ابن بطہ قمی
| کوائف | |
|---|---|
| مکمل نام | ابو جعفر محمد بن جعفر بن احمد |
| لقب/کنیت | ابن بطہ قمی |
| تاریخ ولادت | اواخر ۳ ق |
| آبائی شہر | قم |
| تاریخ وفات | نیمہ اول ۴ ق |
| علمی معلومات | |
| اجازہ روایت از | احمد بن ابی عبد اللہ برقی، محمد بن حسن صفار |
| تالیفات | تفسیر اسماء اللہ، قرب الاسناد اور فہرست ابن بطہ |
| خدمات | |
ابو جعفر محمد بن جعفر بن احمد، ابن بُطّہ قمی دے ناں توں معروف چوتھی صدی ہجری دے شیعہ محدث نيں۔ انہاں نے شیعاں دے بعض وڈے راویاں جداں احمد بن ابی عبد اللہ برقی تے محمد بن حسن صفار توں روایات نقل کيتیاں نيں۔ تفسیر اسماء اللہ، قرب الاسناد تے لسٹ ابن بطہ نامی کتاباں انہاں توں منسوب نيں۔
ولادت
[سودھو]ان دے استاداں، شیوخ حدیث، شاگرداں تے انہاں توں روایات نقل کرنے والےآں دے حالات توں اندازہ لگایا جا سکدا اے کہ احتمالا تیسری صدی ہجری دے اواخر وچ انہاں دی ولادت ہوئی ہوئے گی تے چوتھی صدی ہجری دے نیمہ اول وچ انہاں دی وفات ہوئی ہوئے گی۔
ان دی شہرت مودب دے عنوان توں وی سی، قم وچ رہایش پذیر سن تے علم تے ادب وچ مشہور سن ۔[۱] ايسے طرح توں احتمال پایا جاندا اے کہ اوہ کسی زمانہ وچ بغداد وچ مقیم سن، اس لئی کہ انہاں دے بعض شاگرداں نے بغداد وچ انہاں توں علم حاصل کيتا اے تے اجازہ نقل روایات کسب کيتا اے۔[۲]
رجالی شخصیت
[سودھو]شیعہ رجال دے تقریبا تمام منابع وچ ابن بطہ دے ایمان تے پارسائی دی مدح کيتی گئی اے۔ اس دے باوجود اکثر شیعہ ماہرین رجال نے انہاں نوں ضعیف کہیا اے تے انہاں دا کہنا اے کہ انہاں نے روایات نوں سہل انگاری دے نال نقل کيتا اے تے ايسے سبب توں انہاں توں نقل شدہ احادیث وچ بہت زیادہ غلطیاں نيں۔[۳] البتہ بعض متاخرین ماہرین رجال انہاں نوں ثقہ مندے نيں۔[۴]
ان تمام گلاں دے باوجود ابن بطہ شیخ صدوق[۵]، شیخ مفید[۶] تے شیخ طوسی[۷] جداں راویاں دے سلسلہ حدیث وچ موجود نيں۔
مشایخ
[سودھو]ابن بطہ نے شیعاں دے بعض وڈے راویاں جداں احمد بن ابی عبد اللہ برقی،[۸] محمد بن حسن صفار،[۹] محمد بن علی بن محبوب،[۱۰] محمد بن عبد اللہ بن عمران،[۱۱] محمد بن احمد بن یحیی،[۱۲] حسن بن علی بن شعیب صایغ[۱۳] تے حسین بن حسن بن ابان قمی[۱۴] توں روایات نقل کيتیاں نيں۔
انہاں نے شیعہ متکلم محمد بن عبد الرحمن بن قبہ توں وی استفادہ کيتا اے۔[۱۵]
انہاں توں روایات نقل کرنے والے
[سودھو]ان توں روایات نقل کرنے والے روات ایہ نيں: حسن بن حمزه علوی طبری (متوفی ۳۵۸ ق)، ابو المفضل محمد بن عبد الله بن مطلب شیبانى،[۱۶] سمع بن حاتم،[۱۷] جعفر بن حسین،[۱۸] احمد بن ہارون فامى[۱۹] تے جعفر بن محمد بن مسرور۔ [۲۰]
تالیفات
[سودھو]ابن بطہ دی طرف بعض کتاباں نسبت دتی گئیاں نيں، جنہاں وچوں کسی دی نسبت وی صحیح نئيں اے۔ اوہ کتاباں ایہ نيں:
- تفسیر اسماء اللہ
- قرب الاسناد[۲۱]
- لسٹ ابن بطہ،[۲۲] قوی گمان دے مطابق اس توں مراد انہاں دی کتاب طبقات الرجال اے جو انہاں دے استاد برقی دے کم دا تکملہ اے۔[۲۳]
ان دے علاوہ انہاں نے اک کتاب شیخ صدوق دی کتاب الخصال تے المحاسن برقی دے سبک تے سیاق دے مطابق تدوین دی اے جو اعداد دے مطابق اے تے کتاب الواحد، کتاب الاثنین، کتاب الثلاثہ توں لےکے چالیس توں زیادہ عناوین دے نال تنظیم دتی گئی اے تے احتمالا ایہ سب اک کتاب وچ جمع کيتیاں گئیاں سن۔[۲۴]
حوالے
[سودھو]- ↑ رجال نجاشی، ص۳٧۲
- ↑ رجال نجاشی، ص۳٧۳
- ↑ رجال نجاشی، ص۳٧۳؛ رجال مجلسى، ۱۶۳؛ تنقیح المقال، ج۲، ص۹۲
- ↑ ہدایة المحدثین، ۲۳۱
- ↑ الخصال، ج۱، ص۳۳، ۶۹، ۱۵۶، ۱۹۵، ۲۸۲، ۲۸۵، ۳۳۸
- ↑ الاختصاص، ص ۶، ۵۲، ۶۴، ۸۳، ۸۸
- ↑ الاستبصار، ج۱، ص۴۶۶؛ التهذیب، ج۳، ص۶۶ -۶٧؛ الفهرست طوسی، ص۹، ص۴۰
- ↑ الخصال، ج۱ف ص۳۳
- ↑ الخصال، ج۱، ص۱۵۶
- ↑ الخصال، ج۱، ص۲۸۲
- ↑ الاختصاص، ص۶۴
- ↑ الفهرست طوسى، ص۱۶۴
- ↑ التہذیب، ج۶، ص٧۵
- ↑ طبقات اعلام الشیعہ، ص۲۵۴
- ↑ رجال نجاشى، ص۳٧۵
- ↑ الفہرست طوسى، ص۴۰؛ رجال نجاشى، ص۳٧۳
- ↑ التہذیب، ج۳، ص۶۶
- ↑ الاختصاص، ص۶
- ↑ الخصال، ج۱، ص۶۹
- ↑ الخصال، ج۱، ص۳۳۸
- ↑ رجال نجاشى، ص۳٧۳
- ↑ الذریعه، ج۱۶، ص۳٧۴
- ↑ مصفى المقال، ص۳۹۹
- ↑ الذریعه، ج۲۵، ص۵
منابع
[سودھو]- آقا بزرگ، الذریعہ
- اوہی، طبقات اعلام الشیعه، قرن ۴، به کوشش احمد منزوی، بیروت، ۱۳۹۰ق/۱۹٧۰ ع
- اوہی، مصفى المقال، به کوشش احمد منزوی، تهران، ۱۳٧۸ق/۱۹۵۸ ع
- ابن بابویه، محمد، الخصال، به کوشش علىاکبر غفاری، قم، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳ ع
- طوسى، محمد، الاستبصار، تهران، ۱۳۹۰ق/۱۹٧۰ ع
- اوہی، التهذیب، به کوشش حسن موسوی خرسان، تهران، ۱۳۶۴ ش
- اوہی، الفہرست، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ ش
- کاظمى، محمد امین، ہدایه المحدثین، به کوشش مهدی رجائى، قم، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵ ع
- مامقانى، عبدالله، تنقیح المقال، نجف، ۱۳۵۰ق/۱۹۳۱ ع
- مجلسى، محمد باقر، رجال، تهران، ۱۳۱۱ق/ ۱۸۹۳ ع
- مفید، محمد، الاختصاص، به کوشش على اکبر غفاری، قم، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳ ع
- نجاشى، احمد، رجال، قم، ۱۴۰٧ ق