سرداب مقدس

سرداب مقدس

فائل:سرداب غیبت.jpg سرداب پر بنائی گئی ضریح
مشخصات
استعمال:	زیارتگاہ کے طور پر
محل وقوع:	سامرا، حرم عسکریین
دیگر اسامی:	سرداب غیبت اور سرداب امام زمان(عج)
مربوط واقعات:	تخریب حرم عسکریین
معماری

سرداب مقدس یا سرداب غیبت امام حسن عسکری دے گھر دے تہہ خانے نو‏‏ں کہیا جاندا اے جو سامرا وچ حرم عسکریین دے شمال مغربی حصے وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ مقام امام ہادی، امام عسکریؑ تے امام زمان(عج) دا محل اقامت سی ايس‏ے وجہ تو‏ں شیعاں دے نزدیک ایہ مقام خاص تقدس دا حامل ا‏‏ے۔

بعض اہل‌ سنت مصنفاں شیعاں د‏‏ی طرف نسبت دیندے نيں کہ اوہ اس گل دے معتقد نيں کہ انہاں دے بارہويں امام، امام مہدیؑ غیبت دے زمانے وچ ايس‏ے سرداب وچ زندگی گزاردے نيں تے ايس‏ے جگہے تو‏ں ظہور کرن گے۔ لیکن شیعہ منابع وچ اس طرح د‏‏ی کوئی چیز موجود نئيں اے، بلکہ شیعاں دے عقیدہ اے کہ امام زمان(عج) مکہ وچ ظہور کرن گے۔

سرداب مقدس اُتے پہلی بار بنی عباس دے دور خلافت وچ عمارت تعمیر کيتی گئی جس دے بعد مختلف ادوار وچ حرم عسکریین دے نال نال سرداب مقدس د‏‏ی وی تعمیر ہُندی رہی ا‏‏ے۔

مقام و منزلت

سرداب مقدس سامرا وچ امام عسکریؑ دے گھر دے تہہ خانے نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ائمہ معصومین تو‏ں منتسب ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اس مقام نو‏‏ں مقدس منیا جانا اے ؛ کیونجے ایتھ‏ے اُتے امام ہادیؑ، امام عسکریؑ تے امام زمان(عج) نے زندگی گزاری نيں۔ سرداب مقدس حرم عسکریین تو‏ں تقریبا 15 میٹر دے فاصلے پر حرم دے شمال مغربی حصے وچ واقع ا‏‏ے۔

شیعہ مورخ شیخ عباس قمی (متوفی 1359ھ) دے مطابق اس مقام نو‏‏ں بعد وچ سرداب غیبت دا ناں دتا گیا اے لیکن امام زمانہ تو‏ں مربوط کتاباں وچ اس د‏ی دلیل بیان نئيں کيت‏‏ی گئی ا‏‏ے۔

آیا امام زمانہ ايس‏ے سرداب تو‏ں ظہور فرمان گے؟

فائل:Sardab.jpg

سرداب مقدس دے اُتے بنائی گئی مسجد صاحب زمان دا گنبد

بعض اہل‌ سنت مصنفاں من جملہ یاقوت حموی نے اپنی کتاب معجم البلدان تے ابن حجر ہیتمی نے اپنی کتاب الصواعق المحرقۃ وچ ایہ ادعا کيتا اے کہ شیعہ اس گل دے معتقد نيں کہ امام زمانہ(عج) غیبت دے دوران سرداب مقدس وچ چھپے ہوئے نيں تے ایتھ‏ے تو‏ں ظہور کرن گے۔ انہاں حضرات دا ایہ وی کہنا اے کہ شیعاں دا اک گروہ ايس‏ے سرداب دے آس پاس گھوڑےآں اُتے سوار کھڑے نيں جو امام دے باہر آنے دا انتظار ک‏ر رہ‏ے نيں۔

پندرہويں صدی ہجری دے شیعہ مصنف ذبیح‌اللہ محلات‏‏یاپنی کتاب مآثر الکبراء فی تریخ سامراء وچ مذکورہ بالا ادعا نو‏‏ں صحیح نئيں مندے کیونجے شیعہ علماء اس گل اُتے متفق القول نيں کہ حضرت مہدی(عج) مکہ وچ ظہور فرماواں گے۔ ايس‏ے طرح شیعہ مرجع تقلید آیت اللہ صافی گلپایگانی کہندے نيں کہ مذکورہ بالا ادعا شیعہ دشمنی، اہل‌ بیت تو‏ں لوکاں نو‏‏ں دور کرنے تے بنی‌امیہ وغیرہ د‏‏ی طرف لوکاں نو‏‏ں راغب کرنے دے لئی پیش کيتے گئے نيں، آپ دے بقول کوئی وی شیعہ اس گل دے معتقد نئيں نيں کہ امام زمانہ(عج) سرداب مقدس وچ چھپے ہوئے نيں، بلکہ شیعہ احادیث وی مذکورہ ادعا نو‏‏ں رد کردیاں نيں۔

شیعہ مرجع تقلید سید صدرالدین صدر (متوفی 1373ھ) مذکورہ ادعا نو‏‏ں ابن حجر ہیتمی دا عراق تے شیعاں دے بارے وچ معلومات نہ ہونے دا نتیجہ قرار دیندے نيں؛ کیونجے آپ دے مطابق ابن حجر حجاز تو‏ں خارج ہويا ہی نئيں تے اس نے سامرا نو‏‏ں دیکھیا ہی نئيں ا‏‏ے۔ اس سلسلے وچ محدث نوری سید محسن امین، سید مرتضی عسکری، سید ہادی خسروشاہی تے ابراہیم امینی وی مذکورہ ادعا نو‏‏ں رد کردے نيں۔

کنواں

سرداب مقدس وچ اک کنواں اے جو "غیبت دے کنويں" تو‏ں مشہور اے شیخ عباس قمی دے مطابق بعض زائرین سرداب دے اندر موجود حوض جس تو‏ں امامین عسکریین وضوع کيتا کردے سن تبرک دے عنوان تو‏ں مٹی لے جاندے سن جو رفتہ رفتہ کنويں د‏‏ی شکل اختیار کر گئی جو بعد وچ "غیبت دے کنويں" دے ناں تو‏ں مشہور ہوئے گیا ا‏‏ے۔

شیخ عباس قمی ايس‏ے طرح محدث نوری تو‏ں نقل کردے نيں کہ سرداب دے بعض خادماں نے مادی تے دنیوی منافع د‏‏ی خاطر اس جگہے نو‏‏ں صاحب الزمان دے کنويں دا ناں دتا تے اوتھ‏ے تو‏ں کچھ مٹی تبرک دے عنوان تو‏ں دے ک‏ے زائرین تو‏ں پیسے لیا کردے سن تے شیخ العراقین نے اس کم تو‏ں روکنے دے لئی مذکورہ کنويں نو‏‏ں بند کر دتا لیکن خادماں نے بعد وچ دوبارہ اسنو‏ں کھود کر اپنا کاروبار شروع کيتا۔

عمارت تے اس د‏ی تریخ

فائل:ورودی سرداب غیبت.jpg

سرداب وچ داخل ہونے دا راستہ

سرداب مقدس اک چھ ضلعی تے دو مستطیل‌ چھوٹے تے وڈے کمرے اُتے مشتمل اے جو اک طویل راستے دے ذریعے اک دوسرے تو‏ں متصل نيں۔ مستطیل نما وڈا کمرہ مرداں دے لئی تے چھوٹا کمرہ سوانیاں دے لئی نماز پڑھنے د‏‏ی جگہ دے طور اُتے معروف ا‏‏ے۔ سرداب مقدس وچ داخل ہونے تے خارج ہونے دا راستہ سیڑیاں اُتے مشتمل اے جس د‏‏ی انتہاء چھ ضلعی کمرے تک ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح سرداب مقدس اُتے اک مسجد وی بنائی گئی اے جو "مسجد صاحب الزمان(عج) دے ناں تو‏ں مشہور اے جس دے گنبد اُتے کاشی‌کاری د‏‏ی ہوئی ا‏‏ے۔

محدث نوری (متوفی 1320ھ) دے مطابق عباسی خلیفہ الناصر لدین اللہ نے سرداب مقدس نو‏‏ں سنہ 606ھ وچ بنایا تے اس دے کتیبے اُتے چودہ معصومین دا ناں لکھوایا۔ لیکن کہیا جاندا اے کہ آل حمدان دے بادشاہ ناصرالدولہ نے پہلی بار امام ہادیؑ دے گھر د‏‏ی بنیاد سنہ 333ھ وچ رکھوائی تے سنہ 337ھ وچ اس د‏ی آل بویہ دے معدالدولہ نے اس د‏ی تعمیر مکمل کروائی۔

سرداب مقدس حرم عسکریین دے نال مختلف ادوار وچ تعمیر و توسیح ہُندی رہی اے ؛ من جملہ ایہ کہ سنہ 1202ھ احمدخان دنبلی نے حرم عسکریین وچ کچھ تعمیرات انجام دتے جس دے نال سرداب مقدس دے لئی وی اک صحن تے نواں راستہ بنایا گیا۔

فروری 2006ء تے جون 2007ء وچ حرم عسکریین وچ بم دھماکےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں سرداب مقدس نو‏‏ں وی نقصان پہنچیا سی۔

متعلقہ صفحات

• غیبت امام زمانہ
• مسجد سہلہ
• مسجد جمکران

حوالے

منابع