نیوکلیئر اسلحہ

فائل:Markazi.PNG

ناگاساکی اُتے 1945ء وچ گرائے جانے والے مرکزی قنبلہ (نیوکلیئر بم) تو‏ں سماروغی بادل اٹھ رہے نيں ؛ جنکی بلندی، بالگرد (ہیلی کاپٹر) تو‏ں کوئی 18 کلومیٹر زیادہ اُچی ا‏‏ے۔

نیوکلیئر اسلحہ یا نیوکلیئر ہتھیار (nuclear weapon) جس نو‏‏ں عام طور اُتے جوہری اسلحہ یا جوہری ہتھیار وی کہیا جاندا اے، اک ایسا اسلحہ اے کہ جو اپنی تباہ کاری دی صلاحیت یا طاقت، انشقاق (fission) یا اتحاد (fusion) جداں مرکزی تعاملات (نیوکلیئر ری ایکشنز) تو‏ں حاصل کردا ا‏‏ے۔ تے انشقاق تے ائتلاف (اتحاد) جداں مرکزی طبیعیاتی عوامل تو‏ں توانائی اخذ کرنے دی وجہ تو‏ں ہی اک چھوٹے تو‏ں مرکزی اسلحہ دا محصول (یعنی اس تو‏ں نکلنے والی توانائی یا yield)، اک بہت وڈے روايتی قـنبلہ (bomb) دے مقابلے وچ واضع طور اُتے زیادہ ہُندی اے تے ایسا صرف اک قنبلہ یا بم ہی تمام دا تمام شہر غارت کرنے دی طاقت رکھدا ا‏‏ے۔

پوری انسانی تاریخ المحارب تے اشرف المخلوقات دی خون آشامی و درندگی دے تمام تر نوشتہ جات وچ مرکزی اسلحہ صرف تے صرف دو بار ہی استعمال ہويا اے (گھٹ تو‏ں گھٹ کھلی شہادت دے نال دو بار ہی کہ سکدے نيں)، جدو‏ں جنگ عظیم دوم وچ امریکا دی جانب تو‏ں جاپان دے دو شہراں اُتے مرکزی قنبلہ (ایٹم بم) گرایا گیا۔ پہلا یورینیم پرمنحصر قنبلہ 6 اگست 1945 نو‏‏ں جاپانی شہر ہیروشیما اُتے گرایا گیا تے اس دا خوبصورت نام لٹل بوائے تجویز کیتا گیا، جدو‏ں کہ دوسرا اس دے تن روز بعد دوسرے جاپانی شہر ناگاساکی اُتے نازل ہويا جس دا نام فیٹ مین سی تے ایہ پلوٹونیم اُتے منحصر قنبلہ سی ۔ اس مہلک تے مہیب اسلحہ دے استعمال نے 100000 تو‏ں 200000 انساناں نو‏‏ں تو آن دی آن وچ ہی فنا کر دتا تے بعد وچ اس تعداد وچ ہور ہلاکتاں نے اضافہ کیتا، عرصہ تک معذور تے سرطان زدہ لٹل بوائے پیدا ہُندے رہ‏‏ے۔ مضحکہ خیز گل ایہ اے کہ اس دے استعمال دے عرصہ بعد اج وی بحث جاری اے کہ اس دا استعمال برحق سی کہ ناحق، اک طبقہ کہندا اے کہ ایہ استعمال غلط سی تے دوسرا ایہ انکشاف کردا اے کہ ایہ استعمال برحق سی تے اوہدی وجہ تو‏ں جنگ بند ہو گئی تے دونے اطراف ہلاکتاں وی تھم گئياں۔ اس بحث اُتے ہور تفصیل دے لئی ہیروشیما و ناگاساکی اُتے جوہری اسلحہ نامی صفحہ مخصوص ا‏‏ے۔

مرکزی اسلحہ دی اقسام

تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: نیوکلیئر اسلحہ

طرحبند مرکزی اسلحہ (Nuclear weapon design)

مرکزی اسلحہ دی دو بنیادی اقسام نيں

فائل:Trhabandmarkazi.PNG

دو بنیادی انشقاقی اسلحے دے طرحبند یا ڈیزائن۔

اک اوہ جو اپنی توانائی نو‏‏ں انشقاق تو‏ں حاصل کردے نيں، انکو ایٹم بم یا جوہری قنبلہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ انشقاقیہ (fissile) یعنی پلوٹونیم یا یورنیم نو‏‏ں اک سطحی مادے دی صورت وچ ترکیب دتا جاندا اے --- سطحی مادہ، مادے دی اوہ مقدار ہُندی اے کہ جو مرکزی زنجیر تعامل شروع کرنے دے لئی درکار ہُندی اے --- دھماکا کرنے دے لئی یا تو اس سطحی مادے دے اک ٹکڑے نو‏‏ں دوسرے تو‏ں ٹکرایا جاندا اے یا پھر اک دھمادے دے ذریعہ اس جوہری مادے (سطحی مادے) دی کثافت وچ اس حد تک اضافہ کرا جاندا اے کہ تعدیلے (نیوٹرونز) پیوست کیتے جاسکن تے ایٹم بم دے دھادے دا تعامل شروع ہو سدے۔ اس طرح دے انشقاقی قنبیلاں یا بماں تو‏ں حاصل ہونے والی توانائی دی مقدار، اک ٹن ٹی این ٹی تو‏ں کچھ کم تو‏ں لیکر 500000 ٹن ٹی این ٹی تک ہوسکدی ا‏‏ے۔۔
دوسری قسم اوہ اے جو اپنی توانائی مرکزی اتحاد تو‏ں حاصل کردی اے تے ایہ پہلی انشقاقی قسم دی نسبت ہزار گنا زیادہ تباہ کن صلاحیت رکھدے نيں۔ انکو آبساز قنبلہ (ہائڈروجن بم)، حرمرکزی قنبلہ (thermonuclear bomb) تے ائتلافی قنبلہ (fussion bomb) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ کہیا جاندا اے (درست کہ غلط) کہ صرف 6 ملکاں؛ امریکا، برطانیہ، روس، چین، فرانس تے ہندوستان ایسے نيں جو آبگرقنبلہ رکھدے نيں۔

اس دے علاوہ وی مرکزی اسلحہ دی کئی اقسام نيں۔ مثلا جلا دار انشقاقی اسلحہ (boosted fission weapon)، جس دی تباہ کاری دی صلاحیت چھوٹے پیمانے دے ایتلاف تو‏ں ہی جلا پاندی اے مگر ایہ ہائیڈروجن بم تو‏ں الگ حیثیت رکھدا ا‏‏ے۔ کچھ مرکزی اسلحے کسی خاص مقصد نو‏‏ں حاصل کرنے دے لئی وی طرحبند یا ڈیزائن کیتے جاندے نيں مثلا نیوٹرون بم، جو پھٹتے وقب دھماکا تو نسبتا کم کردا اے مگر تابکاری بے پناہ خارج کردا اے جو اوہدی ہلاکت خیزی وچ چار چاند لگیا دیندی ا‏‏ے۔ کچھ مرکزی بم ایسے بنائے جاندے نيں کہ جنہاں وچ انہاں دی تابکاری نو‏‏ں خاص طریقے اُتے کنٹرول کرنے دی فنکاری کيتی جاندی اے، انہاں دے گرد خاص قسم دی دھاتاں (مثلا کوبالٹ یا سونے) دے غلاف چڑھائے جاندے نيں جس دی وجہ تو‏ں انہاں تو‏ں نکلنے والی نیوٹرون تابکاری نو‏‏ں کئی گنا ودھایا جاسکدا اے، ایسے بماں نو‏‏ں سالٹد بم کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اوپر دے بیان تو‏ں ایہ اندازہ لگایا جاسکدا اے کہ طرحبندی مرکزی اسلحہ (Nuclear weapon design) دی زیادہ تر فنکاری انہاں تو‏ں نکلنے والی تابکاری نو‏‏ں کنٹرول کرنے تو‏ں حاصل کيتی جاندی اے اس دے علاوہ انہاں دی جسامت تے وزن کم تے تباہی زیادہ کرنے اُتے تحقیق کيتی جاندی ا‏‏ے۔

جوہری حکمت عملی

تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: نیوکلیئر اسلحہ

مرکزی محاربات (nuclear warfare)

جوہری یا مرکزی حکمت عملی وچ جنگ کرنے تے جنگ نہ کرنے دے مقاصد اُتے تحقیق کيتی جاندی ا‏‏ے۔ جوہری یا مرکزی طاقت رکھنے والے کسی دوسرے ملک دی جانب تو‏ں مرکزی حملہ نو‏‏ں روکنے دی خاطر اسنو‏ں دھمکانے دے لئی اپنی جوہری یا مرکزی طاقت دا مظاہرہ کرنا مرکزی رد حرب یا دفع حرب (nuclear deterrence) کہلاندا ا‏‏ے۔ رد حرب وچ پہلا مقصد ایہ ہُندا اے کہ ہمیشہ جوابی حملہ دی صلاحیت نو‏‏ں برقرار رکھیا جائے، یعنی جے کوئی آپدے ملک اُتے جوہری یا مرکزی حملہ کردا اے تو آپ نو‏‏ں اپنے جوہری ہتھیاراں تو‏ں اس اُتے جوابی کارروائی کرنا ہوئے گی۔ ابتدائی حملے (first strike) دے اختیار نو‏‏ں استعمال کرنے اُتے وی غور کیتا جاندا اے تے اسنو‏ں اسی وقت مناسب سمجھیا جاندا اے کہ جدو‏ں کارروائی کرنے والا اس قدر صلاحیت تے طاقت رکھدا ہو کہ اوہ مخالف ملک دی جوہری طاقت نو‏‏ں اسنو‏ں استعمال کرنے دی نوبت آنے تو‏ں قبل ہی مفلوج کر دے۔ سرد جنگ دے دوران، جوہری ہتھیاراں دے حامل ملکاں دے لائحہ عمل دے تشکیل کاراں تے حربی نظریہ سازاں نے اس گل اُتے بہت تحقیق دی کہ ایسی کیہڑی حکمت عملیاں اختیار کيتی جان کہ جنہاں تو‏ں جوہری حملہ تو‏ں ہمیشہ دے لئی بچا جاسدے ۔

جوہری یا مرکزی ہتھیاراں دی اقسام دے لحاظ تو‏ں انکو پہنچانے والے ذرائع وی مختلف اختیار کیتے جاندے نيں جو اس گل نو‏‏ں یقینی بناندے نيں کہ گرائے یا پھندے جانے والے مرکزی ہتھیاراں دے دا توڑ نہ کیتا جاسدے تے انہاں دے خلاف کوئی پیشگی بچاؤ (pre-emptive) دا اسلحہ چلانا وی ناممکن نئيں تو مشکل تر ضرور ہوئے۔