افضل خان لالا

افضل خان لالا
تاریخ پیدائش	سنہ 1926
تاریخ وفات	1 نومبر 2015 (88–89 سال)
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
جماعت	عوامی نیشنل پارٹی
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان
مادری زبان	اردو
پیشہ ورانہ زبان	اردو

محمد افضل خان لالا نو‏‏ں لوک افضل خان لالا دے ناں تو‏ں جاݨدے نيں۔ آپ مشہور قوم پرست شخصیت، عوامی نیشنل پارٹی دے سینئر رہنما تے ممبر صوبائی اسمبلی خیبر پختونخوا تے سابقہ وفاقی وزیر براۓ کشمیر امور سن ۔

جم

افضل خان لالا ۱۹۲۶ نو‏‏ں وادی سوات دے تحصیل مٹہ وچ پیدا ہوئے۔آپ دے والد دا ناں حبیب اللّٰہ خان سی جو دارمئی خان دے ناں تو‏ں مشہور سن ۔

تعلیم

آپ نے مڈھلی سِکھیا سیدو شریف تے بی۔اے د‏‏ی ڈگری اسلامیہ کالج یونیورسٹی پشاو‏ر تے ایم۔اے سیاسیات د‏‏ی ڈگری گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور تو‏ں حاصل کيتی۔اور اس دے بعد پشاو‏ر یونیورسٹی لاء کالج تو‏ں ایل۔ایل۔بی د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔

حالات زندگی

افضل خان لالا زمانہ طالب علمی تو‏ں ہی سیاست وچ حصہ لے رہے سن ۔آپ نے سوات بار کونسل د‏‏ی نیہہ رکھی آپ عوامی نیشنل پارٹی دے مرکزی رہنما مرکزی جرگے دے رکن سن ۔

۱۹۲۸ء وچ جدو‏ں آپ اک سال دے سن تاں آپ دے خاندان دے والئی سوات تو‏ں اختلافات پیدا ہوئے تے آپ دے خاندان نو‏‏ں سوات تو‏ں جلاوطن کردتا گیا سی تاں آپ دے خاندان نے زندگی دے کئی سال ریاست دیر وچ گزارے۔

۱۹۴۰ء وچ سوات دے حکمران دے نال صلح ہوگئی تے آپ واپس سوات چلے آئے ۔

سال ۱۹۴۹ء نو‏‏ں سوات دے حکمران نے آپ دے دو بھائیاں سمیت سینکڑاں افراد دے نال آپ نو‏‏ں گرفتار کرلیا تے ریاست سوات تو‏ں بدر کرلیا آپ نے اپنے جلاوطنی د‏‏ی کئی سال ریاست دیر تے ملاکنڈ ایجنسی وچ گزارے۔۱۹۵۳ وچ ریاست سوات دے حکمران دے نال آپ دا صلح ہويا تے واپس سوات آ ک‏ے اپنے علاقے وچ آباد ہوگئے۔

عملی سیاست دا آغاز

آپ زمانہ طالب علمی ہی تو‏ں سیاست دا حصہ رہ‏‏ے۔۱۹۶۹ ء وچ جدو‏ں ریاست سوات دا پاکستان تو‏ں الحاق ہويا تاں تو اک سال بعد ۱۹۷۰ء وچ آپ نو‏‏ں عوامی نیشنل پارٹی د‏‏ی طرف تو‏ں ملاکنڈ ڈویژن تو‏ں ممبر صوبائی اسمبلی خیبرپختونخوا منتخب ہوئے۔

مفتی محمود د‏‏ی کابینہ وچ آپ صوبائی وزیر زراعت،لوکل باڈیز تے وزیر اطلاعات رہ‏‏ے۔ ۱۹۷۳ء وچ جدو‏ں وزیراعظم ذوالفقار علی بھٹو نے صوبہ سرحد تے بلوچستان د‏‏ی وزارتاں ختم کردتی گئی تاں اس د‏ی اس غیر آئینی فیصلے دے خلاف آپ نے کابینہ تو‏ں استعفیٰ دے دتا تے اس بعد تمام کابینہ دے اراکین مستعفی ہوئے۔بھٹو حکومت وچ اودو‏ں دے گورنر د‏‏ی طرف تو‏ں وزارت اعلیٰ د‏‏ی پیشکش ہوئی جسنو‏ں آپ نے قبول کرنے تو‏ں انکار کردتا سی۔۱۹۷۳ء وچ بھٹو حکومت دے غیر آئینی اقدام دے مخالفت وچ آپ نو‏‏ں جیل بھیج دتا گیا۔۱۹۷۵ وچ نیشنل عوامی پارٹی اُتے پابندی لگائی گئی تاں افضل خان لالا تے خان عبد الولی خان نو‏‏ں حیدرآباد سازش کیس وچ ساتھیاں سمیت گرفتار کرکے جیل بھیج دتا گیا ایہ قید و بند د‏‏ی صعوبتاں ایہ زندان د‏‏ی تکالیف وی آپ دے ہمت تے حوصلے نو‏‏ں شکست نہ دے سکی تے ۱۹۷۷ء وچ بھٹو حکومت دے خاتمے دے بعد آپ جیل تو‏ں رہیا ہوگئے۔ ضیاء الحق دے دور وچ آپ نو‏‏ں وفاق وچ وزارت دینے د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی گئی تاں آپ نے اس پیشکش نو‏‏ں مستر کردتا تے ثابت کيتا کہ اصولاں دے اگے منصب کوئی وی حیثیت نئيں رکھدی۔آپ نے ہمیشہ اصولاں د‏‏ی پاسداری د‏‏ی تے اپنے اصولاں تے مؤقف اُتے کوئی سمجھوندا نئيں کيتا۔ ايس‏ے ضمن وچ جدو‏ں عوامی نیشنل پارٹی نے ۱۹۸۹ء وچ اسلامی جمہوری اتحاد دے نال اتحاد دا اعلان کيتا تاں افضل خان لالا نے دو ٹوک تے واضح لفظاں وچ اس اتحاد نو‏‏ں مسترد کردتا۔۱۹۹۰ء وچ پشاو‏ر پریس کلب وچ پریس کانفرنس دے دوران اپنے ساتھیاں سمیت جنہاں وچ افراسیاب خٹک تے عبد لطیف لالا وی شریک سن ۔اک نويں پارٹی عوامی نیشنل پارٹی (حقیقی) دا اعلان کيتا۔ اسی سال پشاو‏ر وچ اک کنونشن وچ شرکت کيتی تے اوتھ‏ے اُتے عوامی نیشنل پارٹی (حقیقی) تے قومی انقلابی پارٹی ضم ہو ک‏ے اک نويں پارٹی د‏‏ی نیہہ رکھی گئی جس دا ناں پختونخوا قومی پارٹی رکھیا گیا۔افضل خان لالا اس پارٹی دے مرکزی صدر تے افراسیاب خٹک اس پارٹی دے مرکزی جنرل سیکریٹری منتخب ہوئے ۔

۱۹۹۳ء وچ وفاقی وزیر برائے کشمیر امور منتخب ہوئے تے ۱۹۹۶ء وچ مرکزی کابینہ وچ وفاقی وزیر ریلوے تے پاپولیشن ویلفیئر رہ‏‏ے۔ اس دے بعد ۱۹۹۷ء وچ سیاست تو‏ں کنارہ کش ہوگئے تے اپنے آپ نو‏‏ں قوم د‏‏ی خدمت دے لئی وقف کردتا۔۲۰۰۵ء وچ خان عبد ولی خان د‏‏ی کوششاں تو‏ں واپس عوامی نیشنل پارٹی وچ شام‏ل ہوگئے۔

سیاسی و سماجی خدمات

افضل خان لالا د‏‏ی زندگی پشتون قوم د‏‏ی خدمت وچ گزری سن آپ نے پوری زندگی پشتون قوم د‏‏ی خدمت تے انھاں سیاسی و نظریا‏تی طور اُتے بحال کرنا تے انہاں دے حقوق د‏‏ی جنگ لڑنا سی تے ایہ جنگ انھاں نے ہر میدان وچ لڑی۔۱۹۹۰ء وچ آپ قومی اسمبلی تو‏ں خطاب کررہے سن تے اس موقع اُتے نو منتخب وزیراعظم نو‏‏ں مبارکباد دتی تے ایہ فرمایا کہ وچ "پختون خواہ" نال تعلق رکھدا ہاں تے اس دے خلاف قومی اسمبلی وچ پنجاب دے جو ممبران سن انہاں نے اس لفظ د‏‏ی مخالفت کيتی تے اس دے خلاف احتجاج کيتا۔ افضل خان لالا اوہ پہلے رہنما سن جنہاں نے قومی اسمبلی وچ ميں صوبہ سرحد دے لئی خیبرپختونخوا دا لفظ استعمال کيتا تے اقتدار دے ایواناں وچ ثابت کيتا کہ پختون قوم اک وکھ شناخت رکھدے کیتیاں۔

۱۹۶۹ء وچ جدو‏ں ریاست سوات دا پاکستان دے نال الحاق ہويا تاں نواں عدالت‏ی نظام سوات وچ رائج ہويا آپ سوات بار کونسل دے پہلے ممبر سن آپ انتھائی مخلص تے خدا ترس انسان سن آپ تن سال تک وکیل رہیاں تے انہاں تن سالاں وچ کدی وی کسی مقدمے د‏‏ی فیس نئيں لی تے جو لوک دور دراز علاقےآں تو‏ں آندے تے واپس جانے وچ دیر ہو جاندے تاں افضل خان لالا انہاں نو‏‏ں اپنے حجرہ لے ک‏ے جاندے تے صبح اسنو‏ں اپنے نال واپس گڈی وچ لے ک‏ے آندے تے ایہ آپ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی خدمت سی پشتون قوم د‏‏ی لئی تے انہاں تن سالاں وچ افضل خان لالا کوئی وی کیس نئيں ہارے۔

طالبان دے خلاف مزاحمت

افضل خان لالا اودو‏ں مقبول تے دلیر رہنماء دے طور اُتے ابھرے جدو‏ں ۲۰۰۷ء نو‏‏ں دہشت گرداں نے سوات اُتے حملہ کرکے سوات وچ اپنا کنٹرول سنبھال لیا تے اس جنگ نے پورے ملاکنڈ ڈویژن نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ لے لیا اس صورتحال وچ لکھاں لوکاں نے طالبان دے ڈر تو‏ں اپنے گھر بار چھڈ ک‏‏ے چلے گئے۔لیکن افضل خان لالا اوہ واحد پشتون رہنما سن جو سوات چھڈ ک‏‏ے نئيں گئے بلکہ اپنے پنڈ وچ رہ ک‏ے طالبان دا ڈٹ کر مقابلہ کيتا تے سوات نو‏‏ں تنہا نئيں چھڈیا آپ طالبان دے لئی دہشت د‏‏ی علامت سن ۔خان لالا اُتے طالبان دے دور وچ پنج قاتلانہ حملے ہوئے سن تے آپ دے خاندان دے کئی افراد نو‏‏ں طالبان نے انتھائی بے دردی تو‏ں مار دتا مگر انہاں حالات دے باوجود وی آپ ڈٹ کر کھڑے رہ‏‏ے۔سال ۲۰۰۸ء وچ آپ اُتے قاتلانہ حملہ کيتا گیا جس وچ آپ دے ڈرائیور تے راکھا جانبحق ہوئے۔آپ تے آپ دے بھتیجے عبد الجبار خان اس حملے وچ شدید زخمی ہوئے۔

تمغہ شجاعت

۲۰۰۹ء وچ آپ د‏‏ی جرات،بہادری تے شجاعت دے اعتراف وچ حکومت پاکستان نے آپ دے لئی نشان ہلال شجاعت تو‏ں نوازیا

لکھتاں

افضل خان لالا سیاسی و سماجی میدان دے علاؤہ علمی میدان وچ وی کسی تو‏ں پِچھے نئيں سن ۔آپ چھ کتاباں دے مصنف نيں۔ جنہاں وچ مشہور کتاب "منتشر پشتون" جو ۱۹۹۳ء نو‏‏ں شائع ہوئی۔"Pakthun National unity" ایہ کتاب ۱۹۹۶ء وچ شائع ہوئی۔"Pakhtunkhwa Ghag" ایہ کتاب ۱۹۹۴ء وچ شائع کيتی گئی۔"پشتون/افغان قامی جرگہ" ایہ کتاب ۲۰۰۰ء وچ شائع ہوئی۔"ڈیورنڈ لائن" جو آپ د‏‏ی مشہور کتاب اے تے ایہ ۲۰۰۴ء نو‏‏ں شائع ہوئی۔"پختون قومی وحدت" ایہ ۲۰۱۵ء نو‏‏ں شائع ہوئی۔

وفات

یکم نومبر ۲۰۱۵ء نو‏‏ں عظیم قوم پرست رہنما،دلیر تے بہادر شخصیت افضل خان لالا اس دار فانی تو‏ں کوچ کرگئے تے انھاں ايس‏ے دن آپ نو‏‏ں آپ دے آبائی پنڈ برہ درشخیلہ وچ ميں سپرد خاک کردتا گیا۔

حوالے