میسور مصوری

دیوی سرسوتی نوں درساؤندی میسور پینٹنگ

میسور مصوری ( کُنڑ: ಮೈಸೂರು ಚಿತ್ರಕಲೆ ) کلاسیکل دکھن بھارتی پینٹنگ سٹائل دا اکّ اہم روپ اے جو کہ کرناٹک دے میسور قصبے وچ اتے اس دے آلے-دوآلے پیدا ہویا اے اتے میسور دے حکمراناں ولوں مُتحرک اتے پالن پوشن کیتا گیا اے۔ کرناٹک وچ پینٹنگ دا اکّ لما اتے شاندار اتہاس اے، اسدی شروعات اجنتا سمیاں (دوجی صدی عیسیٰ مشرق توں ۷ویں صدی ای۔) تک ہندی اے۔ میسور پینٹنگ دا اکّ وکھرا سکول وجینگر راجیاں (۱۳۳۶-) دے راج دوران وجینگر ویلے دیاں پینٹنگاں توں ترقی یافتہ ہویا۔ ۱۵۶۵ ای۔) وجینگر دے حکمراناں اتے اوہناں دے جاگیرداراں نے ساہت، کلا، آرکیٹیکچر، مذہبی اتے فلسفی چرچاواں نوں مُتحرک کیتا۔ تالیکوٹا دی لڑائی توں بعد وجینگر سامراج دے پتن دے نال، کلاکار جو اس ویلے تک شاہی سرپرستی ہیٹھ سن، میسور، تنجور، سرپور؉ آدی کئی ہور تھاواں اُتے چلے گئے۔ مقامی فنی پرمپراواں اتے ریتی-رواجاں نوں جذب کردے ہوئے، مشرق وجینگر سکول آف پینٹنگ ہولی-ہولی دکھنی بھارت وچ پینٹنگ دیاں کئی سٹائلاں وچ ترقی یافتہ ہویا، جس وچ پینٹنگ دے میسور اتے تنجور سکول وی شامل ہن۔

میسور دیاں پینٹنگاں اپنی خوبصورتی، موک رنگاں اتے ویروے ول دھیان دین لئی جانیاں جاندیاں ہن۔ ایہناں وچوں زیادہ تر پینٹنگاں لئی تھیم ہندو دیوی-دیوتیاں اتے ہندو اساطیر دے نظارہ ہن۔

اتہاس

پینٹ کیتی چھت، وروپاکش مندر، ہمپی، ۱۵ویں صدی

۱۵۶۵ عیسوی وچ وجینگر سامراج دے پتن اتے تالیکوٹا دی لڑائی وچ ہمپی دی برخاستگی دے نتیجے وجوں شروع وچ بہت سارے چترکاراں دے پریواراں لئی مصیبت پیدا ہوئی جو سامراج دی سرپرستی اتے انحصار سن۔ جویں کہ ڈاکٹر۔ چرتا دسدا اے، کلاکاراں دے ایہہ پروار، جیہناں نوں چترکار کیہا جاندا اے، وجینگر سامراج دیاں وکھ-وکھ جیباں (جاگیرداراں) وچ چلے گئے۔ جویں کہ مفکر اے۔ایل۔ نرسمہن دا پتہ لگدا اے، ایہناں وچوں کجھ بچیاں ہوئیاں پینٹنگاں شرونبیلگولا، سیرا، کیریگدیرنگپرا، شریرنگپٹنا، نپانی، سبی، ناراگنڈا، بیٹاداپرا، ہردانہلی، مڈوکٹور، میسور، چتردرگا، کولیگلا، ہلیگنیری، یاؤرگنہلیری، یارگنہلیری، یارگنیاری، یاکوردرگلا، سبی، نراگنڈا، بیٹداپرا، ہردانہلی وچ ویکھیاں گئیاں ہن۔ کرناٹک وچ واقع لیپاکشی اتے ہور بہت ساریاں تھاواں۔ راجا ووڈییار پہلے (۱۵۷۸–۱۶۱۷ ای۔) نے سریرنگپٹنا وکھے وجینگر سکول دے چترکاراں دے کئی پریواراں دا بحالی کرکے پینٹنگ دے کارن لئی اکّ اہم سیوا حاصل کیتی۔

راجا وڈویار دے جانشین مندراں اتے محلاں نوں اساطیری درشاں نال چترت کرن لئی کمیشن ولوں مصوری دی کلا نوں سرپرستی دیندے رہے۔ حالانکہ، اکّ پاسے انگریزاں اتے دوجے پاسے حیدر علی اتے ٹیپو سلطان وچکار جنگ دے تباہی کارن ایہناں وچوں کوئی وی چتر نہیں بچیا اے۔ حیدر اتے ٹیپو جیہناں نے ووڈییاراں نوں ودھیا بنایا، نے تھوڑھے ویلے لئی میسور دی واگڈور سمبھالی۔ حالانکہ، کلاکاراں (چتراگراں) دی سرپرستی جاری رہی اتے ٹیپو اتے حیدر دے راج وچ وی ودھیا۔ تمکر اتے سیرا دے وچکار راجرستہ اُتے سیبی وچ نرسمہا مالک مندر نلپا ولوں بنایا گیا سی جو ٹیپو دے راج دوران حیدر علی اتے ٹیپو سلطان دوواں دی سیوا وچ سی اتے وجینگر سٹائل وچ کئی شاندار کندھ چتر ہن جو ہولی ہولی میسور وچ ترقی یافتہ ہوئے اتے تنجور سکول آف پینٹنگ گنجم، شریرنگپٹنا وچ ٹیپو سلطان دے دریا دولت باغ محل وچ پولیلور دی لڑائی اتے ہور پینٹ کیتے کم دا ویروا دین والے کندھ چتر وی میسور سکول آف پینٹنگ دیاں پرمکھ اداہرناں ہن۔

۱۷۹۹ عیسوی وچ ٹیپو سلطان دی موت توں بعد، راج نوں میسور دے ووڈییار اتے اس دے حکمران ممدی کرشنراج ووڈییار III (1799–1868 ای۔) نوں مڑ بحال کر دتا گیا سی جو تنجاور دے سیرپھوجی دوجے دے ہم عصر سی۔ اسنے میسور دیاں پرانے پرمپراواں نوں مڑ سرجیت کرکے اتے سنگیت، مورتی، مصوری، نرت اتے ساہت نوں سرپرستی دے کے اکّ نویں یگ دی شروعات کیتی۔ میسور سکول دیاں زیادہ تر روایتی پینٹنگاں، جو اج تک بچیاں ہوئیاں ہن، اس راج نال متعلق ہن۔ اس توں علاوہ، کرشنراج ووڈییار نے اپنے میگنم اوپس شریتتوندھی ولوں میسور سکول دے کلاکاراں نوں نواں اتشاہ حاصل کیتا، جو آؤن والے کئی سالاں تک میسور سٹائل اُتے تیار رہے گا۔ جگن موہن پیلیس، میسور (کرناٹک) دیاں کندھاں اُتے، کرشنراجا ووڈییار دے ماتحت پھیلیاں پینٹنگاں دی دلچسپ رینج دیکھی جا سکدی اے: میسور دے حکمراناں، اوہناں دے خاندانی میمبراں اتے بھارتی اتہاس دیاں اہم شخصیتاں دے سوے-چتراں ولوں۔ خود کلاکار جیہناں نوں کرشنراجا ووڈیئر نے اوہناں نوں مصوری کرن لئی، ہندو پنتھ اتے پرانک اتے اساطیری درشاں نوں درساؤن والے کندھ-چتراں لئی تیار کیتا۔

ساہتی اتے شلالکھاری

میسور سکول دیاں وکھو-وکھریاں باریکیاں دا ویروا دین والیاں اتے وکھ-وکھ دیوی-دیوتیاں نوں سوچیبدھ کرن والیاں ہتھ-لکھتاں وچوں سبھ توں مشہور، شریتتوندھی اے، ۱۵۰۰ پنیاں دی اکّ وڈا رچنا اے جو ممدی کرشناراج ووڈییار دی سرپرستی ہیٹھ تیار کیتی گئی اے۔ ایہہ پکٹوریئل ڈائجیسٹ دیوتیاں، دیوی-دیوتیاں اتے اساطیری چتراں دے چتراں دا اکّ مجموعہ اے جس وچ چترکاراں نوں رچنا پلیسمینٹ، رنگاں دی چون، انفرادی گناں اتے موڈ نال متعلق موضوعاں دی اکّ ادتی گٹھ اُتے نردیش دتے گئے ہن۔ ایہناں پینٹنگاں وچ راگاں، رتاں، واتاورن-واقعے، جانوراں اتے پودیاں دی دنیا نوں وی سہِ-تھیماں جاں سندربھاں وجوں بااثر ڈھنگ نال درسایا گیا اے۔

ہور سنسکرت ساہتی سروت جویں کہ وشندھرموتر پران، ابھلاستارتھچنتامنی اتے شوتتورتنکر وی پینٹنگ دے ادیساں اتے نظریات، رنگاں، برشاں اتے کیریئراں نوں تیار کرن دیاں ودھیاں، چترکار دیاں یوگتاواں (چترکار دا روایتی بھائی چارا) اتے نظریات اُتے روشنی پاؤندے ہن۔ دی پالنا کرن دی تکنیک

سامان

میسور دے پرانے چترکاراں نے اپنی سامان تیار کیتی۔ رنگ قدرتی سروتاں توں سن اتے سبزیاں جاں کھنج مادےآں جویں کہ پتے، پتھر اتے پھلّ سن۔ برش نازک کم لئی گلہری دے والاں نال بنائے جاندے سن، پر بہت ودھیا ریکھاواں کھچن لئی، گھاہ دی اکّ خاص قسم دے نکیلے بلیڈاں دے بنے برش دی ورتوں کرنی پیندی سی۔ ورتے گئے پتھر- اتے پودے-بیسڈ رنگاں دی لمبے ویلے تک چلن والی گنوتا دے کارن، اصل میسور مصوری اج وی اپنی تازگی اتے چمک برقرار رکھدی اے۔

تکنیک اتے گن

میسور پینٹنگ کرشنا نوں اس دیاں اٹھ پرمکھ پتنیاں نال درساؤندی اے۔

میسور پینٹنگاں دی خاصیت نازک لائیناں، گنجھل دار؉ برش سٹروک، چتراں دی سندر چترن اتے چمک دار؉ سبزیاں دے رنگاں اتے چمک دار؉ سونے دے پتیاں دی سمجھداری نال ورتوں ولوں درسائی گئی اے۔ صرف سجاوٹی ٹکڑیاں توں ودھ، پینٹنگاں نوں درشک وچ عقیدت اتے نمرتا دیاں بھاوناواں نوں متاثر کرن لئی تیار کیتا گیا اے۔ اس لئی پینٹنگ دی اس سٹائل لئی وکھ-وکھ بھاوناواں نوں پرگٹاؤن وچ چترکار دا انفرادی ہنر بہت اہم اے۔

میسور پینٹنگ دا پہلا پڑاء زمین نوں تیار کرنا سی؛ کاغذ، لکڑ، کپڑا جاں کندھ دے میدان وکھ-وکھ طرحاں ورتے جاندے سن۔ کاغذ دا بورڈ کاغذ دے مجھّ جاں رہند-کھونہد دے کاغذ دا بنیا ہندا سی، جس نوں دھپّ وچ سکایا جاندا سی اتے پھر پالش کیتے کوارٹز کنکر نال نروگھن رگڑیا جاندا سی۔ جیکر زمین کپڑا سی تاں اس نوں لکڑی دے بورڈ اُتے سکے چٹے لیڈ (سپھیدا) دے پیسٹ دی ورتوں کرکے چپکا دتا جاندا سی، جس وچ گمّ اتے تھوڑھے جہے گروئل (گنجی) نوں ملایا جاندا سی۔ بورڈ نوں پھر سکّ اتے ساڑ دتا گیا سی۔ سکی چٹی لیڈ، پیلے گیرو اتے گمّ نوں لگا کے لکڑ دیاں ستہاں نوں تیار کیتا گیا سی، اتے کندھاں نوں پیلے اوچر، چاک اتے گمّ نال علاج کیتا گیا سی۔ زمین تیار کرن توں بعد املی دے درخت دیاں سدھیاں ٹہنیاں توں تیار کریئن نال تصویر دا اکّ موٹا سکیچ تیار کیتا گیا سی۔ اگلا قدم سبھ توں دور دیاں وستواں جویں کہ اسمان، پہاڑی اتے ندی نوں پینٹ کرنا سی اتے پھر ہولی-ہولی جانوراں اتے انسانی چتراں نوں ودھیرے پھلار نال رابطہ کیتا گیا۔ چتراں نوں رنگ دین توں بعد، کلاکار چہریاں، پہراوے اتے گہنیاں دے وستار ول مڑدے ہن جس وچ جیسو ورق (سونے دا ڈھکن) شامل اے، جو کہ میسور پینٹنگ دی اکّ اہم خاصیت اے۔

کم

جیسو دا کم کرناٹک دیاں ساریاں روائتی پینٹنگاں دی پچھان سی۔ Gesso چٹے لیڈ پاؤڈر، گیمبوز اتے گوند دے پیسٹ مپناہ نوں درساؤندا اے جو کہ اکّ نمونے والی سامان وجوں ورتیا جاندا اے اتے سونے دی پھوائل نال ڈھکیا جاندا اے۔ تنجور سکول دے موٹے سونے دے راحت کم دے مقابلے میسور دیاں پینٹنگاں وچ گیسو دا کم گھٹ راحت اتے گنجھل دار؉ اے۔ گیسو دی ورتوں میسور پینٹنگ وچ کپڑیاں، گہنیاں دے گنجھل دار؉ ڈزائیناں اتے تھمھاں اتے میزاں اُتے آرکیٹیکچرل ویرویاں نوں درساؤن لئی کیتی جاندی سی جو عام طور اُتے دیوتیاں نوں بناؤندے ہن۔ سویرے کم شروع کیتا گیا سی جدوں پینٹنگ اُتے سونے دے کم دا ادھار اجے وی گلہ سی تاں جو سونے دی پھوائل نوں مضبوطی نال پھڑیا جا سکے۔ پینٹنگ نوں سکن دی اجازت دین توں بعد، پینٹنگ نوں پتلے کاغذ نال ڈھکّ کے اتے کسلپدا کالو وجوں جانے جاندے نرم گلیزنگ پتھر نال اس اتے رگڑ کے گلیزنگ کیتی جاندی سی۔ جدوں پتلے کاغذ نوں ہٹایا گیا تاں پینٹنگ چمک دار؉ چمکی اتے سونے اتے کئی طرحاں دے رنگاں دے سمیل نال چمک دار؉ دکھائی دتی۔

ایہہ وی ویکھو

• میسور پاک
• میسور اگرباتھی
• میسور صندل صابن
• میسور چندن دا تیل
• چنپٹنا دے کھڈونے

حوالے

ہور پڑھنا

• Kossak , Steven (1997). Indian court painting, 16th-19th century.. New York: The Metropolitan Museum of Art. ISBN 0-87099-783-1.  (see index: p. 148-152)
• Welch, Stuart Cary (1985). India: art and culture, 1300–1900. New York: The Metropolitan Museum of Art. ISBN 978-0-944142-13-4. 

باہری لنک

• کرناٹک سال دی کتاب، کرناٹک سرکار۔
• اتہاس اتے میسور مصوری بارے حقیقت