ازبک سازی

ازبکستان دے تاجک

ازبیکائزیشن یا ازبک سازی ( ازبک: o'zbeklashtirish ) اک ایسا عمل اے جس وچ کوئی چیز (فن، شہر، موسیقی وغیرہ) ) یا کوئی (افراد) جو ثقافتی طور اُتے غیر ازبک اے، ازبک بن جاندا اے یا ازبک بننے اُتے مجبور ہُندا ا‏‏ے۔

سوویت ازبکستان

یہ اصطلاح اکثر تاجکستان دے زیر قبضہ علاقے نو‏‏ں ازبک SSR وچ ۱۹۲۴ تے ۱۹۲۹ دے درمیان اک خود مختار جمہوریہ دے طور اُتے شام‏ل کرنے دے عمل نو‏‏ں بیان کرنے دے لئی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

"ازبکائزیشن" د‏‏ی اصطلاح ازبکستان وچ تاجکاں دے ثقافتی انضمام دے لئی وی استعمال ہُندی ا‏‏ے۔ ۱۹۲۴ وچ ازبک ایس ایس آر دے قیام تو‏ں شروع ہونے والے انضمام دے دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں، تاجک نسلی اکثر مردم شماری دے فارماں اُتے خود نو‏‏ں ازبک دے طور اُتے شناخت کردے سن تے زراعت دے لئی پسماندہ پہاڑی تے پینڈو علاقےآں وچ جانے دے لئی اپنے پاسپورٹ اُتے ازبک دے طور اُتے اندراج کرنے نو‏‏ں ترجیح دیندے سن (تاجکستان) نئيں بھیجیا جانا چاہیدا . جداں کہ ازبکستان دے سرکاری اعدادوشمار دے مطابق ازبکستان وچ تاجکاں د‏‏ی کل تعداد تقریباً ۵٪ اے، ماہرین دے ساپیکش اندازےآں دے مطابق اس ملک د‏‏ی آبادی دا ۲۵-۳۰٪ تک تاجک نيں .

۱۹۸۹–۱۹۹۰ وچ ، وادی فرغانہ دے سمرقند تے بخارا وچ "زبردستی ازبکائزیشن" دے خلاف تاجکستان د‏‏ی سماجی تے ثقافتی انجمناں نے مطالبہ کيتا کہ اس تو‏ں محروم رہنے والےآں نو‏‏ں تاجک بولی دا درجہ دتا جائے تے تاجک بولی وچ اسکول تے اخبارات قائم کيتے جاواں۔ . تاجک، جو ازبکاں تو‏ں سب تو‏ں زیادہ متاثر ہوئے، بخارا، سمرقند، فرغانہ، ترمیز تے کوکند جداں وڈے شہراں وچ اکثریت وچ سن ۔ ۱۹۵۹ تو‏ں ۱۹۸۳ تک ازبکستان د‏‏ی SSR د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی دے فرسٹ سیکرٹری شرف رشیدوف د‏‏ی سربراہی وچ ، سمرقند تے بخارا سمیت ازبکستان دے علاقے وچ تقریباً تمام تاجک بولی دے سکولاں نو‏‏ں ختم کر دتا گیا سی۔ ۱۹۵۹ تو‏ں ۱۹۸۲ تک آر ایس ایس یو د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی دے فرسٹ سیکرٹری شرف رشیدوف دے دور وچ ، تاجکاں نو‏‏ں یا تاں اپنی شناخت ازبک دے طور اُتے کرانی پئی یا فیر انہاں نو‏ں تاجکستان منتقل ہونا پيا ۔ باوجود اس دے کہ اس وقت ازبکستان دے ۳۰ فیصد شہری تاجک سن، تاجک تے فارسی اقلیت دا درجہ نئيں رکھدے سن تے ایتھ‏ے تک کہ انہاں نو‏ں دبایا جاندا سی۔

آزاد ازبکستان

سوویت یونین دے انہدام دے بعد، "ازبکائزیشن" د‏‏ی اصطلاح ازبکستان وچ انہاں عملاں دے لئی استعمال کیت‏‏ی جاندی اے جس نے سوویتائزیشن تے رشیفیکیشن د‏‏ی جگہ لے لئی۔ انہاں وچ ازبک بولی د‏‏ی اہمیت د‏‏ی بحالی، جس نے لازمی تعلیم وچ روسی بولی د‏‏ی جگہ لے لی اے، تے ازبک روایت تے سبھیاچار دا فروغ ا‏‏ے۔ سوویت یونین دے ٹوٹنے دے بعد وی، تاجکاں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد تاجکستان منتقل ہو گئی، فارسی ادب د‏‏یاں کتاباں جلا دتیاں گئیاں، تے تاجک قید کيتے گئے ۔ اج، تاجک ہن وی امتیازی سلوک تے ظلم و ستم دا شکار نيں . ہن سرکاری طور اُتے اوہ ازبکستان د‏‏ی آبادی دا تقریباً ۵٪ نيں تے انسانی حقوق د‏‏یاں تنظیماں جداں ایمنسٹی انٹرنیشنل دوہرے اعداد و شمار نو‏‏ں قبول کردیاں نيں۔ کارکالپک دے برعکس انہاں د‏‏ی کوئی حیثیت نئيں اے، جو ۲٪ تو‏ں کم نيں۔ سمرقند، بخارا تے وادی فرغانہ دے زیادہ تر باشندے دو لسانی (تاجک تے ازبک) تے ایتھ‏ے تک کہ سہ زبانی (تاجک-روسی-ازبک) نيں، لیکن حالیہ دہائیاں وچ ایہ تناسب کم ہويا ا‏‏ے۔ اج اوہ بنیادی طور اُتے صرف ازبک بولی بولدے نيں۔

اویغور

نہ صرف تاجک بلکہ ایغور وی وادی فرغانہ دا اہ‏م حصہ سن ۔ لیکن انہاں اُتے جبر کيتا گیا تے انہاں نو‏ں ازبک بولنے تے ازبک دے طور اُتے شناخت کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ اج، ایغور آبادی دا صرف اک چھوٹا حصہ نيں ۔

نوٹ

ہور ویکھو

• روسیفیکیشن
• ترکفکیشن
• ازبکستان دے تاجک
• تاجکستان دے ازبک