احمد بابا تمبكتی

احمد بابا تمبكتی
ذاتی
پیدائش	26 اکتوبر 1556(1556-10-26) اراؤنے، مالی
وفات	۲۲ اپریل ۱,۶۲۷(1627-04-22) (عمر 70 سال) ٹمبکٹو, مالی
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت
فقہی مسلک	مالکی
بنیادی دلچسپی	اصول, اسلامی فلسفے وچ منطق, تفسیر قرآن, فقہ, ریس, غلامی
قابل ذکر کم	نائل الابتہاج بططریز الدیباز (نیل الإبتهاج بتطریز الدیباج)
پیشہ	استاد, فقیہ, اسکالر, عربی زبان گرائمرین
مرتبہ
مؤثر Muhammad al-Maghili
سانچہ:Infobox Arabic name

احمد بابا تمبکدی (عربی: أحمد بابا التمبكتي)، پورا ناں ابو العباس احمد بن احمد بن احمد بن عمر بن محمد عقیط التکروری المصوفی التمبکتیؒ(۱۵۵۶–۱۶۲۷ عیسوی، 963 – 1036 H)۔اک سنہاجا بربر مصنف، اسکالر، تے اس علاقے وچ سیاسی اشتعال انگیزی کرنے والا سی۔ جسنو‏ں اودو‏ں مغربی سوڈان کہیا جاندا سی۔وہ اک مشہور مصنف سن تے ۴۰ تو‏ں ودھ کتاباں لکھياں۔

زندگی

احمد بابا ۲۶ اکتوبر ۱۵۵۶ء نو‏‏ں اراؤنے وچ سنہاجا بربر اقیت خاندان وچ پیدا ہوئے۔ آپ کم عمری وچ ٹمبکٹو چلے گے جتھے آپ نے اپنے والد احمد بن الحاج احمد بن عمر بن محمد عقیط دے نال تعلیم حاصل کيتی۔ تے عالم محمد باگایوگو دے نال وی علم حاصل کيتا۔ (var. Baghayu'u)؛ ۱۵۹۴ء تک آپ د‏‏ی سرگرمی دا کوئی دوسرا ریکارڈ نئيں ا‏‏ے۔ جدو‏ں آپ نو‏‏ں سونگائی اُتے مراکش دے حملے دے بعد بغاوت دے الزام وچ مراکش جلاوطن کر دتا گیا سی جتھے آپ احمد المنصور د‏‏ی موت تک فیز وچ رہ‏‏ے۔ انہاں دے جانشین زیدان النصر نے تمام جلاوطناں نو‏‏ں اپنے ملک واپس جانے د‏‏ی اجازت دتی۔۔ بابا احمد ۲۲ اپریل ۱۶۰۸ء نو‏‏ں ٹمبکٹو پہنچے۔

میراث

مراکش وچ رہندے ہوئے آپ دے کم د‏‏ی کافی مقدار لکھی گئی سی۔ جس وچ محمد عبد الکریم المغیلی د‏‏ی سوانح حیات وی شام‏ل ا‏‏ے۔ جو اک عالم دین تے فقیہ سن ۔ جو علاقے دے روايتی مذہبی قانون دے بوہت‏ے ذمہ دار سن ۔ اک سوانحی نوٹ دا ترجمہ M.A Cherbonneau نے ۱۸۵۵ وچ کیہ سی۔ تے ایہ مغربی سوڈان د‏‏ی قانونی تریخ دے مطالعہ دے لئی بنیادی متن وچو‏ں اک بن گیا سی۔ احمد بابا دے بچ جانے والے کم المغیلی تے انہاں دے بعد آنے والی نسل دے مطالعہ دے لئی بہترین ذرائع نيں۔ احمد بابا نو‏‏ں اس صدی دا مجدد سمجھیا جاندا سی۔

ٹمبکٹو د‏‏ی واحد پبلک لائبریری، احمد بابا انسٹی ٹیوٹ (جس وچ ۱۸٬۰۰۰ تو‏ں ودھ مخطوطات محفوظ نيں)ان دے اعزاز وچ رکھیا گیا ا‏‏ے۔

۱۶۱۵ء وچ احمد بابا نے دوسرے مسلما‏ن علماء دے نال غلامی دے سوال اُتے گفتگو د‏‏ی تاکہ مسلماناں نو‏‏ں غلامی تو‏ں بچایا جا سک‏‏ے۔آپ دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ آپ نے مغربی افریقہ دے اندر نسلیت دا پہلا تصور فراہ‏م کیہ۔

ریس اُتے موقف

احمد بابا نے نسلی غلامی نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی اک کوشش کيتی تے سیاہ فام افریقیاں دے غلاماں دے نال تعلق اُتے تنقید کی، خاص طور اُتے کچھ مسلماناں اُتے تنقید د‏‏ی جو کرس آف ہیم د‏‏ی داستان نو‏‏ں اپنا رہے نيں، جو کہ پیدائش د‏‏ی کتاب وچ موجود ا‏‏ے۔

پ‏ر، احمد بابا عام طور اُتے غلاماں د‏‏ی تجارت نو‏‏ں ختم کرنے دے حامی نئيں سن ۔ بلکہ، معراج السعود الا نائل حکم مجلب السود لکھدے ہوئے، اس نے صرف ٹرانس سہارن غلاماں د‏‏ی تجارت وچ اصلاح د‏‏ی کوشش کيتی جس دا مقصد مسلماناں نو‏‏ں دوسرے مسلماناں نو‏‏ں غلام بنانے تو‏ں روکنا سی۔

ولیم فلپس دے مطابق، الٹمبکٹی نے بنیادی طور اُتے نسلی غلامی دے بجائے مذہب اُتے مبنی غلامی د‏‏ی وکالت کی، جس وچ کِسے وی نسل دے مسلما‏ن غلامی تو‏ں محفوظ سن ۔

غلامی اُتے موقف

سوڈان د‏‏ی خریداری دے حصول وچ عروج د‏‏ی سیڑھی: احمد بابا غلامی دے بارے وچ مراکش دے سوالےآں دا جواب دیندے نيں، ماما حیدرہ میموریل لائبریری وچ مخطوطہ

۱۶۱۵ وچ افریقیاں د‏‏ی غلامی دے حوالے تو‏ں، احمد بابا نے اس د‏ی جائز وجوہات اُتے بحث کيتی کہ کوئی غلام کِداں تے کیو‏ں بن سکدا ا‏‏ے۔ محرک قوت، بنیادی طور اُتے مذہبی تے نسلی، ایہ سی کہ جے کوئی کسی ایداں دے ملک تو‏ں آیا جس د‏‏ی مسلم حکومت ہو، یا اس د‏ی شناخت مخصوص مسلم نسلی گروہاں تو‏ں ہو، تاں اوہ غلام نئيں ہو سکدے۔ اس نے دعویٰ کيتا کہ جے کوئی شخص کافر یا کافر اے، تاں ایہ انہاں د‏‏ی غلامی دا واحد عنصر اے، اس دے نال نال "خدا د‏‏ی مرضی" وی ا‏‏ے۔

احمد بابا تے غلامی د‏‏ی اخلاقیات وچ ، اس دا دعویٰ اے کہ اس دے عقائد نے اس سوچ نو‏‏ں ہويا دتی کہ جنہاں لوکاں د‏‏ی شناخت مسلما‏ن دے طور اُتے ہوئی اے انہاں نو‏‏ں ہن غلام نئيں رہنا چاہیے، لیکن جو وی باہر دا (یا کافر) ہوئے گا اسنو‏ں مسلماناں دا غلام بنایا جائے گا۔ ایہ محض عقائد نئيں سن ایہ اوہ اصول سن جو خدائے بزرگ و برتر د‏‏ی طرف تو‏ں دتے گئے نيں جو بہتر جاݨدا ا‏‏ے۔ اس صورت وچ وی کہ ملک دے لوک مومن سن لیکن انہاں دا عقیدہ کم سی تاں فیر وی انہاں لوکاں تو‏ں کوئی سوال نئيں کيتا جا سکدا۔ احمد بابا دے مطابق، ایہ معلوم سی کہ کمبے دے لوک اپنے عقائد وچ کم سن ۔ اوہ ایہ تشبیہ استعمال کردا اے کہ جدو‏ں اک ملک فتح ہو جاندا اے تے اس وچ کافر ہُندے نيں، تاں انہاں افراد نو‏‏ں اسلام دے علاوہ کسی دوسرے مذہب یا مذہب دے بارے وچ اس دے موقف دے تحت غلام بنایا جا سکدا ا‏‏ے۔

ولیم ڈی فلپس جونیئر دے کماں دے مقابلے وچ ایہ اک وکھ وکھ قسم د‏‏ی سوچ اے، جس نے The Middle Ages Series: Slavery in Medival and Early Modern Iberia لکھیا سی۔ اس دے ٹکڑے وچ ، اک غلام نو‏‏ں اک عام آدمی تو‏ں ممتاز کرنے والا بنیادی عنصر انہاں دا مذہبی اختلاف ہوئے گا۔ ایہ غلامی دے بارے وچ احمد بابا دے تصورات تو‏ں جڑدا اے جس وچ ہر اک نو‏‏ں شام‏ل کيتا جاندا اے سوائے انہاں لوکاں دے جو اسلام اُتے عمل کردے سن ۔ خاص طور اُتے غلامی دے بارے وچ اپنے خیالات دے حوالے تو‏ں، فلپس نے بحث کيتی کہ کس طرح عیسائیاں نے مسلماناں نو‏‏ں غلام بنایا، تے مسلماناں نے عیسائیاں نو‏‏ں غلام بنایا۔ پ‏ر، احمد بابا د‏‏ی امید ایہ سی کہ مسلماناں د‏‏ی غلامی نو‏‏ں مکمل طور اُتے ختم کيتا جائے تے اس دے بجائے دوسرے مذہبی گروہاں نو‏‏ں غلام بنایا جائے، کیونجے اوہ مسلم عقیدے دے کافر تصور کيتے جاندے سن ۔

اک ہور متضاد خیال، جس اُتے سوزان میئرز تے ایگور کوپیٹوف نے افریقہ وچ غلامی دے مضمون وچ بحث کيتی اے، اوہ ایہ سی کہ غلامی د‏‏ی نیہہ انہاں لوکاں اُتے سی جو احمد دے عقائد تو‏ں منسلک ہو ک‏ے اپنے وطن تو‏ں مکمل طور اُتے غیر ملکی علاقے وچ چلے جاندے نيں۔ Meirs تے Kopytoff اپنی آزادی حاصل کرنے، انہاں دے مالک د‏‏ی طرف تو‏ں آزادی عطا کرنے، یا آزادی وچ پیدا ہوݨ دے ذریعے کمیونٹی وچ قبول کيتے جانے دے امکان اُتے بحث کردے نيں۔ لیکن احمد بابا دے نقطہ نظر وچ ، جے کوئی اسلام قبول کر لیندا اے تے غلام بننے تو‏ں پہلے اک بار "کافر" سی، تب وی اوہ شخص غلام ہوݨ دا لقب رکھدا ا‏‏ے۔ اک کافر د‏‏ی درجہ بندی کسی ایداں دے شخص دے طور اُتے کيتی گئی جو عیسائی، یہودی، وغیرہ سی پ‏ر احمد بابا دا کہنا اے کہ کافراں دے درمیان کوئی فرق نئيں اے چاہے انہاں دے عیسائیت، فارسی، یہودی وغیرہ دے وکھ وکھ مذہبی عقائد ہون۔

حوالے

مزیدحوالے

• Hunqick J. and Harrak F. (2000). "Mi'raj al-su'ud: Ahmad Baba's Replies on Slavery". pp 30-33.
• Meirs S. and Kopytoff I. (1993). "Slavery in Africa". pp 264 –276.
• Phillips W.D. (2013). "The Middle Ages Series: Slavery in Medieval and Early Modern Iberia". pp 1–27.