ابراہیم نخعی
| ابراہیم نخعی | |
|---|---|
| جم | سنہ 670
|
| وفات | سنہ 714 (43–44 سال) |
| شہریت |  اموی خلافت
|
| عملی زندگی | |
| استاذ | علقمہ بن قیس |
| تلمیذ خاص | حماد بن ابی سلیمان ، سلیمان بن مہران اعمش |
| پیشہ | الٰہیات دان ، محدث |
| پیشہ ورانہ زبان | عربی |
| شعبۂ عمل | فقہ ، علم حدیث ، شریعت |
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
ابراہیم نخعی امام حافظ تے اپنے زمانے وچ کوفہ دے سب توں وڈے فقیہ سن ۔ اس وجہ توں انہاں نوں فقیہ العراق دا لقب دتا گیا اے۔ انہاں دی روایات صحاح ستہ تے باقی تمام بنیادی حدیث دی کتاباں وچ موجود نيں۔ انہاں دی والدہ دا ناں ملیکہ بنت یزید سی جو امام اسود بن یزید تے عبد الرحمن بن یزید دی بہن سن جو عبد اللہ بن مسعود دے کبار اصحاب وچ شامل نيں۔ نخعی دا شمار صغار تابعین وچ ہُندا اے۔ تقریباً 47ھ وچ پیدائش ہوئی۔ 96ھ وچ وفات ہوئی۔
ناں ونسب
[سودھو]ابراہیم بن یزید بن قیس بن اسود بن عمرو بن ربیعہ بن ذہل بن سعد بن مالک بن نخع نخعی، یمانی، ثم کوفی۔ کنیت ابو عمران اے۔
حدیث
[سودھو]امام ابو الحسن عجلی فرماندے نيں، ”ابراہیم نے کِسے صحابی رسول ﷺ توں روایت نئيں لی اے لیکن انہاں دی اک جماعت دا زمانہ پایا اے تے عائشہ نوں وی دیکھیا اے۔ اوہ تے شعبی اپنے زمانے وچ اہل کوفہ دے مفتی سن ۔ اوہ صالح فقیہ، محتاط تے قلیل التکلف شخص سن ۔“[۱] امام اسماعیل بن ابی خالد فرماندے نيں، ”شعبی، ابراہیم تے ابو ضحی مسجد وچ جمع ہوئے کے حدیث اُتے تذکرہ کیتا کردے سن تے جدوں انہاں دے پاس کوئی ایسا مسئلہ پیش آندا جس وچ انہاں دے پاس کوئی روایت نہ ہوئے تاں اوہ ابراہیم دی طرف اپنی نظراں جماندے سن ۔“[۲][۳] جدوں ابراہیم فوت ہوئے امام شعبی نے فرمایا، ”انہاں نے اپنے بعد کوئی انہاں جداں نئيں چھڈیا۔“[۴] امام یحیی بن معین، ابو زرعہ، نسائی، ابن سعد، ابن حبان وغیرہ نے انہاں نوں ثقہ کہیا اے تے اس وچ کِسے دا اختلاف نئيں اے۔
عمل اہل کوفہ
[سودھو]انہاں نے اہل کوفہ دی طرح عبد اللہ بن مسعود دے طریقے نوں لازم پھڑیا تے انہاں دی روایات، فقہ تے قراءت وچ مہارت حاصل کيتی ایتھے تک کہ علی بن مدینی نے فرمایا، ”میرے نزدیک ابراہیم اصحاب عبد اللہ دے بارے وچ تمام لوکاں وچ سب توں زیادہ جاننے والے تے دقیق العلم سن ۔“[۵] عبد اللہ بن مسعود دے اصحاب گنوانے دے بعد، علی بن المدینی فرماندے نيں، ”تے عبد اللہ بن مسعود دے انہاں چھ (کبار) اصحاب دے اوہ اصحاب جو انہاں دے قول دی پیروی کردے تے انہاں دے فتوی دے مطابق فتوی دیندے، انہاں وچ ابراہیم نخعی شامل نيں۔[۶] تے قرآن دی قراءت وی ابراہیم نے عبد اللہ بن مسعود دے طریقے اُتے لی اے، چنانچہ ابو عمرو الدانی فرماندے نيں، ابراہیم نے قراءت قرآن علقمہ تے اسود توں لی اے۔[۷] الغرض ابراہیم نخعی دی تمام فقہ، قراءت تے مذہب عبد اللہ بن مسعود دے کبار اصحاب دے مطابق سی تے انہاں نے اسنوں عبد اللہ بن مسعود رضی اللہ عنہ توں لیا سی ۔ تے انہاں توں فیر اس طریقے نوں اعمش، سفیان تے وکیع وغیرہ نے اس طریقے نوں اپنایا تے ايسے طریقے نوں فقہ اہل کوفہ یا فقہ عبد اللہ بن مسعود دا ناں دتا گیا۔ چنانچہ امام علی بن مدینی ہور فرماندے نيں، ”تے اہل کوفہ وچ انہاں لوکاں دے علم نوں سب توں زیادہ جاننے والے، جنہاں نے انہاں دے فتاوی دے مطابق فتوی دتا تے انہاں دے مذہب دی پیروی کی، انہاں وچ اعمش تے ابو اسحاق شامل نيں۔۔۔۔۔ تے انہاں دے بعد سفیان الثوری وی انہاں دے مذہب اُتے چلے تے انہاں دے قول دے مطابق فتوے دیے۔ تے سفیان دے بعد، یحیی بن سعید القطان سفیان الثوری تے اصحاب عبد اللہ دے مذہب اُتے چلے۔“[۸] گویا اہل کوفہ دی مجموعی فقہ دی سند عبد اللہ بن مسعود تے انہاں دے اصحاب دی طرف لوٹتی اے۔ تے ايسے نوں فقہ اہل کوفہ کہیا جاندا اے۔