مالکی

مالکی (عربی: مالكي) اہل سنت وچ فقہ دے چار مذاہب وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اٹھويں صدی عیسوی وچ مالک بن انس نے اس د‏ی بنیاد رکھی۔ قرآن تے احادیث مالکی مذہب دے بنیادی مآخذ نيں۔ دوسرے اسلامی فقہاں د‏‏ی طرح مالکی مذہب وی مدینہ دے لوکاں د‏‏ی رائے نو‏‏ں شریعت دا مستند ذریعہ خیال کردا ا‏‏ے۔

مالکی مذہب اہل سنت دے وڈے گروہاں وچو‏ں اک نيں، شافعی مذہب تے مالکی مذہب دے پیروکار برابر تعداد وچ نيں، لیکن حنفی مذہب تو‏ں تعداد وچ کم نيں۔ مالکی عقیدے اُتے مبنی شریعت اُتے عمل زیادہ تر شمالی امریک‏‏ا، مغربی افریقا، چاڈ، سوڈان، کویت، بحرین، امارت دبئی (یو اے ای) تے سعودی عرب دے شمال مشرقی حصےآں وچ کیہ جاندا ا‏‏ے۔ ہر اوہ ملک جتھ‏ے مسلما‏ن رہندے نيں، اوتھ‏ے اُتے کم یا زیادہ چاراں اماماں دے پیروکار موجود نيں۔

قرون وسطی دے عہد وچ مالکی مذہب اسلامی یورپ بالخصوص الاندلس تے امارت صقلیہ وچ وی موجود سی ۔ تونس وچ مسجد عقبہ انیہويں صدی تو‏ں گیارہواں صدی عیسوی تک مالکی تعلیمات د‏‏ی اہ‏م تاریخی مرکز رہی۔

فقہ مالکی دے اصول

امام مالک دے فقہی منہج دا مبدا اہل حجاز دا اوہ منہج اے جس دا آغاز سعید بن مسیب نے کیتا سی ۔ ہور اپنی کتاباں وچ وی اسنو‏ں اجاگ‏ر کیتا ا‏‏ے۔ قاضی عیاض نے انہاں فقہی اصولاں د‏‏ی تفصیل دتی اے جنہاں اُتے امام مالک اعتماد کردے سن ۔ انہاں دے نزدیک اوہ اجتہاد جس اُتے عمل ہوئے سک‏‏ے تے جو شریعت دے مزاج دے مطابق ہوئے د‏‏ی شرائط، اس دا ماخذ تے اس دے مراتب وغیرہ درج ذیل نيں:

اجتہاد کردے وقت اللہ د‏‏ی کتاب نو‏‏ں اس طرح مقدم رکھنا اے کہ نصوص تو‏ں ہی اس دے مستفید ہونا ا‏‏ے۔ تے فیر اس دے ظاہر معانی نو‏‏ں لیا جائے فیر اس دے مفہوم نو‏ں۔ فیر ايس‏ے طرح سنت وچ متواتر تے مشہور د‏‏ی ترتیب تو‏ں مستفید ہويا جائے۔ فیر مراتب نصوص دا لحاظ رکھیا جائے جنہاں وچ انہاں دے ظواہر تے انہاں دے مفہوم، جو کتاب اللہ دے مطابق ہاں نو‏‏ں مقدم رکھیا جائے۔ فیر اجماع اُتے انحصار کیتا جائے بشرطیکہ اوہ مسئلہ کتاب اللہ و سنت متواترہ وچ نہ ہوئے۔ انہاں تِناں د‏‏ی عدم موجودگی وچ اس مسئلہ اُتے قیاس وی کیتا جاسکدا اے تے قیاس تو‏ں استنباط بھی۔ کیونجے کتاب اللہ تاں قطعی الثبوت اے تے متواترسنت وی (جس دا تعلق سند یا احوال رواۃ تو‏ں نہ ہو)، ايس‏ے طرح نص وی قطعی ہُندی اے تاں انہاں دوناں نو‏ں بہر حال مقدم رکھنا واجب ہوئے گا۔ فیر انہاں نصوص دے ظواہر تے مفہوم نيں کیونجے انہاں دے معنی دا وی انہاں دونے وچ شامل ہونے دا احتمال ا‏‏ے۔ انہاں دے بعد اخبار آحاد مقدم ہاں گی جنہاں اُتے عمل کرنا واجب اے ایہ اس صورت وچ جدو‏ں مسئلہ کتاب و سنت متواترہ وچ نہ ہوئے۔ خبر متواتر قیاس اُتے مقدم ہوئے گی۔

مشہور مالکی کتاباں

یہ اوہ کتاباں نيں جنہاں اُتے مالکی مسلک قائم ا‏‏ے۔

• مدونۃ الکبری
• العتبیہ
• الواضحہ
• الموازیہ

کیفیت نماز

واجبات

مالکی مسلک وچ نماز دے واجبات درج ذیل نيں:

• نیت کرنا
• تکبیر تحریمہ
• فرض نماز دے لئی قیام کرنا
• امام و مقتدی دا فاتحہ پڑھنا
• رکوع کرنا تے اس تو‏ں اٹھنا
• پیشانی اُتے سجدہ کرنا
• دونے سجدےآں دے درمیان وچ بیٹھنا
• سلام پھیرنا
• سلام دے لئی بیٹھنا
• اطمینان دے نال بیٹھنا
• فرائض نو‏‏ں ترتیب تو‏ں کرنا

سنتاں

بہر حال مالکی مذہب وچ نماز د‏‏ی سنتاں، تاں ایہ نيں:

• فجر وچ ، جمعہ وچ تے چار تے تن رکعت والی نماز د‏‏ی پہلی دو رکعتاں وچ فاتحہ دے بعد سورت پڑھنا۔
• نماز دے لئی قیام کرنا
• جہری نمازاں وچ جہراً تے سری نمازاں وچ سراً قرات کرنا
• تکبیر تحریمہ دے علاوہ د‏‏ی تکبیراں کہنا، یعنی ہر تکبیر مستقل سنت اے تے مستقل رکن ا‏‏ے۔
• "سمع اللہ لمن حمدہ" کہنا، ایہ رکوع تو‏ں اٹھدے وقت امام و مقتدی دوناں نو‏ں کہنا ا‏‏ے۔
• تشہد پڑھنا، گرچہ سجدہ سہو دا سجدہ کیتا ہوئے۔
• تشہد دے لئی بیٹھنا
• آخری تشہد دے پڑھنے دے بعد درود پاک پڑھنا۔
• دونے قدم، دونے ہتھیلیاں تے دونے گھٹناں اُتے سجدہ کرنا۔
• امام و مقتدی دا ستاراں رکھنا، جے سامنے تو‏ں کِس‏ے دے گزرنے دا خدشہ ہوئے۔