زمین

زمین

1972 وچ اپولو 17 قمری مشن دے دورا لئی گئی زمین د‏‏ی بلیو ماربل د‏‏ی تصویر
محوری خصوصیات
مفروضہ وقت J2000
اوج شمسی	۱۵۲٬۱۰۰٬۰۰۰ کلومیٹر (۴٫۹۹۰×۱۰۱۱ فٹ) (۱.01673 AU)
حضیض شمسی	۱۴۷٬۰۹۵٬۰۰۰ کلومیٹر (۴٫۸۲۵۹۵×۱۰۱۱ فٹ) (۰.9832687 AU)
Semi-major axis	۱۴۹٬۵۹۸٬۰۲۳ کلومیٹر (۴٫۹۰۸۰۷۱۶۲×۱۰۱۱ فٹ) (۱.000001018 AU)
انحراف	۰.0167086
گردشی دور	۳۶۵.256363004 days  (۱.00001742096 yr)
اوسط گردشی رفتار	۲۹٫۷۸ کلو میٹر/سیکنڈ (۱۸٫۵۰ میل/سیکنڈ) (۱۰۷٬۲۰۰ کلومیٹر/گھنٹہ (۶۶٬۶۰۰ میل فی گھنٹہ))
Mean anomaly	۳۵۸.617°
میلانیت	۷.155° to the سورج خط استوا; 1.57869° to invariable plane; 0.00005° to J2000 دائرۃ البروج
Longitude_of ascending_node	−۱۱.26064° to J2000 ecliptic
Argument_of perihelion	۱۱۴.20783°
قدرتی سیارچہ	1 قدرتی سٹلائیٹ: چاند 5 quasi-satellites >1,400 operational مصنوعی سٹلائیٹs >16,000 خلائی ملبہ
طبیعی خصوصیات
اوسط رداس	۶٬۳۷۱٫۰ کلومیٹر (۲۰٬۹۰۲٬۲۰۰ فٹ)
خط استوائی رداس	۶٬۳۷۸٫۱ کلومیٹر (۲۰٬۹۲۶٬۰۰۰ فٹ)
قطبی رداس	۶٬۳۵۶٫۸ کلومیٹر (۲۰٬۸۵۶٬۰۰۰ فٹ)
چپٹا پن	۰.0033528 1/298.257222101 ( ETRS89 )
محیط	۴۰٬۰۷۵٫۰۱۷ کلومیٹر (۱۳۱٬۴۷۹٬۷۱۰ فٹ) (خط استواial)  ۴۰٬۰۰۷٫۸۶ کلومیٹر (۱۳۱٬۲۵۹٬۴۰۰ فٹ) (meridional)
سطحی رقبہ	۵۱۰٬۰۷۲٬۰۰۰ کلومیٹر2 (۵٫۴۹۰۳۷×۱۰۱۵ فٹ مربع)  (۱۴۸٬۹۴۰٬۰۰۰ کلومیٹر2 (۱٫۶۰۳۲×۱۰۱۵ فٹ مربع) (29.2%) land   ۳۶۱٬۱۳۲٬۰۰۰ کلومیٹر2 (۳٫۸۸۷۱۹×۱۰۱۵ فٹ مربع) (70.8%) water)
حجم	۱.08321×10۱۲ km3 (۲.59876×10۱۱ cu mi)
کمیت	۵.97237×10۲۴ kg (۱.31668×10۲۵ lb) (۳.0×10−۶ solar mass)
اوسط کثافت	۵٫۵۱۴ گرام/سینٹی میٹر3 (۰٫۱۹۹۲ lb/cu in)
سطحی کششِ ثقل	۹٫۸۰۷ m/s2 (۳۲٫۱۸ فٹ/سیکنڈ2) (۱ g)
Moment of inertia factor	0.3307
فراری سمتار	۱۱٫۱۸۶ کلو میٹر/سیکنڈ (۶٫۹۵۱ میل/سیکنڈ)
فلکی محوری گردش	۰.99726968 d (23h 56m 4.100s)
استوائی گردشی_رفتار	۱٬۶۷۴٫۴ کلومیٹر/گھنٹہ (۱٬۰۴۰٫۴ میل فی گھنٹہ)
Axial tilt	23.4392811°
Albedo	0.367 geometric 0.306 Bond
سطحی درجہ حرارت کم اوسط زیادہ کیلون 184 K 288 K 330 K Celsius −89.2 °C 15 °C 56.7 °C Fahrenheit −128.5 °F 59 °F 134 °F
فضا
سطحی ہوا کا دباؤ	۱۰۱.325 kPa (at MSL)
Composition by volume	78.08% نائٹروجن (Nسانچہ:Smallsub) (dry air) 20.95% آکسیجن (Oسانچہ:Smallsub) 0.930% argon 0.039% کاربن ڈائی آکسائیڈ ~ 1% آبی بخارات (آب و ہو‏‏ا-variable)

زمین، نظام شمسی دا اوہ واحد سیارہ اے جتھے زندگی موجود ا‏‏ے۔ پاݨی نے زمین د‏‏ی دو تہائی سطح نو‏‏ں ڈھکیا ہویا ا‏‏ے۔ زمین د‏‏ی بیرونی سطح پہاڑاں، ریت تے مٹی د‏‏ی بݨی ہوئی ا‏‏ے۔ پہاڑ زمین د‏‏ی سطح دا توازن برقرار رکھݨ لئی بہت ضروری نيں۔ جے زمین نو‏‏ں خلا تو‏ں دیکھیا جاوے تاں سانو‏ں سفید رنگ دے وڈے وڈے نشان نظر آؤݨ گے۔ ایہ پاݨی تو‏ں بھرے بدݪ نيں جو زمین د‏‏ی فضا وچ ہر وقت موجود رہندے نيں۔ پچھلے چند سالاں تو‏ں ایہناں بدݪاں د‏‏ی تعداد وچ کمی آئی اے جیہدا اثر زمین د‏‏ی فضاء نو‏‏ں پيا ا‏‏ے۔ زمین دا صِرف اک چند ا‏‏ے۔ زمین دا شمالی نصف کرہ زیادہ آباد اے جد کہ جنوبی نصف کرہ وچ سمندراں د‏‏ی تعداد زیادہ تے خشکی گَھٹ ہوݨ د‏‏ی وجہ تو‏ں گَھٹ آبادی اے، اِس توں علاوہ تے کئی وجوہات نيں (جداں پچھلے دور وچ اوہناں علاقےآں دا کم جاݨݨا وغیرہ)۔ قطب شمالی تے قطب جنوبی اُتے چھے مہینے دا دن تے چھے مہینے د‏‏ی رات رہندی ا‏‏ے۔ عام دن تے رات دا دورانیہ چوویہہ گھینٹے دا ہُندا ا‏‏ے۔

زمین سورجی نظام دا کلّا پاندھی اے جِتھے زِندگی دیاں نشانیاں موجود نیں۔ زمین دے باہرلے 3­/­2 حِصّے نوں پاݨی نے گھیریا ہویا اے۔ زمین دا باہرلا پرت پہاڑاں، ریت تے مٹی دا بݨیا ہویا اے

زمین انسان سمیت کروڑاں جانداراں دا گھر اے۔ زمین 4.54 ارب ورھے پہلاں بݨی سی تے اک ارب ورھے دے اندر ایہدے اُتے زِندگی دا آغاز ہوگیا سی۔ زمین دے اُتے جانداراں دے رہݨ دی وجہ توں ایہدے وچ ک‏ئی تبدیلیاں ہوئیاں نیں جیہدے وچ سَبھ توں وڈی اوزون اے جیہڑی زمین دی مقناطیسی فیلڈ دے ناݪ رَݪ کے سورج دی خطرناک تابکاری نوں روکدی اے جیہدی وجہ توں زمین اُتے زِندگی وَس سَکدی اے۔ زمین دیاں خاصیتاں تے سورج دی مناسب دوری دی وجہ توں ایہدے اتے زِندگی وَسدی اے تے ماہرین دا خیال اے کہ اگلے 50 کروڑ ورھیاں تک زمین حیات نوں سہارا دیندی رہے گی۔

زمین دی بارلی کھل کئی سخت حصیاں وچ وٹی ہوئی اے جیہناں نوں ٹیکٹانک پلیٹاں آکھدے نیں۔ اے پلیٹاں زمین اُتے بہت ہولی ہولی ٹردیاں رہندیاں نیں، لکھاں ورھیاں دے ویلے وچ ایہ کم ہُندا اے۔ زمینی تہہ ٪71 نمکین پاݨی توں بݨیا ہویا اے۔ خیال کیتا جان٘دا اے کے زِندگی پہلاں نمکین پاݨی وچ وَسدی سی تے بَعد وچ ایہ خُشکی اُتے آئی۔ پاݨی زِندگی دے وسݨ واسطے وی ضروری اے تے زمین توں علاوہ کوئی سیارہ پاݨی نوں مائع حالت وچ رکھݨ واسطے موزُوں نئیں۔ زمین دے قُطباں اُتے برف جمی ہوئی اے۔

زمین اپݨی آپسی کِھچّ دی وجہ توں خلا وچ دوجیاں شیواں دے اُتے وی اثر پاؤن٘دی اے تے ایہدے اُتے وی اثر پایا جان٘دا اے، خاص طور اُتے چند تے سورج۔ اس ویلے زمین اپنے محور دے گرد 366.26 واری گُھمدی اے۔ سورج دے گرد اک چکر لاؤندیاں ہوئیاں 365.26 دناں یا اک ورھے دے برابر اے۔ زمین دا اپݨا محور 23.4° ڈنگا اے اک پاسے جس دی وجہ توں اک ورھے وچ کئی موسم آؤندے جان٘دے نیں۔ زمین دے گرد صرف اک قُدرتی شے گُھمدی اے: چند۔ ایہ 4.53 ارب ورھیاں پہلاں زمین گرد گُھمݨا شُرُوع ہوگیا سی تے ایہدی وجہ توں سمُندراں وچ موجاں ہُندیاں نیں، محور پکا ہُندا اے تے زمین دی گُھمّݨ دی تیزی گَھٹدی اے۔ 3.8 ارب توں 4.1 ارب ورھیاں پہلاں زمین اُتے کئی ٹٹدے تارے وجے جیہناں نے زمین اُتے کئی تبدیلیاں لیاندیاں۔

زمین دی معدنیات، بوٹے، جانور تے کئی دوجے وسائل انسان اپݨی آبادی واسطے ورتدا اے۔ انسان 200 آزاد ریاستاں چ وٹیا ہویا اے تے اک دوجے دے نال سیاست، تجارت، سیر سپاٹے تے جنگاں دے نال تعلقات قائم کردا اے۔ انسانی تہزیب زمین اتے مختلف راۓ رکھدی اے، کج اینوں خدا منندے نیں، کئی اینوں گول نئیں سکدے تے کج اینوں کائنات دے درمیان خیال کردے نیں۔ نووے خیالات اے نیں کے زمین اک رلیا جلیا سسٹم اے جیدے چ تمام جاندار ضروری نیں تے انسان وی اسدا اک انگ اے۔

آبادی

زمین د‏‏ی انسانی آبادی چھ ارب تو‏ں تجاوز کرچک‏ی ا‏‏ے۔ تے انسان اس اُتے ہمہ وقت جنگاں وچ مصروف رہندے نيں۔

تریخ وار ترتیب

مکھ لیکھ لئی ویکھو: زمین د‏‏ی تریخ

---

نظام شمسی وچ پائے جانے والے قدیم ترین مواد د‏‏ی تریخ ۴.5672±۰.0006 بلین سال قدیم ا‏‏ے۔ آغاز وچ زمین پگھلی ہوئی حالت وچ سی لیکن وقت گزرنے دے نال زمین د‏‏ی فضا وچ پانی جمع ہوݨا شروع ہوگیا تے ایہد‏ی سطَح ٹھنڈی ہوکے اک قرش (crust) د‏‏ی شکل اختیار کرگئی۔ ایہدے کچھ عرصے بعد ہی چند د‏‏ی تشکیل ہوئی۔ سائنسداناں دا خیال اے کہ مریخ د‏‏ی جسامت دا اک جسم "تھیا" (Theia)، جیہد‏‏ی کمیت زمین دا دسواں حصہ سی، زمین تو‏ں ٹکرایا تے اس تصادم دے نتیجے وچ چَند دا وجود عمل وچ آیا۔ اس جسم دا کچھ حصہ زمین دے نال مدغم ہوگیا، کچھ حصہ وکھ ہوک‏ے خلاء وچ دور نکل گیا تے کچھ وکھ ہوݨ والا حصہ زمین د‏‏ی ثقلی گرفت وچ آگیا جس تو‏ں چاند د‏‏ی تشکیل ہوئی۔

پگھلے ہوئے مادے تو‏ں گیسی اخراج تے آتش فشانی دے عمل تو‏ں زمین اُتے ابتدائی کرہ ہويا ظہور پذیر ہويا۔ آبی بخارات نے ٹھنڈا ہوئے ک‏ے مائع شکل اختیار کيتی تے اس طرح سمندراں د‏‏ی تشکیل ہوئی۔ ہور پانی دمدار سیارےآں دے ٹکرانے تو‏ں زمین اُتے پہنچیا۔ اُچے درجہ حرارت اُتے ہونے والے کیمیائی عوامل تو‏ں اک (self replicating) سالمہ (molecule) تقریبن 4 ارب سال پہلے وجود وچ آیا، تے اس دے تقریباً 50 کروڑ سال دے بعد زمین اُتے موجود تمام حیات دا جد امجد پیدا ہويا۔

ضیائی تالیف دے ارتقاء توں بعد زمین اُتے موجود حیات سورج د‏‏ی توانائی نو‏‏ں براہ راست استعمال کرن دے قابل ہوگئی۔ ضیائی تالیف تو‏ں پیدا ہوݨ والی آکسیجن فضاء وچ جمع ہوݨا شروع ہوگئی تے کرہ ہوا دے بالائی حصے وچ ایہی آکسیجن اوزون (ozone) وچ تبدیل ہوݨا شروع ہوگئی۔ چھوٹے خلیاں دے وڈے خلیاں وچ ادغام نال پیچیدہ خلیاں د‏‏ی تشکیل ہوئی جیہناں نوں (eukaryotes) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ آہستہ آہستہ یک خلوی جانداراں د‏‏یاں بستیاں وڈیاں تو‏ں وڈیاں ہُندیاں گئياں، ایہناں بستیاں وچ خلیاں دا اک دوسرے اُتے انحصار وَدھدا چلا گیا تے خلیے مختلف کماں دے لئی مخصوص ہُندے چلے گئے۔ اس طرح کثیر خلوی جانداراں دا ارتقاء ہويا۔ زمین د‏‏ی بالائی فضا وچ پیدا ہونے والی اوزون (ozone) نے آہستہ آہستہ زمین دے گرد اک حفاظتی حصار قائم ک‏رليا تے سورج د‏‏یاں بالائے بنفشی شعاعواں (ultra violet rays) نو‏‏ں زمین تک پہنچݨ تو‏ں روک کے پوری زمین نو‏‏ں زِندگی واسطے محفوظ بنا دتا۔ اس توں بَعد زِندگی زمین اُتے پوری طرحاں پھیل گئی۔

• زمین د‏‏ی عمر
• اگرچہ کائنات د‏‏ی عمر دے بارے وچ سائنسدان متفق نئيں۔ لیکن زمین د‏‏ی عمر دے بارے وچ اوہناں دا خیال اے کہ اج تو‏ں پنج ارب سال پہلاں گیساں تے غبار دا اک وسیع و عریض بدݪ کشش ثقل دے انہدام دے باعث ٹکراں وچ تقسیم ہوگیا، سورج جیہڑا کہ مرکز وچ واقع سی سَبھ تو‏ں زیادہ گیس ایہنے اپنے کول رکھی۔ باقی ماندہ گیس تو‏ں دوسرے کئی گیس دے گولے بݨ گئے۔ گیس تے غبار دا ایہ بدݪ ٹھنڈا سی تے اس تو‏ں بݨݨ والے گولے وی ٹھندے سن۔ سورج ستارہ بݨ گیا تے دوسرے گولے سیارے۔ زمین اوہناں وچو‏ں اک گولا اے۔ سورج وچ سارے نظام شمسی دا ٪99 فیصد مادہ مجتمع اے۔ مادے د‏‏ی کثرت تے گنجانی د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وچ حرارت تے روشنی اے۔ باقی ماندہ اک فیصد تو‏ں سارے سیارے بݨے جیہڑے نظام شمسی دا حصہ بݨے۔

نظام شمسی دے ایہ گولے جداں جداں سکڑدے گئے انہاں وچ حرارت پیدا ہوݨ لگی۔ سورج وچ زیادہ مادہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اس شدید سمٹاؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں ایٹمی عمل تے ردِّعمل شروع ہويا تے ایٹمی دھماکے شروع ہوئے، جیہناں نال شدید حرارت پیدا ہوئی۔ زمین وچ وی ایہناں اصولاں دے تحت حرارت پیدا ہوئی۔ حرارت تو‏ں مادہ دا جو حصہ بخارات بݨ کے اڑیا تے فضا دے بالائی حصےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں بارش بݨ کے برسیا۔ ہزاراں سال ایہ بارش برسدی رہی۔ اِبتداء وچ تاں بارش دے قطرے زمین تک پہنچدے وی نئيں سی۔ ایہ راستے وچ دوبارہ بخارات بݨ کے اڑ جاندے سی۔ لکھاں کروڑں سال دے عمل نال زمین ٹھنڈی ہوگئی۔ ایہدیاں چٹاناں وی صاف ہوئیاں، خشکی وی بݨی تے سمندر وجود وچ آئے۔

ارضیا‏تی تریخ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: زمین د‏‏ی ارضیا‏تی تریخ

ساخت تے ڈھانچا

زمین قطبین اُتے شلجم د‏‏ی طرح تقریباً چپٹی گول شکل وچ ا‏‏ے۔ زمین دے گھومنے تو‏ں اس وچ مرکز گریز اثرات شامل ہوجاندے نيں۔ جس دے باعث ایہ خط استوا دے نیڑے تھوڑی ابھری ہوئی اے تے اس دے قطبین یا پولز قدرے چپٹے نيں۔ انہاں مرکز گریز اثرات ہی د‏‏ی وجہ تو‏ں زمین دے اندرونی مرکز تو‏ں سطح دا فاصلہ خط استوا دے مقابلے وچ قطبین اُتے 33 فیصد کم ا‏‏ے۔ یعنی مرکز تو‏ں جِنّا فاصلہ خط استوا دیاں تھانواں اُتے زمین د‏‏ی سطح تک اے مرکز تو‏ں قطبین د‏‏ی سطح دا فاصلہ اس تو‏ں لگ بھگ اک تہائی کم ا‏‏ے۔

کیمیائی ساخت

پرت د‏‏ی کیمیائی ساخت

مقام	کلیہ	مرکب
		براعظم	سمندری
سایقہ	SiO2	60.2%	48.6%
ایلومینا	Al2O3	15.2%	16.5%
لائم	CaO	5.5%	12.3%
Magnesia	MgO	3.1%	6.8%
آیرن آکسائڈ	FeO	3.8%	6.2%
دوڈیم آکسائڈ	Na2O	3.0%	2.6%
پوٹاشیم آکسائڈ	K2O	2.8%	0.4%
آئرن آکسائڈ 3	Fe2O3	2.5%	2.3%
پاݨی	H2O	1.4%	1.1%
کاربن ڈائی آکسائیڈ	CO2	1.2%	1.4%
ٹٹانیم ڈائےآکسائڈ	TiO2	0.7%	1.4%
Phosphorus Pentoxide	P2O5	0.2%	0.3%
Total		99.6%	99.9%

مدار تے گردش

زمین د‏‏ی گردش

ویلا

سائنسسداناں نے حساب لایا اے کہ 4.5672 ارب وریاں پہلاں سورجی نظام بݨیا تے اس توں 10-20 ملیئن ورھیاں وچ زمین بݨی۔ زمین دی تہہ پہلاں شدید گرم سی جیہڑی ویلے دے نال ٹھنڈی ہوگئی۔ چند 4.53 ارب ورھیاں پہلاں بݨیا۔ چند دے بارے وچ خیال کیتا جان٘دا اے کہ زمین دے نال مریخ جِڈا وڈا سیارہ ٹکرایا جیہدا اک ٹکڑا زمین دے گرد گُھمّݨ لگ گیا تے ایہ چند بݨ گیا۔ زمین دے اندروں نکلݨ آلیاں گیساں تے آتش فشاواں نے زمین دی ہوا بݨائی۔ اس ویلے سورج دی روشنی ٪70 گِھٹ ہُن٘دی سی فیر وی زمین دے سمندر مائع حالت وچ ای رہے۔ ایہدی وجہ اے خیال کیتی جان٘دی اے کہ اس ویلے آسمان وچ کاربن ڈائی آکسائیڈ تے دوجیاں گرم کرن آلیاں گیساں دی مقدار زیادہ سی جیہدی وجہ توں ‎زمین اینی گرم رہی کہ سمندر جمݨ توں بچے رہے۔ 3.5 ارب ورھیاں پہلاں زمین دا مقناطیسی زور بݨیا جیہدے نال زمین دی ہوا، خلا دیاں بیشمار طاقتاں توں محفوظ ہو گئی۔

زمین دی شکل ٹیکٹانک پلیٹاں دے ٹرن دی وجہ توں بدلدی رہی اے، شروع وچ زمین دے سارے براعظم اکٹھے ہُندے سی تے ویلے دے نال نال ایہ علیحدہ ہُندے گئے۔ 75 کروڑ ورھیاں پہلاں براعظم اک دوجے توں علیحدہ ہوݨے شروع ہوگئے۔ ہمالیا دا پہاڑی سلسسلہ اج توں 4-5 کروڑ ورھیاں پہلاں بݨݨا شروع ہویا جدوں ہندستانی ٹیکٹانک پلیٹ ایشیائی پلیٹ دے نال ٹکرائی۔

ہلے تک زمین کلا سیارہ اے جیہدے اُتے زِندگی موجود اے۔ خیال کیتا جاندا اے کہ سارے جاندار ادھے ارب ورھیاں پہلاں تک جیندے سی۔ بوٹیاں نے سورج دی روشنی تے کاربن ڈائیآکساڈ توں طاقت بݨائی تے آکسیجن ہوا وچ چھڈݨا شُرُروع کردتی جیہدے نال اوزون دی تہہ بݨݨا شروع ہوگئی۔ اوزون توں سورج دی خطرناک الٹرا وائلٹ تابکاری رک گئی تے چھوٹے خُلیے رلݨ لگ گئے جس توں جانداراں دی اک نویں قِسم وجود وچ آئی: اوکیروٹس۔ پہلے اک توں زیادہ خلیے آلے جاندار کالونیاں دی شکل وچ اک دوجے دے نال رہندے سن۔ اوزون دی مدد نال جاندار زمین اتے ودھݨ لگ گئے۔

زمین دا مستقبل سورج دے مستقبل دے نال رلیا ہویا اے۔ سورج دے وچکار ہیلیئم دی مقدار ودھدی جارہی اے جیہدے نال ایہدی روشنی ودھدی جائے گی۔ اگلے 1.1 ارب وریاں تک سورج دی روشنی 10٪ تک ودھ جائے گی تے اگلے 3.5 ارب ورھیاں وچ ایہ ٪40 تک ودھ چکی ہوئے گی۔ ایہدی وجہ توں زمین اُتے شدید تبدیلی ہوئے گی تے زمین دے سمندر اُبّل جاݨ گے۔ زمینی پرت دا درجہ حرارت ودھݨ دی وجہ توں کاربن ڈائی آکسائیڈ دی مقدار بہت گَھٹ جائے گی۔ ایہ کم اگلے 50 کروڑ توں 90 کروڑ ورھیاں دے وچکار ہوئے گا۔ بوٹیاں دے ختم ہوݨ دی وجہ توں زمین توں جانور وی مک جاݨ گے۔ اس توں اک ارب ورھے بعد تک پاݨی وی مک چکیا ہوئے گا تے زمین دا درجہ حرارت 70 ڈگری سینٹی گریڈ تک ہو جائے گا۔ زمین اندروں ٹھنڈی ہو رہی اے جیہدے توں آتش فشاں گَھٹ ہو جاݨ گے، اس توں کاربن ڈائی آکسائیڈ گَھٹ ہوجائے گی۔ ایہدے نال نال زمین دا سمندراں دا 35٪ تہہ دے اندر چلا جائے گا۔

سورج 5 ارب وریاں بعد لال جن (Red Giant) بݨ جائے گا تے اے اپݨے مدار توں 250 گُݨا وڈا ہو جائے گا۔ اس ویلے سورج دی روشنی 5000 گنا وَدھ جائے گی تے ساری جاندار مخلوق زمین توں مک جائے گی، زمین نوں سورج اپݨے وَلّ ہور کَھچّ لئے گا۔

بناوٹ

زمین اک پتھراں تے ٹھوس شیواں دا بنیا سیارہ اے تے مشتری آر گیس دا بنیا ہویا نئیں۔ سورجی نظام وچ چار سیارے چٹاناں دے بݨے ہوئے نیں تے ایہناں وچ زمین سبھ توں بوہتی کھچّ آلی تے سبھ توں تیز گھمدی اے۔ ایہ ایہناں وچ کلا اے جیہدیاں ٹیکٹانک پلیٹاں ہلدیاں نیں۔ زمین پوری گول نئیں اے تے ایہ اکویٹر توں 43 کلومیٹر باہر نوں نکلی ہوئی اے۔ زمین دا اندرونی حصہ دو واضح حصیاں وچ بٹیا ہویا اے۔ دوجے پتھریلے سیاریاں وچ اندرونی تے باہرلی کوور وچ واضح فرق نئین ہُندا۔ زمین دی تہہ کیمیائی طور تے سیلیکیٹ معدنیات نال بݨی ہوئی اے جس توں تھلے اک گوڑھا تے ٹھوس لاوا ہُندا اے۔ اس تہہ دی موٹائی مختلف علاقیاں وچ مختلف ہُندی اے: سمندراں وچ ایہدی موٹائی 6 کلومیٹر تے زمین اتے ایہدی موٹائی 30-50 کلومیٹر دے وچکار اے۔ لاوے توں تھلے اک بہت زیادہ گوڑھا پانی سار باہرلی کوور موجود اے جیہدے اندر ٹھوس حالت وچ اندرونی کوور اے۔ اندر آلی کوور زمین توں زیادہ تیزی دے نال گھمدی اے۔

زمین دی اندرونی گرمی ٪80 تابکاری توں آؤندی اے تے ٪20 کچھاؤ دی وجہ توں آؤندی اے۔ تابکاری بݨاؤݨ آلے عنصر زیادہ تر ایہ نیں: پوٹاشیم-40، یورینیم-238، یورینیم-235 تے تھوریم-232۔ زمین دے اندر گرمی ناپ 7000 کیلون تے زور 360 ارب پاسکل اے جد کہ زمین دے اُتے اے زور صرف 101325 پاسکل اے۔ سینسداناں دا خیال اے کے زمین دی تریخ چ پہلاں ایہدی اندر دی گرمی بوت زیادہ سی کیونجے چھوٹیاں ادھے-جیون(Half-Life) آلے عنصر اس ویلے زیادہ مقدار چ ہوندے ہون گۓ جیڑے کے اج دے ویلے چ کٹ ہو گۓ نیں۔ اوس ویلے اج توں 3 ارب ورھیاں پہلاں زمین دی اندر دی گرمی اج توں دوگنی ہُندی سی، جیہدی وجہ توں زمین اُتے وی درجہ حرارت زیادہ ہُندا سی، لاوا تیز ٹردا سی تے ٹیکٹانک پلیٹاں وی تیزی دے نال ٹردیاں سن۔

زمین دیاں 7 وڈیاں ٹیکٹانک پلیٹاں نیں۔ اے اک دوجے دے لحاظ نال ٹردیاں نیں تے اینے دے ٹرن دی وجہ توں زلزلے، سنامی، آتش فشاں، پہاڑ تے سمندراں دے وڈے کھوہ (trench) بݨدے نیں۔ اینے دا ٹرنا زمین دی کھل اندر مجود مینٹل دی گرمی دے نال رلیا ہوندا اے۔ جدوں ایہ پلیٹاں ہلدیاں نیں، سمندر دا فرش مینٹل دے اندر ٹر جاندا اے جیہدے توں فرش تبدیل ہُندا ریندا اے۔ زمین دے سمندر دا تقریبن بوہتا فرش 10 کروڑ ورھیاں توں وی پرانا نئیں۔

زمین دا باہرلا %70.8 حصہ پاݨی نال گَھریا ہویا اے۔ پاݨی وچ گِھری ہوئی تہہ اُتے پہاڑ، آتش فشاں، کھوہ، وادیاں، پٹھار تے ہموار سطح دا وجود اے۔ باقی ٪29.2 زمینی حِصہ خُشکی اُتے واقع اے جیہڑا پہاڑ، صحراء، پٹھار، ہموار تھاواں تے دوجے خدوخال اُتے محیط اے۔ زمین دی تہہ گَھٹ گُوڑھے گرینائیٹ دے پتھراں نال بݨی ہوئی اے۔ سمندراں دے فرش وچ بسالٹ وی پائیا جان٘دا اے۔ تہہ دا باہرلا حصہ ٪75 تہہ دار چٹاناں (sedementry rocks) دے نال بݨیا ہویا اے، ایہ چٹاناں مٹی تے دوجیاں شیواں دے رلݨ نال بݨدیاں نیں۔ زمین دی تہہ وچ سیلیکیٹ وڈی مقدار وچ موجود اے۔

زمین وچ پاݨی سمندراں دی شکل وچ بہت وڈی مقدار وچ پایا جان٘دا اے تے اے پاݨی زمین دے وزن دا 4400واں حِصہ اے۔ سمندر 3.618×10⁸ مربع کلومیٹر دا رقبہ گھیردے نیں۔ ایہناں دی اوسط گہرائی 3682 میٹر اے۔ زمین وچ ٪97.5 پاݨی نمکین اے تے باقی ٪2.5 صاف اے۔ اس صاف پاݨی دا ٪68.7 جمی ہوئی برف دی شکل وچ اے۔ سمندراں وچ ہر اک کلوگرام وچ 35 گرام نمک ملیا ہُندا اے۔ ایہ نمک زیادہ تر چٹاناں توں رسیا اے یا فیر سمندری آتش فشاناں دا کمال اے۔ سمندراں وچ کئی گیساں ہُندیاں نیں جیہدے اُتے سمندری جاندار رہندے نیں۔ سمندر دا سارے جگ دے موسم تے وی وڈا اثر پَیندا اے۔

زمین دی پدھر اتے ہوا دا زور 101325 پاسکل اے۔ زمین دی ہوا وچ ٪78 نائیٹروجن، ٪21 آکسیجن تے بہت گَھٹ مقدار وچ پاݨی، کاربن ڈائی آکسائڈ تے دوجیاں گیساں نیں۔ زمین دے اتے جندڑی دا زمین دی ہوا تے گہرا اثر اے: بوٹیاں نے سورج توں اج توں 2.7 ارب وریاں پہلاں طاقت بنائی تے آکسیجن چھڑنا شروع کردتی، اس توں ہوا وچ آکسیجن تے نائیٹروجن بݨݨا ٹر پئی۔ اس توں اوزون دی تہہ بݨی، جیہڑی سورج توں الٹرا وائلٹ تابکاری روکدی سی۔ زمین دی ہوا دا درجہ حرارت نوں کنٹرول کرن وچ بہت کردار اے، ہوا وچ موجود کاربن ڈائی آکسائیڈ، میتھین، پاݨی تے کچھ دوجیاں گیساں نوں گرین ہاؤس گیساں کہندے نیں۔ ایہ گیساں سورج توں آؤݨ آلی گرمی نوں اپنے اندر روک کے رکھدیاں نیں جس توں زمین دا درجہ حرارت ودھیا رہندا اے، ایہناں توں بغیر زمین دا درجہ حرارت -18 ڈگری سینٹی گریڈ ہوݨا سی۔

زمین دا مقناطیسی ویہڑا اج کل اتلے پول توں شروع ہو کے تھلویں پول تک جا کے مکدا اے۔ زمین دا مقناطیسی ویہڑا کئی لکھ سالاں بعد الٹ جاندا اے آخری آری زمین دا مقناطیسی ویہڑا 700،000 وریاں پہلاں الٹیا سی۔ اس دی وجہ زمین دے اندر مجود بارلی کوور اے جیڑی اے مقناطیسی ویہڑا بݨاؤندی اے، ایہ تیز گرم دھاتاں دی وجہ توں بݨدی اے تے گرمی ناپ وچ تبدیلی دے نال مقناطیسی ویہڑا وی اُلٹ جاندا اے۔

باہرلے جوڑ

• ناسا- خلائی تحقیق دا ادارہ
• ناسا- خلائی تحقیق دا ادارہ
• موسمی تبدیلیاں Archived 2009-01-22 at the وے بیک مشین
• درجہ حرارت وچ تبدیلی Archived 2013-11-28 at the وے بیک مشین
• [۱]
• [۲]

حوالے

سورجی پربندھ

سورج · عطارد · وینس · زمین · مریخ · مشتری · زحل · یورینس · نیپچون