن دے یوگ سی۔ ۲۰۲۳ دی حادثہ، جس نے اتری امریکہ دے براعظم دے ساحل نوں ساحل تک پہنچا دتا، ادوں تک کوئی وی پہلاں دی گھسپیٹھ جاری نہیں رہی۔ پچھلیاں واقعے وچوں، اکّ پہلاں بڈین دے صدر (۲۰۲۱–موجودہ) دوران واپری سی اتے تن ڈونلڈ ٹرمپ دے صدر (۲۰۱۷–۲۰۲۱) دوران ہوئے، اکّ بے نام سینئر امریکی رکھیا اہلکار دے مطابق۔ NORAD/USNORTHCOM ولوں ایہہ خلاصہ کیتا گیا سی کہ ایہہ پہلاں دیاں واقعے اس ویلے کھوجیاں نہیں گئیاں سن، سگوں امریکہ خفیہ ایجنسی ولوں تتھاں توں بعد کھوجیاں گئیاں سن۔ ٹرمپ پرحکمرانی دے کئی سابقہ قومی سرکھیا اہلکاراں نے کیہا کہ اوہ اپنے کارجکال دوران کسے وی غبارے دی گھسپیٹھ توں انجان سن۔ بڈین دے قومی سرکھیا صلاح کار جیک سلیوان نے بعد وچ کیہا کہ صدر ولوں عہدہ سنبھالن توں بعد سدھارے گئے ہوائی کھیتر دی نگرانی وچ پچھلیاں گھسپیٹھاں دا پتہ لگایا گیا سی اتے "اوہناں چیزاں دا پتہ لگاؤن دے یوگ ہون دی ساڈی گنجائش وچ وادھا کیتا گیا سی جو ٹرمپ پرحکمرانی کھوجن وچ ااہل سی۔"

۲۰۲۰ وچ، جاپان دے سیندائی وچ اکّ اجیہا غبارہ دیکھیا گیا سی، جسدی اس ویلے چینی مول دے ہون دی پچھان نہیں کیتی گئی سی۔ فروری ۲۰۲۲ وچ، تائیوان دے ساحل توں کئی غبارے دیکھے گئے سن، جیہناں نوں تائیوان دے رکھیا وزارت نے نوٹ کیتا سی کہ پیپلز لبریشن آرمی دی پوربی تھئیٹر کمانڈ لئی موسم متعلق نریکھناں دا امکان اے اتے کوئی ترنت سرکھیا خطرہ نہیں اے۔

حادثہ

بنتر

غبارے دے اندازاً سائز نال تلنا کرو

غبارے وچ "دو جاں تن سکولی بساں" دے سائز دا اندازا "ٹیکنالوجی بے" وجوں ورنت اکّ انڈرسلنگ پیلوڈ سی، اتے پیلوڈ اُتے ماؤنٹ کیتے سولر پینلاں ولوں سنچالت کیتا گیا سی۔ سیبیئیس نیوز دے حوالے نال اکّ امریکہ اہلکار دے مطابق، غبارے دا لفافہ "بہت وڈا" سی۔ اسے اہلکار نے کراپھٹ نوں محدود سٹیئرنگ لئی اکّ روڈر دی خاصیت وجوں درسایا۔ کئی سال پہلاں جاپان وچ، اکّ کراس-سائز دے پیلوڈ بے والا اکّ غبارہ رپورٹ کیتا گیا سی، جس وچ چیسی دے پاسے دو پروپیلر شامل کیتے گئے سن، ممکن طور اُتے ودھیرے نینترناہلیت لئی۔ ایہہ انجان اے کہ کی اتری امریکہ نوں اڈن والے غبارے وچ پروپلشن دی خاصیت سی، پر ایہہ امریکی فوج ولوں واضع طور اُتے چالبازی وجوں دیکھیا گیا سی۔

امریکہ ڈپارٹمنٹ آف ڈفینس نے کیہا کہ غبارے نے زمین اُتے لوکاں لئی فوجی جاں جسمانی خطرہ پیش نہیں کیتا، اتے اس نوں پانی دے اپر گولی مارنا سرکھیت ہووےگا اتے خفیہ ادیساں لئی ملبے دا ادھئین کرن دا موقع ودھایا جاوے گا۔

ماہراں نے نوٹ کیتا اے کہ چینی غبارہ عام موسم دے غباریاں نالوں وکھرا سی۔ معیاری موسم دے غبارے عام طور اُتے لگبھگ ۲۰ پھٹّ (۶ می۔) چوڑے ہندے ہن، پر چینی غبارے دا ویاس ۹۰ پھٹّ (۲۷ می۔) ہون دا اندازا لگایا گیا سی۔ موسم دے غبارے وی لمبی دوری دی سفر نہیں کردے۔ حالانکہ موسم سنویدک ویلے دے نال ودھیرے سوجھ وان بن گئے ہن، اوہ ۱۹۷۰ جاں ۱۹۸۰ دے دہاکے توں مقابلتاً کوئی بدلاء نہیں رہے ہن، اتے عالمی پدھر اُتے اکسار ہن۔ چینی موسم دے غباریاں وچ اجیہے ناٹکی اپگریڈ نوں بہت حیرانی جنک منیا جاندا اے۔ پینٹاگن دے اک اہلکار نے کیہا کہ جیکر غبارے دی ورتوں جاسوسی لئی کیتی گئی سی، تاں ہو سکدا اے کہ ایہہ دورکمیونیکیشن اپکرناں نوں لے کے جا رہا سی جو دوجے دیساں نوں جانکاری واپس بھیجن دے اہل سی۔ ایہہ پچھے جان اُتے کہ بیلون کہڑی خفیہ جانکاری اکٹھی کر سکدا اے جو اکّ اپگرہِ مالمسٹروم ایئر فورس بیس اُتے گھمدے ہوئے، جتھے امریکہ ایٹمی مزائیلاں رکھیاں گئیاں ہن، دے معائنہ توں، ہتھیار کنٹرول ماہر جیفری لیوس نے کیہا، "تسیں دیکھ سکدے ہو کہ کی ریڈیو ٹاور براڈکاسٹ کر رہے ہن، پر ۔. تسیں اکّ RF ڈٹیکٹر لے کے مونٹانا دے آلے-دوآلے گڈی چلا سکدے ہو اتے سلوز دے بہت نیڑے جا سکدے ہو۔"

پتہ لگاؤنا

۲ فروری، ۲۰۲۳ نوں، امریکہ ڈپارٹمنٹ آف ڈفینس اتے کینیڈیئن ڈپارٹمنٹ آف نیشنل ڈفینس نے اعلان کیتی کہ NORAD اکّ اچّ-اچائی والے نگرانی بیلون نوں ٹریک کر رہا اے جو منیا جاندا اے کہ چین دا اے۔ ادوں غبارہ بلنگز، مونٹانا توں ۶۰٬۰۰۰ پھٹّ (۱۸٬۰۰۰ می۔) دی اچائی اُتے اڈّ رہا سی۔ واشنگٹن پوسٹ ولوں حوالہ دتے گئے قومی سرکھیا اتے ایروسپیس ماہراں دے مطابق، غبارہ موسم سائنس، دورکمیونیکیشن اتے کھوج لئی دوجے دیساں ولوں ورتے جاندے اچّ-اچائی والے غباریاں نال خاصیتاں نوں سانجھا کردا دکھائی دتا۔

بیبیسی ولوں انٹرویو کیتے گئے ماہراں نے کیہا کہ موسم دے غباریاں دا ادوں تک چلنا غیر معمولی سی جدوں تک حادثہ وچ شامل اکّ انسان سی اتے ایہہ کہ غبارہ "چین دے داعویاں نالوں ودھیرے ودھیا ہو سکدا اے۔" امریکہ ایئر فورس ایئر یونیورسٹی دے اکّ ادھئین وچ کیہا گیا اے کہ نگرانی غبارے اکثر بہت چھوٹے راڈار کراس سیکشن پیش کردے ہن، "اکّ طبقہ میٹر دے سوویں حصے دے کرم اُتے، اکّ چھوٹے پنچھی دے برابر" اتے ضروری طور اُتے کوئی انپھراریڈّ دستخط نہیں ہندے، جو اینٹی دی ورتوں نوں گنجھل دار؉ بناؤندا اے۔ - ہوائی جہاز دے ہتھیار۔

اچائی

غبارہ ۶۰٬۰۰۰ پھٹّ (۱۸٬۰۰۰ میٹر) دی اچائی اُتے اڈّ رہا سی۔ اس دے مقابلے، کونکورڈ ۶۰٬۰۰۰ پھٹّ (۱۸٬۰۰۰ میٹر) دی اچائی اُتے اڈن والا اکلوتا وپاری جہاز سی، وپاری جیٹّ ۵۱٬۰۰۰ پھٹّ (۱۶٬۰۰۰ میٹر) تک پہنچ سکدا اے، موجودہ وپاری ہوائی جہاز ۴۵٬۰۰۰ پھٹّ (۱۴٬۰۰۰ میٹر) تک پہنچ سکدا اے، اتے SR-71, 90000 پھٹّ (۲۷٬۰۰۰ میٹر) تک پہنچ گیا سی۔ ہیلیکاپٹراں لئی اوسط سیوا چھت، اڈان لئی، ۱۰٬۰۰۰ پھٹّ (۳٬۰۰۰ میٹر)، ۱۲٬۰۰۰ پھٹّ (3,700 m) توں ۱۵٬۰۰۰ پھٹّ (4,600 m) اُتے گھمن لئی، ۱۹۷۲ وچ جین بلیٹ ولوں، ۴۰٬۸۲۰ پھٹّ (۱۲٬۴۴۰ می۔) اچائی دے نال سبھ توں ودھ ریکارڈ کیتی۔ U-2S اچّ-اچائی دا جاسوسی جہاز، جسدی ورتوں غبارے دی نگرانی کرن لئی کیتی گئی سی، تقابلی ودھ توں ودھ اچائی والا اکو اکّ کم شیل فوجی جہاز اے۔

اڈان دا رستہ

غبارے دا رستہ

سنیکت راج دے مطابق، غبارہ ۲۸ جنوری نوں الیؤٹیئن جزیرہ دے اپر اپنے ہوائی کھیتر وچ داخل ہویا سی، اتے ۳۰ جنوری نوں یوکون اتے اتری مغربی پردیساں دے اپر کینیڈیئن ہوائی کھیتر وچ داخل ہویا سی۔ پھر غبارہ ۳۱ جنوری نوں اتری اڈاہو وچ اتے ۱ فروری نوں مونٹانا وچ امریکہ وچ گیا، جتھے اسنوں بلنگس اتے دیکھیا گیا۔ مونٹانا ملمسٹروم ایئر فورس بیس سمیت ملٹیپل ایٹمی مزائیل ستھاپناواں دا ٹکانا اے، امریکہ ایئر فورس دے تن ٹکانیاں وچوں اکّ جتھوں انٹرکونٹینینٹل بیلسٹک مزائیلاں چلائیاں جاندیاں ہن، ایہہ شکّ پیدا کردا اے کہ غبارے نوں ایٹمی ستھاپناواں دی نگرانی کرن لئی لانچ کیتا گیا سی۔ اکّ موسم سائنسدان کھوجکرتا نے چین توں مونٹانا تک پرچلت مغربی دیساں دے ڈیٹا دے مطابق، HYSPLIT وایومنڈل ماڈل دی ورتوں کردے ہوئے اس رستہ دے نال اکّ سنبھاوت ٹریجیکٹری دی گننا کیتی۔ غبارے نوں ۳ فروری نوں کنساس سٹی دے نیڑے اتر مغربی مسوری دے اپر دیکھیا گیا سی۔

اکّ بوئنگ RC-135U لڑاکو جہاز، اؤپھٹ ایئر فورس بیس توں، کیلوے نیوکلیئر جنریٹنگ سٹیشن دے چکر وچ گھمن توں پہلاں غبارے دا پچھا کردا اے۔

ڈاؤننگ اتے ملبے دی رکوری

۴ فروری نوں، غبارہ کیرولیناس ول چلا گیا۔ فیڈرل ایویئیشن ایڈمنسٹریشن نے امریکہ دے اتہاس وچ سبھ توں وڈی غیرمستقل اڈان پابندیاں وچوں اکّ کھیتر وچ ہوائی کھیتر نوں بند کر دتا اے، واشنگٹن، ڈی۔سی۔ دے آلے دوآلے دے پرتیبندھت ہوائی کھیتر توں پنج گنا توں ودھ، اتے میسیچیوسیٹس راج دے کھیتر دے لگبھگ دگنے ہن۔ مرٹل بیچ انٹرنیشنل ایئرپورٹ، چارلسٹن انٹرنیشنل ایئرپورٹ، اتے ولمنگٹن انٹرنیشنل ایئرپورٹ اُتے ساحل اُتے زمینی روک دا حکم دتا گیا سی۔ ملٹری جہازاں دے کیرولیناس دے اپر ہون دی اطلاع ملی اے۔ امریکہ اہلکاراں نے بعد وچ دسیا کہ ایہہ اٹلانٹک اتے امریکی علاقائی پانیاں دے اندر غبارے نوں آخری روپ وچ ہیٹھاں سٹن دی تیاری وچ سی۔

امریکی فوج دے مطابق، غبارے نوں AIM-9X سائیڈونڈر ولوں ۵۸٬۰۰۰ پھٹّ (18,000 m) دی اچائی توں سپھلتاپوروک ہیٹھاں سٹیا گیا سی، مقامی سماں دوپہر ۲:۳۹ وجے، سرپھسائیڈ بیچ، دکھنی کیرولینا دے ساحل توں سنیکت راج دی ہوائی فوج دے اکّ F-22 ریپٹر توں گولیباری کیتی گئی۔ اکّ F-22 جہاز ولوں ڈاؤننگ پہلی وار درج کیتی گئی سی، اتے اتہاس وچ سبھ توں اچی-اچائی والی ہوا-توں-ہوائی "مار" ہون دا اندازہ لگایا گیا سی، اتے نال ہی دوجے عالمی لڑائی توں بعد امریکی کھیتر وچ اکّ ہوائی جہاز دی پہلی ڈاؤننگ سی۔ سنیکت راج دے صدر گولی مارن دا حکم دین دی اڈیک کر رہے سن۔ اکّ وار آرڈر دتے جان اُتے امریکہ ایئر فورس دے چوٹی دے جہازاں وچوں اکّ نوں بیلون ول اڈدا دیکھیا گیا سی، اکّ منٹ بعد AIM-9X سائیڈونڈر مزائیل نوں ریپٹر توں داغ دتا گیا سی اتے اسدا ٹریل جیٹّ دی سپیڈ نالوں دگنا دیکھیا جا سکدا سی۔ لانچ کرن توں کجھ سکنٹاں بعد F-22 اپنی اصل حالت توں موڑ گیا کیونکہ غبارہ مدھ ہوا وچ پھٹ گیا۔

• 
  مرٹل بیچ، دکھنی کیرولینا دے اپر غبارہ ڈگن توں تھوڑی دیر پہلاں
• 
  اکّ F-22 ریپٹر لڑاکو جہاز ۴ فروری، ۲۰۲۳ نوں غبارے نوں ٹریک کردا ہویا
• اکّ F-22 ولوں ڈاؤننگ دا ویڈیو

غبارے دا ملبہ ۲٫۲۵ طبقہ کلومیٹر (۰٫۸۷ طبقہ میل) دے کھیتر وچ کھنڈیا گیا سی جتھے سمندر لگبھگ ۴۷ پھٹّ (۱۴ می) ڈونگھا سی، اتے ہور معائنہ لئی اکٹھے کرن دے یتن شروع کیتے گئے سن۔ نوراڈ اتے امریکہ ناردرن کمانڈ دے کمانڈر جنرل گلین وینہرک نے کیہا کہ سنیکت راج دی پانی فوج رکوری مہم چلا رہی سی جدوں کہ سنیکت راج کوسٹ گارڈ اس کھیتر نوں سرکھیت کر رہا سی جتھے ملبہ ڈگیا سی۔ گائیڈڈ-مزائیل تباہی کاری USS آسکر اؤسٹن، گائیڈ-مزائیل کروزر USS پھلیپین ساگر، اتے ڈوک لینڈنگ جہاز USS کارٹر حال نوں امریکہ کوسٹ گارڈ کٹراں اتے ہیلیکاپٹراں دے نال، یو۔ایس۔

نوٹ

حوالے

باہری لنک