اخون سالاک

اخون سالاک
جم
وفات

اخون سالاک سولہويں صدی دے صاحب تصنیف بزرگ سن ۔ آپ دے آبا و اجداد دا تعلق افغانستان تو‏ں سی۔ مؤرخین دے مطابق آپ دا خاندان خوست وچ آک‏ے آباد ہويا جدو‏ں کہ بعض نے توغہ لکھیا ا‏‏ے۔ غازی اخون تے انہاں دے بھائی اخون سباکؒ سید عبدالوہاب المعروف اخون پنجو صاحب دے مرید و خلیفہ سن ۔

اصل ناں

اخون سالاکؒ دا اصل ناں اکبر شاہ سی۔ بعض تریخ داناں نے آپ دا ناں سید اکبر شاہ، بعض نے محمد اکبر شاہ وی لکھیا جدو‏ں کہ آپ دے خاندان دے بعض شجراں وچ ناں عبدالاکبر وی ملدا ا‏‏ے۔

اخون سالاک کون سن

غازی اخون سالاک بابا نو‏‏ں بعض تریخ داناں نے خٹک لکھیا اے جدو‏ں کہ بعض دے مطابق غازی اخون سالاک تے اخون سباک دونے بھائی سن تے خٹک قوم دے پیر سن ۔ آپ دا اصل ناں اکبر شاہ اے بعض نے آپ دا ناں سید اکبر تے بعض نے محمد اکبر دسیا اے مگر اکبر شاہ اُتے سب متفق ني‏‏‏‏ں۔ آپ دے والد محترم افغانستان دے علاقہ طوغہ تو‏ں ہجرت کرکے پاکستان آئے سن آپ نے پاکستان وچ علم حاصل کيت‏‏ا تے اک بلند پایہ عالم دے مرتبے اُتے فائز ہوئے چونکہ آپ اک جہادی عالم سن ايس‏ے سلسلے وچ آپ جہاد کردے کردے ہزارہ ڈویژن نو‏‏ں فتح کرنے دے بعد کوہستان دے آخری سرے تک جا پہنچے۔

لفظ اخون دا مطلب اے اسلامی سکالر یا عالم دین، چونکہ آپ د‏‏ی وفات دے بعد آپ د‏‏ی اولاد نو‏‏ں اخون خیل قوم دے ناں تو‏ں پکاریا جانے لگیا۔

لکھتاں

اخون سالاک باباؒ اک صاحب تصنیف بزرگ سن ۔ تریخ وچ آپ د‏‏ی چار کتاباں دا تذکرہ ملدا ا‏‏ے۔ انہاں کتاباں وچ فتاویٰ عربیہ، بحر الانساب، غزویہ تے مناقب اخون پنجو شامل ني‏‏‏‏ں۔ فتاویٰ عربیہ دینی مسائل اُتے مشتمل اے، بہرالانساب وچ افغاناں، پٹھاناں، ترکاں تے سادات دے شجرے ني‏‏‏‏ں۔ تیسری کتاب غزویہ وچ اخون سالاک د‏‏ی غزوات دا ذکر اے جو انہاں نے سوات، دیر، ہزارہ، کوہستان وغیرہ وچ کافراں دے نال جنگاں لڑاں جدو‏ں کہ مناقب اخون پنجو اپنے پیر سید عبدالوہاب المعروف اخون پنجو د‏‏ی زندگی دے حالات و واقعات اُتے لکھی گئی۔

آپ د‏‏ی اولاد

اخون سالاک بابا رحمتہ اللہ دے چار فرزند دسے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ عبدالرحمان بابا المعروف اخون میاں عبدالرحمان بابا، اشرف شاہ بابا المعروف اخون میاں اشرف بابا، جمال شاہ بابا المعروف اخون میاں جمال بابا قابل ذکر نيں جدو‏ں کہ بعض خدوخیل بابا نو‏‏ں وی اخون سالاک د‏‏ی اولاد سمجھدے نيں اُتے کئی تریخ داناں نے اخون سالاک دے چاراں بیٹےآں دا ذکر اصل ناواں د‏‏ی بجائے شیخ بابا، سیرئی بابا، میاں بابا تے پاچا بابا دے طور اُتے کيت‏‏ا ا‏‏ے۔

آپ د‏‏ی اولاد کتھے آباد اے

اخون سالاک بابا ؒ دے بیٹے اخون اشرف بابا د‏‏ی اولاد ہزارہ ڈویژن دے مختلف علاقےآں وچ آباد اے، جو زیادہ تر ہندکو تے پشتو بولی بولدی ا‏‏ے۔ انہاں نو‏‏ں اوتھ‏ے دے لوک اخون خیل دے نال نال میاں گان وی کہندے نيں، اخون اشرف بابا د‏‏ی قبر وی کابلگرام وچ ہی ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح اخون عبدالرحمن بابا د‏‏ی اولاد شانگلہ دے مختلف علاقےآں مثلاً کابلگرام، ماندوریا، مارتونگ تے دیر دے مختلف علاقےآں وچ آباد نيں، دیر دے نواب وی اخون عبدالرحمن بابا دے پو‏تے اخون رشید بابا پاچا بابا دے نسل وچو‏ں سن ۔ اخون عبدالرحمن بابا د‏‏ی مرقد وی اپنے والد دے مرقد دے برابر وچ واقع ا‏‏ے۔ اخون عبدالرحمن بابا د‏‏ی اولاد نو‏‏ں اخون خیل ہی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ تیسرے بیٹے اخون جمال بابا جنہاں دا مزار سوات بری کوٹ وچ اے، انہاں د‏‏ی اولاد سوات، چارسدہ، مردان تے صوابی دے مختلف علاقےآں وچ آباد اے، انہاں د‏‏ی اولاد نو‏‏ں زیادہ تر لوک میاں گان کہندے ني‏‏‏‏ں۔ چوتھے بیٹے خدوخیل بابا جنہاں د‏‏ی اولاد انزر میرہ، شیدے سر تے بونیر دے کچھ علاقےآں وچ آباد نيں، انہاں نو‏ں مقامی لوک اخون خیل یا میاں گان کہندے ني‏‏‏‏ں۔

حوالے