آشٹا
آشٹہ आष्टा Ashtah | |
---|---|
شہر | |
مدھیہ پردیش، بھارت وچ آشٹہ دا محل وقوع | |
متناسقات: آشٹا 23°01′N 76°43′E / 23.02°N 76.72°Eمتناسقات: آشٹا 23°01′N 76°43′E / 23.02°N 76.72°E | |
ملک | بھارت |
بھارت دی ریاستاں تے یونین علاقے | مدھیہ پردیش |
ضلع | سیہور ضلع |
بلندی | ۵۱۹ میٹر (۱,۷۰۳ فٹ) |
آبادی (2011) | |
• کل | ۵۳,۴۶۲ |
زباناں | |
• دفتری | ہندی زبان |
منطقۂ وقت | بھارتی معیاری وقت (UTC+5:30) |
آیزو 3166 رمز | آیزو 3166-2:IN |
گڈی نمبر پلیٹ | MP |
آشٹہ بھارتی صوبہ مدھیہ پردیش دے سیہور ضلع توں منسلک اک بلدیہ اے۔
جائے وقوع
[سودھو]آشٹہ 23ء2 طول البلد و 76ء72 ءعرض البلد اُتے واقع صوبہ مدھیہ پردیش دا اک شہر اے ،سطح سمندر توں اس دی دوری 519 میٹر [1702 فٹ 4 ہتھ] اے [۱].
سياسى تاريخ
[سودھو]مسلم بادشاہاں نے وچ سب توں پہلے سلطان شمس الدین التمش نے بھیلسہ{ودیشہ} نوں فتح کیافیر رائے سین نوں [۲] ہو سکدا اے اس وقت آشٹہ آباد ہی نہ ہويا ہو یا رائے سین ہی کےماتحت ہوئے۔
جب 938ھ وچ سلطان بہار شاہ گجراتی نے مالوہ دے اکثر علاقے فتح کرلئے تاں حبیب خاں نوں آشٹہ دا والی بنایا تے خود بھیلسہ و رائسین دی جانب روانہ ہو گیا، حبیب خاں نے بوہت سارے پوربیاں نوں آشٹہ پہنچ کرٹھکانے لاگا یا آشٹہ اُتے قبضہ کر ليا[۳]
شیر شاہ سوری نے 949ھ م 1542ء نوں مالوہ اُتے حملہ کیتا تے آگرہ، گوالیار ، گاگرون ہُندا ہويا سارنگ پور پہنچیا، اس وقت مالوہ وچ قادر شاہ دی مطلق العنانی سی، آشٹہ وی اسی دے زیر اقتدار سی، مالوہ وچ شیر شای سوری نے اپنے حکام مقرر کیتے تے انتظام درست کیتا اس نے شجاعت خاں نوں ہنڈیہ تے ستواس دا حاکم حاجی خاں تے جنید خاں نوں مانڈو شادی آباد تے دھار دا حاکم مقرر کیتا ، 949ھ م مارچ 1543ء نوں جدوں پوری سلطنت مالوہ اس دے قبضہ وچ آگئی تاں اس نے اپنے معتمد خاص شجاعت خاں نوں مالوہ دا حکمراں بنادتا ، شیر شاہ دے انتقال بعد سلیم شاہ اس دا جانشین ہويا تاں اس نے ذاتی رنجش دی بنا اُتے اسنوں برطرف کر دتا تے عیسی خاں نوں مالوہ کاصوبہ دار مقرر کر دتا ، کچھ عرصہ بعد شجاع خاں نوں سارنگ پورتے رائے سین دی جاگیر عطا کيتی ، اس دے بعد سلطان محمد عادل شاہ سوری نے شجاع خاں نوں پورے مالوہ دا حکمراں مقرر کر دتا، شجاع خاں نے اپنے لڑکے دولت خاں نوں اجین ، ملک مصطفیٰ نوں رائسین تے میاں ملک بایزید نوں ہنڈیا تے آشٹہ دا حاکم مقرر کیتا تے خود سارنگ پور وچ حکومت کرنے لگیا[۴]۔
فیر اس دے بیٹے ملک بایزید نے پوری ریاست مالوہ اُتے قبضہ کر ليا تے باز بہادر دے ناں توں حکمرانی کرنے لگیا تاں آشٹہ وی اسی دی عمل داری وچ آگیا ، ہمایاں دے حملہ دے بعد پوری ریاست مالوہ دہلی دے ماتحت ہو گئی تے سلطان اوررنگزیب عالمگیر دی وفات تک ایہ مغلیہ سلطنت دے ماتحت رہیا ،اورنگزیب دے انتقال دے بعد خود مختار ریاستاں قائم ہونے لگاں تاں آشٹہ ریاست بھوپال دے بانی سردار دوست محمد خان دے قبضہ وچ چلا گیا۔
سردار دوست محمد خاں بانی ریاست بھوپال {1121ھ-1153ھ} نےبھیلسہ فتح کیتا اس دے مغربی پرگناں {محل پور ،غیاث پور، سیہور ، اچھتے تے دوراہا دے بعد آشٹہ دا رخ کیتا حاکم آشٹہ نے تھوڑا بہت مقابلہ کیتا مگر شکست کھادی اس طرح آشٹہ اُتے وی انہاں دا قبضہ ہو گیا[۵]
جسونت راو جو اندور دے سب توں آخری ہولکر مرہٹہ حکمراں راجا تکاجی دی کنيز دا بیٹا سی، اس دے انتقال دے بعد سلطنت وچ جدوں افرا تفری مچی تے حکومت دشمناں دے نرغہ وچ آگئی تاں بھاگنے والےآں وچ جسونت راو وی سی، ناگپور خاندیس دے علاقےآں وچ تن سال تک بھٹکنے دے بعد مالوہ آیا تے اک وڈا لشکر فراہم کر ليا جدوں سارنگ پور پہنچیا تاں تو سید وزیر حسن نے اس دی تایید دی تے بھوپال وچ مقیم امیر خان توں اعانت دا مشورہ دتا ، شجاعلپور وچ دونے دی ملاقات ہوئی ہمیشہ نال رہنے دا تہایہ کیہ 1803ء وچ اسی امیر خان نے جو جسونت دا حلیف سی آشٹہ ، شجاعلپور نوں خوب لُٹیا تے قتل و غارت گری عام کردتی دولت راو سندھیا ، ہلکر دیاں فوجاں تے مرہٹاں جتھے کدرے جاندے تاں جس شہر یا صوبے وچ اوہ داخل ہُندے یا اس اُتے حملہ کردے تاں اوتھے دے انتظامی افسران توں اک رقم تاوان عائد کرکےجبریہ وصول کردے؛ چنانچہ ضلعے رائے سین {آشٹہ ، سیہور، دوراہا، اچھاور} دوبارہ فتح کیتے تے نربدا دے شمال وچ شجاعلپور ، بیرسیہ تے اس دریا دے جنوب وچ چند اورضلعے توں تاوان وصول کیے{تریخ وسط ہند299}اسی دوران کریم خاں پنڈاری اٹھا اس نے امیر خاں توں درخواست کيتی کہ اسنوں اپنے اسيں راہیاں وچ شامل کے لے امیر خان نے شامل کے لیا اس دوران کہ دولت راو سندھیا تے امیر خان سرحد اُتے جنگ وچ مصروف سن کریم خان نے شجاعلپور اُتے قبضہ کر ليا 1804ء وچ جدوں سندھیا واپس آیا تاں اس نے بیرسیہ تے شجاعلپور اُتے قبضہ کرنے دی منظوری دے دتی تے نواب دا خطاب وی دے دتا ، فیر حیلہ توں اسنوں گرفتار کرکے جیل وچ ڈال دتا سندھیا تے ہلکر دی عدم موجودگی وچ اس نے آشٹہ ، سیہور ،اچھتے تے شاہجتھے پور {شاجاپور}فتح کر لئی
1814ء-1818ء دے دوران نواب غوث محمد خاں دے دور وچ جدوں ریاست بھوپال اُتے حالات آئے تے دشمناں نے ہر چہار سمت توں بھوپال نوں گھیر لیا تاں اس وقت آشٹہ دے حاکم نواب وزیر محمد خاں صاحب سن ؛ چنانچہ اوہ بھوپال پہنچے تے بھوپال اُتے ہونے والے ست مشہور حملےآں دا پا مردی توں مقابلہ کیتا تے ریاست کوبحران توں کڈیا، اس دوران سارا زور دار السلطنت دی حفاظت وچ لگیا ہويا سی اس لئی ایہ سارے پرگنے مرہٹاں دے قبضہ وچ چلے گئے سن ؛ چنانچہ 1818ء دے اک معاہدہ دے تحت ایسٹ انڈیا کمپنی نے سابقہ پرگنے آشٹہ ، سیہور ، اچھتے ، دوراہہ ، دیبی پورہ پیشوا توں لے کے واپس ریاست دے حوالہ کردئے
جب سکندر بیگم دی نواب جہانگیر محمد خاں دے نال شادی کر دتی گئی تاں جہانگیر نے امرا دے اکسانے پرسکندر بیگم نوں قتل کرنا چاہیا لیکن نہ کر سکیا آخر کار نظر بند کر دتا گیا فیر کمپنی دے اثر توں چھٹکارا ملیا تاں سیہور بھج گئے ، اوتھے انہاں دے مامو نواب اسد علی خاں تے قدسیہ بیگم دے درمیان مذاکرات ہو رہے سن کسی بنا اُتے نہ بن پائی تے نواب اسد علی نے آشٹہ دے قلعہ دار شہامت خاں نوں اپنے نال ملیا کے آشٹہ اُتے قبضہ کر ليا جدوں بھوپال اس دی اطلاع پہنچی تاں بیگم دی طرف توں راجا خشونت رائے فوج لے کے پہنچے ، موضع مغلئی اُتے 1837ء وچ دونے فوجاں دا آمنا سامنا ہويا آشٹہ دی پاربتی ندی باڑھ اُتے آئی ہوئی سی ، اس لئی بھوپال دی فوجاں نوں تھوڑی پریشانی ہوئی ؛ لیکن نواب آشٹہ دی فوج نہ ٹھہر سکی تے سب قلعہ بند ہو گئے ، نواب دی درخواست اُتے گورنر جنرل نے ایجنٹ دے ذریعہ مداخلت دی تے دسمبر 1837ء وچ بھوپال دی فوج نوں واپس ہونا پيا کمپنی نے نواب جہانگیر محمد کوسیہور بلا لیا تے آشٹہ اُتے اپنی طرف توں حاکم مقرر کر دتا [۶]تے انضمام ریاست تک ایہ پرگنہ انگریزاں دی عمل داری وچ رہیا چنانچہ انضمام کےوقت ایہ مرزا امجد بیگ دی عملداری وچ سی جنہاں نوں اج دے آشٹہ دا بانی سمجھیا جاندا اے۔
کچھ خاص
[سودھو]آشٹہ اک پاروندی نامی دریا دے کنارے آباد اے ، جو اوتھے آباد لوکاں دے لئی پانی دی رسد دا اہم ذریعہ اے ، پاروندی اس ندی دا ناں اس بنا اُتے اے کہ اس دے قریب وچ اک شیو دا مندر اے جس دے بارے وچ ایہ عقیدہ اے کہ اوہ 3500 برس پرانا اے ، شیو ہندواں دے اک خدا دا ناں اے تے پاروندی اس دی بیوی دا تے اسی دے ناں اُتے دریا نوں وی پاروندی کہیا جاندا اے ، آشٹہ وچ اک دلچسپ عقیدہ ایہ وی مشہور اے کہ ساون دے مہینہ [ موسم باراں] وچ جدوں دریائے پاروندی لبریز ہو جاندا اے تاں سطح آب شیو لنگ [ لنگم/ lingam ] تک پہنچ جاندی اے جو دریا دے کنارے اک مندر وچ واقع اے۔
سہولیات
[سودھو]آشٹہ اک خوبصورت علاقہ اے جو بوہت سارے شعبہائے ضروریات اُتے مشتمل اے ، خاص طور توں ہسپتال ، اسکولز ، سینیما ہال ، اسٹیڈیم تے روڈ ٹرانسپورٹ وغیرہ ، آشٹہ بلاک وچ تقریباً 300 گااں آندے نيں ، آشٹہ اپنے اناج بازار دی بنا اُتے وی مشہور اے جسنوں مقامی بولی وچ منڈی کہیا جاندا اے ، بنیادی طور اُتے ایتھے دا اناج بازارسویابین تے گیہاں دی رسد دی بنا اُتے مشہور اے۔
مردم شماری
[سودھو]بھارتی قومی مردم شماری 2011ء دے مطابق آشٹہ دی آبادی 59773 سی جس وچ مرداں دا تناسب کل آبادی دا 52 فی صد جدوں کہ عورتاں 48 فی صد سن ، اوسط شرح خواندگی 63 فی صد سی جس وچ 58 فی صد مرد تے 42 فی صد عورتاں خواندہ سن تے 17 فی صد 6 برس توں کم عمر دے سن ۔
بلدیہ
[سودھو]آشٹہ 19 وارڈز وچ تقسیم اے جنہاں وچ ہر پنج سال وچ انتخابات ہُندے نيں۔