پاݨی

برف دا پہاڑ

پاݨی (انگریزی:Water) اک بے رنگ ، بے بو تے بے ذائقہ مائع ہے جیہدے نال کسیاں، جھیلاں، سمندر تے مینہ بݨدے نیں۔ ایہہ جیوندیاں شیواں، کیمیائی کمپاؤنڈ دا اہم انگ ہے۔ پاݨی دے اک مالیکیول وچ اک آکسیجن تے دو ہائیڈروجن ایٹم کوویلنٹ جوڑ نال جڑے ہُندے نیں۔ پاݨی عام درجہ حرارت تے دباؤ اُتے پاݨی سار ہُندا ہے۔ ایہہ برف، گیس تے بھاف وچ وی مِلدا ہے۔

پاݨی نے زمین دے ٪71 حِصّے نوں گھیریا ہویا ہے۔ زمین تے پاݨی دا %96.5 حصہ سمندراں وچ اے، %1.7 خُشک زمینی پدھر تھلے ہے، %1.7 گلیشیئراں، انٹارکٹکا تے گرین لینڈ اتے ہے۔ تھوڑا جیہا حصہ پاݨی دے اکٹھاں وچ ہے تے %0.001 حِصہ ہوا وچ اے۔ زمین دے پاݨی دا %2.5 حصہ سجرا پاݨی اے تے ایہدا %98.8 برف دی شکل وچ ہے یا زمینی پاݨی وچ۔ %0.3 توں وی گھٹ پاݨی دریاواں، جھیلاں تے ہوا وچ اے تے ایس توں وی گَھٹ ایہ (%0.003) جیوندیاں شیواں یا مصنُوعی شیواں وچ ہے۔ انسان پاݨی توں بنا صرف 3 دن رہ سکدا ہے۔

زمین تے پاݨی اک چکر وچ ریندا ہے۔ ایہہ پاݨی توں پاف وانگوں اڈ کے اتے ول جاندا اے تے ٹھنڈا ہوکے بدل بݨدا اے تے مین٘ہ ورسدا اے تے ایہ فیر کچھ زمین وچ تے چوکّھا کسِّیاں تے دریاواں راہیں سمندر تک اپڑدا ہے۔

صاف پاݨی انساناں تے دوسری جیوناں لئی ضروری ہے پاویں ایہدے وچ کوئی کلوری یا طاقت والی شے نہیں ہُندی۔ پچھلے کئی دہاکیاں وج صاف پاݨی دنیا دیاں ساریاں تھانواں تے ہے پر ساریاں دی پونج وچ نہیں۔ ہجے وی اک ارب لوک صاف پاݨی توں تھڑے نیں تے ڈھائی ارب لوک ضروری صفائی توں۔ صاف پانی دے ورتݨ تے کِسے دیس دی آمدݨی دا آپس وچ گوڑھا تعلّق ہے۔

کیمیائی خواص

پاݨی اک کیمیائی مادہ اے جیہدا کیمیائی فارمولا یا کیمیائی بنتر ہے۔ پاݨی دے اک مالیکیول وچ دو ایٹم ہائیڈروجن دے اک ایٹم آکسیجن دا کوویلنٹ کیمیائی ول نال بݨے ہوندے نیں۔ پاݨی نیچر وچ مادے دے تن ویساں ٹھوس، پاݨی سار تے گیس یا ہوا وچ ملدا اے تے ایہ زمین اُتے کئی شکلاں وچ دِکھدا اے: ہوا وچ، بدلاں وچ آسمان تے، سمندراں وچ لوݨے پاݨی ونگوں، قطبی سمندراں، برفیلے پہاڑاں وچ، پہاڑاں دے گلیشیئراں وچ، لوݨیاں تے سجرے پاݨی دیاں جھیلاں، دریاواں تے زمین دے اندر۔

• پاݨی پدھرے گرمی ناپ تے دبآ تے اک پاݨی سار ہے۔ ایہہ بے سوادا ہے تے ایہدے چوں کوئی مشک نہیں آندی۔ پاݨی تے برف ہلکی جی نیلے رنگ دی پآں ماردے نیں. ہوا وچ اڈدا پاݨی نہیں دسدا۔

• الیکٹرومیگنیٹک سپیکٹرم وچ پاݨی بِالکل صاف اے تے ایہدے وچوں دیکھیا جاسکدا اے۔ ایس باجھوں آبی پودے پاݨی وچ رہ سکدے نیں جے سورجی چانݨ اوہناں تک اپڑ سکدا ہے۔ تھلویں رتے چانݨ نوں آکسیجن-ہائیڈروجن دا جوڑ اپݨے وَل کھچ لیندا ہے۔

• جے پاݨی دا ایٹم سدھا نئیں تے آکسجین دے ایٹم وچ ہائیڈروجن دے ایٹم نالوں چوکھی الیکٹرونیگیٹیوٹی ہُندی اے تے ایس لئی آکسیجن دے ایٹم تے تھوڑا جیا نیگیٹو چارج ہُندا ہے۔ ایس باجھوں پاݨی دا مالیکیول پولر ہُندا ہے جیہدے وچ الیکٹریکل ڈائیپول ٹور ہُندی اے۔ پاݨی دے مالیکیول دے ہائیڈروجن ایٹم دوسرے ایٹماں نال کئی جوڑ بݨالیندے نیں۔

باہرلے جوڑ

حوالے