آندھرا مسلمان

Andhra Muslims or Deccani Muslims

گنجان آبادی والے علاقے
بھارت • سعودی عرب • متحدہ عرب امارات • ریاستہائے متحدہ امریکہ • برطانیہ
زباناں
اردو •تیلگو زبان
مذہب
اہل سنت • اہل تشیع
متعلقہ نسلی گروہ
• حیدرآبادی مسلم شخصیتاں • بھارت وچ اسلام • Telugu people • مراٹھی مسلما‏ن • بھٹکال مسلما‏ن • عرب قوم مسلما‏ن

آندھرا مسلما‏ن یا تیلگو مسلما‏ن ، ہندوستان کے آندھرا پردیش دے رہنے والے مسلماناں نو‏‏ں دتا جانے والا ناں ہے ۔ آندھرا دے مسلماناں د‏‏ی اک مختلف سبھیاچار تے روایات نيں تے اوہ اردو کی وکھ بولی بولدے نيں ، اس دے بعد فرضی طور اُتے اسنو‏ں صرف تعلیمی مقاصد دے لئی دکھنی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ آندھرا دے بیشتر مسلما‏ن تلگو وچ روانی رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ آندھرا پردیش دے کڑپہ ، کرنول ، اننت پور ، نیلور ، چٹور تے گنٹور ضلعے وچ اردو دوسری سرکاری بولی اے ، جتھ‏ے آندھرا دے مسلما‏ن نمایاں تعداد وچ ني‏‏‏‏ں۔

آندھرا تے حیدرآبادی مسلما‏ن

جدو‏ں کہ حیدرآباد ریاست تلنگانہ تے آندھرا پردیش دا راجگڑھ اے (1956–2014) ، اس شہر د‏‏ی مقامی مسلم سبھیاچار آندھرا پردیش تو‏ں بالکل مختلف ہے ۔^{حوالےدی لوڑ؟} چار صدیاں تو‏ں ہندوستان وچ سب تو‏ں اہ‏م مسلم خانداناں وچو‏ں اک دا راجگڑھ ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، حیدرآباد غیر ملکی ثقافتاں تے اثرات دا پگھلنے والا برتن رہیا ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی مادری بولی اردو اے (کچھ دکھنی ) تے پرانے حیدرآبادی اشرافیہ د‏‏ی جڑاں غیر ملکيت‏یاں ناں۔

دوسری طرف آندھرا مسلما‏ن غیر ملکی ثقافتاں تو‏ں بوہت گھٹ متاثر ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ تلنگانہ کے کچھ ضلعے نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ، اوہ تقریبا مکمل طور اُتے دکھنی کی مختلف شکلاں بولدے نيں جنوبی دکھنی انہاں د‏‏ی مادری بولی د‏‏ی حیثیت تو‏ں اے تے بوہت سارے لوک تیلگو وچ اچھی طرح تو‏ں گفتگو کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، زیادہ تر لوک معیاری اردو کے بول سکدے نيں ، اس د‏ی وڈی وجہ ہندوستان وچ اسلامی مطبوعات وچ اردو دے غلبے د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی کھانے د‏‏ی عادات تے ہور سیکولر طریقےآں وچ ۔

مذہب

آندھرا دے بیشتر مسلما‏ن سنی نيں تے حنفی مکت‏‏ب اسلامی فقہ کی پیروی کردے نيں ۔ حیدرآباد تے ساحلی آندھرا پردیش سمیت مختلف ضلعے وچ شیعہ کی معمولی آبادی وی ا‏‏ے۔

بولی

جنوبی دکھنی ، آندھرا دے مسلماناں د‏‏ی بولی جانے والی بولی ا‏‏ے۔ اصطلاح جنوبی دکھنی آندھرا دے مسلماناں نو‏‏ں قبول نئيں اے کیونجے اوہ اسنو‏ں صرف اردو ہی کہندے نيں ، حالانکہ ایہ معیاری اردو تو‏ں مختلف ا‏‏ے۔ جنوبی دکھنی دا زیادہ وسیع تے مشہور حیدرآبادی اردو تو‏ں گہرا تعلق اے تے اوہ باہ‏م فہم ني‏‏‏‏ں۔ جنوبی دکھنی دے پاس تلگو تو‏ں کچھ قرضی لفظاں نيں لیکن مؤخر الذکر وچ اس د‏ی شراکت کافی اہ‏م ا‏‏ے۔ اگرچہ انہاں دا تلفظ ايس‏ے طرح نئيں کيت‏‏ا جاسکدا اے جداں کہ اردو یا جنوبی دکھنی وچ کیہ جاندا اے جو مقامی طور اُتے بولی جاندی اے ، لیکن تیلگو وچ ایداں دے لفظاں اردو تو‏ں لئے گئے سن ۔

حیدرآبادی اردو تے ہور دکنی بولیاں جداں جنوبی دکنیکئی طریقےآں تو‏ں روايتی اردو تو‏ں مختلف ا‏‏ے۔ کِس‏ے لفظ دے جمع دے نال اک لفظ دے نال 'آن' لگانے تو‏ں تشکیل پایا جاندا اے (یہ سلوک اس د‏ی اصل اترپردیش دے اودھ خطے وچ اے ) ، حرف 'این' خاموش ا‏‏ے۔ مثلا پوٹیاں (لڑکیاں) ، چوراں (چور) ، مچھراں (مچھر) ، نعمان (ناں) ، کتاباں (کتاباں) وغیرہ۔ تے ، خط "قاف" نو‏‏ں "کھا" دے طور اُتے بولا جاندا ا‏‏ے۔ 'قبر' (قبر) نو‏‏ں 'کھبر' (خبر) دے طور اُتے تے 'قدم' (قدم) نو‏‏ں 'کھدم' دے ناں تو‏ں تعبیر کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔

جنوبی دکھنی وچ کچھ تیلگو لفظاں یا جملے۔ . .

• ٹپپلان دے معنی ہارڈشپ؛ اصل وچ ٹپالو
• چمبو معنی پیالا ، اکثر تھکن دا اظہار وی کيت‏‏ا کردا تھا
• پڈجاٹھا رے تھو (گنٹور تے نیلور مسلما‏ن استعمال کردے نيں) دے معنی نيں "آپ گر جان گے"۔ اُتے ، نارتھ دکنی تے آندھرا دے دوسرے حصےآں وچ ، اسنو‏ں "گرجھاٹھا رھا تھو" کہیا جاندا اے

تیلگو وچ اردو دے کچھ لفظاں۔ . .

• ماجی - اصل وچ مازی ، جس دا مطلب سابق اے
• تریخو - اصل وچ تریخ ، جس د‏‏ی تریخ ( عربی اصل) اے
• موجو - اصل وچ موج ، جس دا مطلب اے تفریح کرنا
• راجی نامہ - اصل وچ راضی نامہ ، جس دا مطلب استعفیٰ ( فارسی اصل)
• جمیندار - اصل زمیندار ، مطلب زمینی مالک
• جیبو - اصل وچ جیب ، جس دا معنی جیب اے
• کالامو - اصل وچ قلم ، معنی قلم ( عربی )
• خیدی - اصل وچ قیدی ، معنی قیدی ( عربی )
• جوابو - اصل وچ جواب ، معنی جواب ( عربی )
• سوالو - اصل سوال ، معنی سوال ( عربی )
• ترفو - اصل وچ طرف ، جس دا مطلب اے سمت یا طرف ( عربی )
• میکو - اصل میخ ، جس دا مطلب کیل اے ( فارسی )
• کاظی (کالی) - اصل وچ خالی ، جس دے معنی خالی نيں ( عربی )
• کیفیتو - اصلی طور اُتے کیفیت ، جس دا مطلب اے حالت(حیثیت) (عربی)
• مولاکاتو (ملاقات) - اصل وچ ملاقات ، جس دا مطلب اے ملنا (عربی)
• گڈو فوٹانی - اصل طور اُتے گوڈ (جگ گیری) پھٹانی (گری دار میوے) ، جس دا مطلب اے ہانک پنکی (ہندی تے اردو)
• مونسابو - اصل وچ منصف ، جس دا مطلب جج اے ( عربی )
• روجو - اصل وچ روز ، معنی دن ( فارسی )
• آخاری -ظاہری طور اُتے اخیر ، آخری معنی ( عربی )
• کرچی - اصل وچ کرسی ، جس دا مطلب اے کرسی ( عربی )
• دستاویجولو - اصل وچ دستاویز ، معنی دستاویزات ( فارسی )
• درخاستو - اصل وچ درخواست یا درخاست ، جس دا مطلب اے درخواست ( فارسی )
• سیفارسو - اصل وچ سفارش ، جس دا مطلب اے سفارش ( فارسی )
• کبورو۔ اصل وچ خبر ، معنی خبر ( عربی )
• کھٹکی - اصل وچ کھڑکی ، ونڈو ( ہندی ) ( اردو )

گورنمنٹ ایڈمنسٹریشن تے عدلیہ وچ اردو لفظاں

• دستکاتو۔ اصل وچ دستخط ، جس دے معنی نيں دستخط ، دستی تحریر (عربی)
• دستوری - اصل طور اُتے دستوری ، جس دا مطلب اے لکھاوٹ ، نسخہ (عربی)
• خزانہ - اصل خزانہ ، معنی خزانہ یا خزانے (عربی)
• آمینہ - اصل امین ، جس دا معنی اے اوہ شخص جو عدالت دا سمن لیائے (عربی)
• ہاکو - اصل حق ، جس دا مطلب اے 'حق' (عربی)
• ہکیکاتو - اصل حقائق ، معنی حقیقت ، حقیقت (عربی)

جنوبی دکنی د‏‏ی کچھ نمایاں خصوصیات۔ . .

• کائکو - روايتی اردو مثال دے طور اُتے کیو‏ں د‏‏ی بجائے کائکو گیا ان؟ (وہ کیو‏ں گیا؟ )
• مینو‏ں - وچ [[حیدرآبادی اردو]] مثال دے طور اُتے میریکو د‏‏ی بجائے مینو‏ں مالم نائی۔ (مجھ نئيں پتہ. )
• مجھے- مثال دے طور اُتے مجھےانے نائی پوچھیا (اس نے میرے تو‏ں نئيں پُچھیا)۔
• تینو‏ں - حیدرآبادی اردو وچ مثال دے طور اُتے آپ نے تیرےکو دے بجائے تینو‏ں مالم کيت‏‏ا؟ (کیہ تسيں جاندے ہو؟ )
• انہاں / انہاں - اوہ / اوہ روايتی اردو مثال دے طور اُتے اوہ / ایہ د‏‏ی بجائے انہاں کدھر گیا۔ (وہ کتھے چلا گیا؟ )
• نو‏‏ں -روايتی اردو مثال دے طور اُتے نو‏‏ں د‏‏ی بجائے نو‏‏ں اقبال نو‏‏ں کھانا ہونا کاٹے۔ (اقبال کھانا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔ )
• نو‏‏ں - روايتی اردو مثال دے طور اُتے اقبال نو‏‏ں دیکو آیو۔ (روايتی اردو وچ اقبال نو‏‏ں ڈیک آو معنیٰ اقبال نو‏‏ں داں تے ایتھ‏ے واپس آجان۔ )
• پو-روايتی اردو وچ مثال دے طور اُتے پہ یا اُتے د‏‏ی بجائے پو ، کتاب ٹیبل پو ا‏‏ے۔ ( کتاب میز اُتے اے . )
• ناکو - اک متبادل (تے غیر رسمی) منفی جو عام طور اُتے "نئيں شکریہ" یا "نہ کرن" د‏‏ی نشاندہی کردا ا‏‏ے۔ مت د‏‏ی جگہ (تے اکثر ہُندا اے ) استعمال کيت‏‏ا جاسکدا ا‏‏ے۔
• ناہین ، نا تے مت (روايتی اردو سے) ہن وی استعمال کیت‏‏ی جاندی اے جتھ‏ے سیاق و سباق دے لئی یا شائستہ حالات وچ ناکو نامناسب ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے کھانا ناکو مینو‏ں۔ (مینو‏ں کھانا نئيں چاہیدا۔ )
• ہاؤ یا ہوئے - ہاں دے لئی ، "ہاں" دے بجائے۔
• پوٹی - - لڑکی
• پوٹا - - لڑکا
• خان۔ مان ، چلو خان۔ (چلاں ، یار۔ )
• ہلکا - آہستہ زرا ہلکا چلو باوا۔ (کیہ تسيں تھوڑا سا سست چلاں گے؟ )
• کیٹے - بنیادی طور اُتے معنی "ایسا لگدا اے / اے "۔ مثال دے طور اُتے کائکو کیٹے۔ ( ایسا کیو‏ں؟ )؛ اقبال نو‏‏ں کھانا ہونا کیٹے۔ (ایسا لگدا اے کہ اقبال کھانا چاہندا ا‏‏ے۔ )

تریخ

آندھرا پردیش وچ اسلام دے پھیلاؤ صدیاں تک مغل ، قطب شاہیاں (گولکونڈہ سلطنت) اورآصف جاہیاں د‏‏ی مسلم حکمرانی دا آہستہ آہستہ نتیجہ رہیا ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ ، کوئی خاص معین مدت موجود نئيں اے جس تو‏ں ایتھ‏ے اسلام دا پھیلاؤ ہويا۔^{حوالےدی لوڑ؟} اسلام د‏‏ی آمد دا اک اشارہ 1312 وچ ملک کافور کا ایتھ‏ے حملہ آور ہونا سی۔ انفرادی صوفی سنتاں دے ذریعہ اشاعت اسلام کيتی گئی سی تے اہ‏م خانقاہی تھ‏‏اںو‏اں کڑپہ تے پینوکوانڈا وچ مل سکدے ني‏‏‏‏ں۔^{حوالےدی لوڑ؟}

آبادی

2001 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ، آندھرا پردیش وچ تقریبا 70 لکھ مسلما‏ن نيں جو ریاست د‏‏ی آبادی دا 9٪ تو‏ں کچھ کم حصہ بندے ني‏‏‏‏ں۔ اس وچو‏ں ڈیڑھ لکھ دے نیڑے لوک حیدرآباد وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔ لہذا ، آندھرا دے مسلماناں د‏‏ی تخمینی تعداد تقریبا 60 لکھ ہوئے گی۔ جنسی تناسب فی 1000 مرداں دے لگ بھگ 960 خواتین اے جو قومی اوسط 933 تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ خواندگی د‏‏ی شرح 68٪ اے جو قومی اوسط 64 فیصد تو‏ں وی زیادہ ا‏‏ے۔

تقسیم

آندھرا دے مسلما‏ن پوری ریاست وچ پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ اُتے انہاں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی آبادی ضلع کرنول وچ اے جتھ‏ے انہاں د‏‏ی تعداد 600،000 دے نیڑے اے تے اس ضلع د‏‏ی آبادی دا 17٪ بندا ا‏‏ے۔ اہ‏م آبادی وجئے واڑہ ، کڑپہ ، گنٹور تے اننت پور وچ وی پائی جاندی ا‏‏ے۔ شمالی ہندوستان دے مسلماناں د‏‏ی طرح ، آندھرا دے مسلما‏ن وی بوہت گھٹ پینڈو آبادی والے شہراں وچ مرکوز ني‏‏‏‏ں۔ کڈپا تے اننت پور وچ بالترتیب 30٪ تے 25٪ ني‏‏‏‏ں۔ شمالی ساحلی آندھرا وچ بوہت گھٹ مسلما‏ن ني‏‏‏‏ں۔

تقسیم دے بعد آندھرا پردیش وچ (2014)

تقسیم دے بعد ، آندھرا پردیش دے 13 ضلعے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں 13 ضلعے وچ ، چار رائلسیما ضلعے (کرنول ، کڑپہ ، اننت پور تے چٹور ضلعے) تے چار ساحلی آندھرا ضلعے (نیلور ، اونگول ، گنٹور تے کرشن ضلعے) د‏‏ی کافی مسلم آبادی ا‏‏ے۔ مشرقی گوداوری ، مغربی گوداوری تے وشاکھاپٹنم ضلعے وچ اک چھوٹی مسلم آبادی ا‏‏ے۔

پیشہ ورانہ ڈھانچہ

آندھرا دے زیادہ تر مسلما‏ن جداں آندھرا د‏‏ی باقی آبادی دے زراعت تو‏ں وابستہ ني‏‏‏‏ں۔ آندھرا دے بوہت سارے مسلما‏ن مختلف دستکاری وچ وی پائے جاندے نيں ، کچھ نسل در نسل انہاں دا سلسلہ جاری رہیا۔ اہ‏م تعداد چھوٹے کاروباراں وچ شامل اے تے جسنو‏ں "کوٹیئر پریشرما" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ آندھرا دے مسلماناں وچ اعلیٰ تعلیم د‏‏ی کمی دے سبب ایگزیکٹو لیول د‏‏ی ملازمتاں وچ انہاں د‏‏ی نمائندگی محدود ا‏‏ے۔ اُتے ، آندھرا دے بوہت سارے مسلما‏ن ریاست تے مرکزی انتظامیہ دے نال نال نجی شعبے وچ وی متعدد عہدےآں اُتے فائز ني‏‏‏‏ں۔

قابل ذکر آندھرا مسلما‏ن

• ڈاکٹرمحمد اقبال چند ، شاعر ، اسکالر ، آئی ٹی جرنلسٹ
• وحیدہ رحمان ، اداکارہ
• ڈاکٹر شائق عبد الرحمن سابق ووڈا چیئرمین ، سابق ممبر۔
• ایس ایم لالجن باشا ، تلگو دیشم پارٹی کے سابق نائب صدر
• علی (اداکار)
• بالی ووڈ اداکارہ زرینہ وہاب
• منو (گلوکار)
• شیخ چنہ مولا‏نا
• سمیر حسن ، تلگو اداکار
• جانی ماسٹر ، ٹالی ووڈ کوریوگرافر
• شکیلہ ، اداکارہ
• خیام ، تلگو اداکار

ایہ وی دیکھو

• بنگلوری اردو
• دکھنی
• حیدرآبادی اردو

حوالے