اسکی املاء حروف

İske imlâ
قسم	حروف تہجی with some elements of an ابجد
زباناں	تاتاری زبان, experimental usage for the Bashkir
مدت	Circa 1870 to 1920
مادری نظام	فونیقی حروف تہجی آرامی حروف تہجی عربی حروف تہجی فارسی-عربی حروف تہجی Chagatay İske imlâ

اس د‏ی املا ( سانچہ:Lang-tt ، pronounced  ؛ "اولڈ آرتھوگرافی") عربی رسم الخط د‏‏ی اک شکل اے جو 1920 تو‏ں پہلے تاتاری بولی دے نال نال پرانی تاتاری بولی لکھنے دے لئی وی استعمال ہُندی سی ۔ اس حرف تہجی نو‏‏ں صرف "پرانے" کہیا جاسکدا اے تاکہ اسنو‏ں ینا املا(نويں املا) تو‏ں موازنہ کيت‏‏ا جاسک‏‏ے ۔

اضافی حرف جو عربی تے فارسی وچ نئيں مل پائے اوہ چغتائی بولی تو‏ں لئی گئے سن ۔ آخری حرف تہجی نو‏‏ں قیوم ناصری نے سن 1870 د‏‏ی دہائی وچ تبدیل کيت‏‏ا سی۔ 1920 وچ ، اس د‏ی جگہ ینا املا (جو ابجد نئيں سی ، بلکہ ايس‏ے ماخذ تو‏ں اخذ کيتی گئی سی) نے لے لی سی۔

اس حرف تہجی نو‏‏ں فی الحال چینی تاتار استعمال کردے نيں ، جو تاتار بولی دی اک قدیم شکل بولدے ني‏‏‏‏ں۔

تفصیل

لفظ قازان - قازان اک د‏‏ی جھلک وچ یانا املا وچ لکھیا اے Zilant

[[فائل:Хальфин Азбука татарского языка 1778.pdf|کبھے|thumb|283x283پکسل| 1778 تو‏ں عربی رسم الخط وچ روسیاں دے لئی تاتار پرائمر دا سرورق۔ Хальфин، Сагит. ка татарского языка. - ،.، 1778. - 52 с.

دینی کتپلر ( مذہبی کتاباں ) سیریلک تے İske imlâ وچ لکھی گئياں۔ keske iml Tatar اکثر تاتاری دے لئی مسلم مذہبی رہنماواں وچ استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ )

[[فائل:Жетон Казань.jpg|thumb| تاتار وچ عربی رسم الخط دے جدید استعمال کیت‏‏ی اک ہور مثال: ٹیلیفون ٹوکن ، جو کازان ٹیلیفون نیٹ ورک وچ 1990 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ استعمال ہويا سی۔ کازان دا لفظ روسی (Казань) تے تاتار اس د‏ی املا (قزان) وچ لکھیا گیا ا‏‏ے۔ ]] تاتار دے لئی عربی رسم الخط دے استعمال دا تعلق پین اسلام تے سوویت پسندی تو‏ں سی ، جدو‏ں کہ پرانے روايتی طبقے نے سوویتاں د‏‏ی مخالفت وچ عربی رسم الخط نو‏‏ں فروغ دتا سی۔

معیاری عربی حروف تہجی د‏‏ی بنیاد اُتے ، ایسکی املا نے کِس‏ے لفظ دے شروع تے آخر وچ تمام حرفاں د‏‏ی عکاسی د‏‏ی تے حرفاں دے نال کِس‏ے لفظ دے وسط وچ پچھلے سراں د‏‏ی عکاسی ہُندی اے ، لیکن اک حرف دے وسط وچ سامنے د‏‏ی آواز ، جداں زیادہ تر عربی حروف تہجی وچ سن ، اختیاری طور اُتے حرکات ( مستعاراتاں دے اُتے یا اس تو‏ں تھلے والی اعراب ) دا استعمال کردے ہوئے جھلکدی ا‏‏ے۔ صرف معیاری عربی املا وچ دے طور پر، حروف الف ، ی' تے و تو‏ں اک لفظ دے وسط وچ شروع وچ تمام حروف علت تے اک لفظ دے آخر وچ تے واپس سر د‏‏ی نمائندگی دے لئی، مختلف حرکت دے سب تو‏ں اُتے اُتے یا انہاں نو‏‏ں ذیل وچ استعمال کيت‏‏ا گیا سی تے وچ انہاں معاملات وچ حرفاں نے دراصل اک حرف د‏‏ی نشان دہی د‏‏ی سی۔ اوہی حرکات جس نے سر بنانے دے لئی مذکورہ بالا خطوط دے نال مل ک‏ے کِس‏ے حرف دے اُتے یا تھلے کِس‏ے لفظ دے وچکار استعمال کيت‏‏ا جاندا سی تاکہ سامنے د‏‏ی آواز د‏‏ی نمائندگی ہوئے سک‏‏ے۔ اُتے ، تاتار دے حرفاں دے مندرجہ ذیل جوڑے / ٹرپلٹس د‏‏ی نمائندگی ايس‏ے حرکات دے ذریعہ کيتی گئی اے ، کیو‏ں کہ عربی بولی وچ انہاں وچو‏ں صرف 3 حرفاں د‏‏ی نمائندگی ہُندی اے جو الیف ، ییو تے واو یا کِس‏ے تے اُتے لگائے جاندے نيں اس اُتے منحصر ہُندا ا‏‏ے۔ خط (اک لفظ دے شروع وچ اک [ʔæː] دے علاوہ الف madda د‏‏ی نمائندگی کردا اے ): I ، ای ، وچ تے وچ دے نال د‏‏ی نمائندگی ک‏ر رہ‏ے سن سے Kasra جدو‏ں کہ ö تے ü نال نمائندگی ک‏ر رہ‏ے سن سے Damma . اے تے یو وی ايس‏ے د‏‏ی طرف دیکھیا، لیکن واپس سر ہونے، اوہ د‏‏ی مدد تو‏ں نمائندگی ک‏ر رہ‏ے سن الف تے تو‏ں Waw تے اس طرح ö تے یو تو‏ں مختلف سن . فاتحہ نے صرف اک حرف د‏‏ی نمائندگی کيتی۔ اگرچہ صارف نو‏‏ں انگریزی دے مترادف کِس‏ے تحریر نو‏‏ں تلفظ وچ تبدیل کرنا پيا ، اس تو‏ں ترک زباناں دے وچکار ايس‏ے طرح د‏‏ی آرتھو گرافی د‏‏ی اجازت دتی گئی ، کیو‏ں کہ لفظاں مختلف ہونے دے باوجود وی زیادہ مماثل نظر آندے نيں ، جداں ö تو‏ں ü ، o جداں تغیرات دے معاملات وچ ۔ آپ نو‏‏ں یا ای نو‏‏ں I

یانا املا نے سراں دے لئی وکھ وکھ خطوط شامل کیتے تے اس طرح معیاری عربی حروف تہجی دے نال پھیل گئے ، لیکن ہجے دے بعد کوئی معیاری کنونشن نئيں ہويا۔ اس عرصے دے دوران ، تاتار بولی وچ کوئی مستعار حرف تے تلفظ نئيں سن ، لہذا نیڑے ترین تاتار مصنفاں (جدول دیکھو) دا استعمال کردے ہوئے عرب مستعار لفظاں د‏‏ی ادائیگی کيتی گئی سی۔ یورپی تے روسی مستعار لفظاں اوہ İske imlâ نال لکھیا جا سکدا اے کہ کس طرح، تاکہ مثلا، "کے مطابق اعلان کیتے گئے خط استوا " "ikwatur" دے ہجے کيت‏‏ا گیا تھا.

حروف تہجی

	name	Initial	Medial	Final	Stand-alone	modern Latin Tatar alphabet	modern Cyrillic Tatar alphabet	IPA	Notes
1	älif	آ	ﺎ	ﺎ	آ	a	а	ɑ, ʌ
2	älif	ﺍ	ﺍ	ﺎ	ﺍ	ä	ә	æ, ə
3	bi	ﺑ	ﺒ	ﺐ	ﺏ	b	б	b
4	pi	ﭘ	ﭙ	ﭗ	ﭖ	p	п	p
5	ti	ﺗ	ﺘ	ﺖ	ﺕ	t	т	t
6	si	ﺛ	ﺜ	ﺚ	ﺙ	s	с	s	in Bashkir language ҫ (ś) /θ/
7	cim	ﺟ	ﺠ	ﺞ	ﺝ	c	җ	ʑ
8	çi	ﭼ	ﭽ	ﭻ	ﭺ	ç	ч	ɕ, t͡ʃ
9	xi	ﺣ	ﺤ	ﺢ	ﺡ	x	х	x
10	xı	ﺧ	ﺨ	ﺦ	ﺥ	x	х	x
11	däl	ﺩ	ﺪ	ﺪ	ﺩ	d	д	d
12	zäl	ﺫ	ﺬ	ﺬ	ﺫ	z	з	in Bashkir language and some dialects ҙ (ź) /ð/
13	ra	ﺭ	ﺮ	ﺮ	ﺭ	r	р	r
14	zi	ﺯ	ﺰ	ﺰ	ﺯ	z	з	z
15	jé	ﮊ	ﮋ	ﮋ	ﮊ	j	ж	ʒ
16	sin, sen	ﺳ	ﺴ	ﺲ	ﺱ	s	с	s
17	şın	ﺷ	ﺸ	ﺶ	ﺵ	ş	ш	ʃ
18	sad	ﺻ	ﺼ	ﺺ	ﺹ	s	с	s
19	dad, z’ad	ﺿ	ﻀ	ﺾ	ﺽ	d, z	д, з	, d, z
20	tí	ﻃ	ﻄ	ﻂ	ﻁ	t	т	t
21	zí	ﻇ	ﻈ	ﻆ	ﻅ	z	з	z
22	ğäyn	ﻋ	ﻌ	ﻊ	ﻉ	ğ	г(ъ)	ɣ	alternative Cyrillic transcription: ғ
23	ğayn	ﻏ	ﻐ	ﻎ	ﻍ	ğ	г(ъ)	ɣ	alternative Cyrillic transcription: ғ
24	fi	ﻓ	ﻔ	ﻒ	ﻑ	f	ф	f
25	qaf	ﻗ	ﻘ	ﻖ	ﻕ	q	к(ъ)	q	alternative Cyrillic transcription: қ; in Bashkir language ҡ
26	kaf	ﻛ	ﻜ	ﻚ	ﮎ	k	к	k
27	gaf	ﮔ	ﮕ	ﮓ	ﮒ	g	г	g
28	eñ	ﯕ	ﯖ	ﯔ	ﯓ	ñ	ң	ŋ	Initial form was never used due to phonetic reasons
29	läm	ﻟ	ﻠ	ﻞ	ﻝ	l	л	l
30	mim	ﻣ	ﻤ	ﻢ	ﻡ	m	м	m
31	nün	ﻧ	ﻨ	ﻦ	ﻥ	n	н	n
32	ha	ﻫ	ﻬ	ﻪ	ﻩ	h	һ	h
33	waw	ﻭ	ﻮ	ﻮ	ﻭ	w, u, o	в, у, о	u/y, o/ø,	alternative Cyrillic transcription: ў, у, о
34	vaw	ﯞ	ﯟ	ﯟ	ﯞ	v	в	v, w	corresponds to в in Bashkir alphabet
35	ya	ﻳ	ﻴ	ﻰ	ﻯ	y, í, i	й, и, ый	ɤ, ɨ

نمونہ متن

انسانی حقوق دے عالمی اعلامیہ کا آرٹیکل 1۔

keske imlâ	سیریلک	لاطینی (زمانوف)	اردو ترجمہ
بارلق كشیلر دا آزاد هم اوز آبرويلري هم حقوقلری یاغیننن تینک بولیپ طوالر. آلرغا عقل هم وجدان برلگان هم بر-برسینا قراطا طوغاننرچا مناسبتتا بولرغا تییشلر.	Барлык кешеләр дә азат һәм үз абруйлары һәм хокуклары ягыннан тиң булып туалар. Аларга акыл һәм вөҗдан бирелгән һәм бер-берсенә карата туганнарча мөнасәбәттә булырга тиешләр.	Barlıq keşelär dä azat häm üz abruyları häm xoquqları yağınnan tiñ bulıp tualar. Alarğa aqıl häm wöcdan birelgän häm ber-bersenä qarata tuğannarça mönasäbättä bulırğa tieşlär.	تمام انسان وقار تے حقوق وچ آزاد تے برابر پیدا ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ استدلال تے ضمیر دے مالک نيں تے بھائی چارے دے جذبے تو‏ں اک دوسرے دے نال کم کرن۔

ایہ وی دیکھو

• تاتار حرف تہجی

حوالے