انسانی حق
| حقوق |
|---|
| نظریاتی امتیازات |
| انسانی حقوق |
| حقوق بلحاظ دعویدار |
| حقوق دے ہور گروہ |
انسانی حقوق (Human rights) آزادی تے حقوق دا اوہ نظریہ اے جس دے تمام انسان یکساں طور اُتے حقدار نيں۔[۱] اس نظریہ وچ اوہ تمام اجزاء شامل نيں جس دے تحت کرہ ارض اُتے بسنے والے تمام انسان یکساں طور اُتے بنیادی ضروریات تے سہولیات دے لحاظ توں حقوق دے حقدار نيں۔[۲]
آفاقی فلسفہ وچ انسانی حقوق اس طرح ہمیشہ توں بنیادی ضرورت رہندے نيں تے حقوق دے حصول دے لئی کسی وی خطے یا معاشرے وچ انسانی اخلاقیات، انصاف، روایات تے قدرتی طور اُتے سماجی عوامل دا مضبوط تے مستحکم ہونا ضروری اے۔ انسانی حقوق دے نظریے نوں ايسے وجہ توں یا تاں معاشرتی طور اُتے عوامی رائے تے قومی و بین الاقوامی قوانین دی مدد توں نافذ کيتا جاندا اے۔[۳]
تعریف کيتی رو توں انسانی حقوق اک وسیع مضمون اے تے اس بارے اختلاف رائے پایا جاندا اے کہ خصوصی طور اُتے ایداں دے کونسے حقوق نيں جو انسان دا بنیادی حق منے جاواں یا رد کر دتے جاواں۔ خطےآں، معاشراں تے ترقی دے اعشاریہ دے نال نال انسانی ضروریات تے حقوق دی اشکال تبدیل ہُندیاں نيں۔ ايسے وجہ توں ایہ موضوع دنیا بھر وچ ہر وقت بحث تے اختلافات دے نال نال تنقید دا نشانہ بندا رہندا اے۔
انسانی حقوق دا جدید تصور دوسری جنگ عظیم دے بعد ترتیب دتا گیا تے انہاں حقوق دی نشان دہی دی وڈی وجہ مرگ انبوہ بنیا۔ اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی نے 1948ء وچ مشاورت توں انسانی حقوق دا آفاقی منشور ترتیب دتا۔ حالانکہ ایہ خیال عام اے کہ اصطلاح “انساانی حقوق“ نسبتاً نويں اے تے اس توں پہلے وی عرصہ توں دنیا وچ انساناں دی آزادی، حقوق، سہولیات تک رسائی تے انصاف بارے قوانین تے روایات تشکیل پاندی رہیاں نيں۔ اس دی واضع مثال کلاسیکی یونانی قوانین تے رومی قوانین نيں۔ انسانی حقوق بارے زیادہ شعور روشن خیالی دے دور وچ اجاگر ہويا تے جان لیا کے تے کانٹ جداں فلسفیاں نے انسانی حقوق دی قدرتی تشریحات پیش کیتیاں۔ ايسے طرح ریاست ہائے متحدہ امریکا وچ بہت پہلے توں حقوق دا قومی بل تے قرارداد انسانی و شہری حقوق متفقہ طور اُتے منظور دی جا چکیاں سن۔ دنیا دے دوسرے معاشراں خصوصاً اسلامی معاشراں وچ تحریری طور اُتے انسانی حقوق دے بارےماں ايسے طرح دے قوانین موجود رہے نيں۔ ايسے طرح ایہ خیال عام ہويا کہ دراصل انسانی حقوق دا تصور قدیم زمانہ توں موجود اے تے اس دا تعلق دستاویزات توں نئيں بلکہ کسی وی معاشرے، ملک یا خطے دی عمومی اخلاقیات تے ریاستی بالادستی توں ہُندا اے۔
انسانی حقوق وچ شیری حقوق وی شاملِ نيں جو مندرجہ ذیل اے۔
- زندگی دے حقوق (2) آزادی دے حقوق (3) جایئداد دے حقوق (4) بحث و مباحثہ دے حقوق (5) کم کرنے دے حقوق مذہب دے حقوق وغیرہ
ااسی طرح سیاسی حقوق وی نيں جو مندرجہ ذیل نيں۔
- ووٹ دے حقوق (2) الیکشن دے حقوق (3) پبلک افیئرزکے حقوق (4)سیاسی افیئرز دے حقوق
انسانی حق اوہ مڈھلے حق تے ازادیاں نیں جیہڑیاں انساناں نوں اوہناں دے انسان ہون دی بنا تے لبیاں نیں۔ ایہ حق پوری دنیا دے انساناں تے لاگو نیں۔ ایہناں حقاں نوں نیو یارک وچ 1948 نوں یونائیثڈ نیشنز جنرل اسمبلی نے منیا۔
1۔ سارے انسان آدر تے حقاں وچ ازاد تے برابر جمے گۓ نیں۔ ایہناں نوں عقل تے ضمیر ملے نیں تے اک دوجے نال بھائی چارہ رکھنا چاہیدا اے۔
2۔ ایہ حق ساریاں لئی نیں پاویں کسے دی کوئی نسل رنگ بولی مزہب جنس قوم یا سیاسی سوچ ہووے۔
3. ہر اک نوں اپنے جیون، ازادی تے بچا دا حق ہے۔
4۔ کسے نوں غلامی وچ نہیں رکھیا جائیگا۔ غلامی تے غلامی دا بپار ہر ویس وچ بند اے۔
5۔ کسے نال وی ظلم زیادتی نہیں ہوویگی یا کوئی سزا نہیں دتی جاویگی۔
6۔ ہر انسان نوں ہر تھاں تے قنون اگے اپنی پچھان دا حق ہے۔
7۔ قنون اگے سارے برابر نیں تے اوہ حقدار نیں جے قنون اوہناں نال کسے فرق توں بنا برابر سلوک کرے۔
8۔ قنون ہتھوں ملے مڈھلے حقاں دے ناں ملن تے ہر اک نوں کسے وڈی عدالت وچ جان دا حق ہے۔
9۔ کسے انسان نوں کسے دی مرضی تے پھڑیا نہیں جائیگا، بندی نہیں بنایا جائیگا تے ناں ای دیس نکالا دتا جائیگا۔
10۔ہر انسان نوں ایہ حق ہے جے اوہنوں پوری برابری نال اوہدے تے لگے کسے الزام نوں کسے کھلی تے لوکاں اگے لگی تے نیاؤں دے مڈھ تے بنی عدالت وچ سنیا جاۓ۔
11. جدون تک کسے تے لگے الزام نوں کسے کھلی عدالت ثابت ناں کیتا جاوے اوہ بندا معصوم اے۔
12.کسے دی زاتی زندگی، ٹبر، گھر یا ڈاک نوں نہیں چھیڑیا جائیگا ناں ای کسے دی آدر یا ساکھ تے حملہ ہویگا۔ ہر اک نوں ایسے حملے یا چھیڑ چھاڑ توں بچن لئی قنون دے بچاؤ دا حق ہے۔
13۔ (1)ہر اک نوں ہر دیس وچ پھرن ٹرن تے وسن دی ازادی اے۔ (2) ہر اک نوں کوئی وی دیس سنے اپنس دیس دے چھڈن تے واپس آن دا حق ہے۔
14. ہر اک نوں ظلم توں بچن لئی دوجے دیساں وچ پناہ لین دا حق ہے۔(2) ایس حق دا مطلب اوہناں بنا سیاسی جرماں توں بچاؤ نہیں۔
15۔ ہر اک نوں کسے قوم وچ ہون دا حق ہے (2) ایہ کسے دی مرضی تے مکائی نہین جاسکدی تے ناں ای تبدیلی دا حق کھویا جاسکدا اے۔
16۔ پوری عمر دے جنا تے زنانی بنا کسے نسلی مزہبی تے قومی روک دے ویاہ کرسکدے نیں تے ٹبر دا مڈھ رکھ سکدے نیں۔ اوہناں دے ویاہ وچ تے ایدھے ٹٹن تے حق برابر دے نیں۔ (2) ویاہ جنا زنانی دے ازادی تے پورے پورے منن نال ہویگا۔ (3) ٹبر کسے سماج دی مڈھلی نیو اے۔
17۔ ہر اک نوں جائیداد بنان دا کلیاں یا کسے نال رل کے حق ہے۔(2) کسے نوں کسے دی مرضی تے اپنی جیداد توں وکھ نئیں کیتا جائیگا۔
18۔ ہر اک نوں سوچ، ضمیر تے مزہب دی ازادی ہے تے ایہدے وچ مزہب یا عقیدے نوں بدلن دی ازادی وی ہے تے کلیاں یا رل کے پرائیویٹ یا لوکاں اگے اپنے مزہب یا عقیدے نوں سکھان پوجن، کرن، ویکھن دی ازادی اے۔
19۔ ہر اک نوں اپنی راۓ رکھن تے دسن دی ازادی اے۔ ایہدے وچ اپنی راۓ نوں بنا کسی چھیڑ چھاڑ دے رکھن، لبھن، لین تے دوجیاں نوں کسے وی راہے ولگن نوں سوچ وج رکھے رین وی آندا اے۔
20۔ ہر کسے نوں کسے اکٹھ یا ٹولی دا حق ہے۔ کسے نوں ملوزوری کسے ٹولی وچ رلایا نہیں جاسکدا۔
21۔ ہر اک نوں اپنی دیس دی سرکار نال کم کرن دا حق ہے سدے یا ازادی نال چنے لوکاں راہیں۔(2) ہر اک نوں اپنے دیس دیاں سروسز توں فیدا چکن دا برابر حق اے۔ (3)لوکاں دی مرضی کسے دیس دی سرکار دی طاقت اے۔
22۔ہر اک نوں سماجی بچاؤ دا حق اے۔
23۔ ہر اک نوں کم کرن دا حق اے۔+
24۔ ہر اک نوں ارام تے سکون دا حق ہے۔+
25۔ ہر اک نوں جین لئی جیون پدھر دا حق اے۔+
26۔ ہر اک نوں پڑھائی دا حق اے۔+
27۔ ہر اک نوں سماج دی رہتل وچ حصہ لین دا پورا حق اے۔+
28۔ ہر اک دیسی تے بدیسی پربندھ دا حق رکھدا اے جیدے وچ اوہدے حق پورے ہون۔+
29۔ ہر اک تے اپنے سماج دیاں ڈیوٹیاں نیں۔+
30۔ ایس ہوکے نوں کدے وی اینج نہیں سمجیھا جاویگا جیدے نال ایھدے وچ دتے حق روکے جان۔+
بارلے جوڑ[سودھو]
ہور ویکھو[سودھو]
حوالے[سودھو]
 |
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: انسانی حق |