امۃ الواحد بنت حسین محاملی
| امۃ الواحد بنت حسین محاملی | |
|---|---|
| مقام پیدائش | |
| وفات | سنہ 987 |
| مذہب | اسلام |
| فرقہ | اہل سنت |
| فقہی مسلک | شافعی |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | ریاضی دان، فقیہ، محدث |
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
امۃ الواحد بنت قاضی ابو عبد اللہ حسین بن اسماعیل محاملی ضبی، ناں "سُتَیتَہ"، لقب "بنت المحاملی" تے کنیت "ام عبد الواحد" اے۔ مشہور فقیہہ، محدثہ، مفتیہ تے حدیث دی روایہ نيں، ریاضی دی عالمہ وی نيں۔ قبیلہ "بنو ضبہ" توں سن۔ انہاں دا زمانہ بغداد وچ چوتھی صدی ہجری اے، سنہ ولادت معلوم نئيں ہوئے سکيتا۔
نسب و قبیلہ[سودھو]
نسب: امۃ الواحد بنت قاضی ابو عبد اللہ حسین بن اسماعیل بن محمد بن اسماعیل بن سعید بن ابان محاملی ضبی۔
قبیلہ: بنو ضبہ بن اد بن طابخہ بن الیاس بن مضر بن نزار بن معد بن عدنان۔
خاندان[سودھو]
امۃ الواحد دے دادا اسماعیل ضبی اپنے زمانے وچ بغداد دے محدث تے کبار علما وچوں سن ۔ انہاں دے والد ابو عبد اللہ حسین بن اسماعیل محاملی اپنے زمانے دے امام، محدث تے بغداد دے قاضی القضاۃ سن ۔ انہاں دے چچا قاسم بن اسماعیل محاملی امام، محدث تے ثقہ راوی سن ۔ انہاں دے بھائی قاضی عبد اللہ بن حسین محاملی تے علی بن حسین محاملی حدیث دے ثقہ راویاں وچوں سن ۔ خلاصہ ایہ اے انہاں دا پورا خاندان حدیث، فقہ تے قضا دے میدان وچ مشہور علمی خاندان سی، ايسے علمی دینی خاندان تے گھرانہ وچ امۃ الواحد دی ولادت ہوئی۔[۱]
علم[سودھو]
شافعی مذہب دی پیروکار سن، شافعی فقہ دی تعلیم اپنی والد قاضی حسین محاملی توں حاصل کيتا، یہانتک کہ اک زمانے وچ اوہ شافعی مذہب دی سب توں وڈی فقیہہ شمار ہونے لگاں۔ قرآن مجید دی حافظہ سن، ہور قرآنی فقہ تے قرأت دا علم وی حاصل کيتا سی۔ حدیث وچ وی نمایاں مقام رکھدیاں سن، حدیث دی سماعت، روایت تے اس دی تعلیم کيتا کردیاں سن۔ ايسے طرح عربی زبان وادب خصوصاً علم نحو اُتے چنگا عبور حاصل سی۔ اسلامی قانون وراثت (علم الفرائض) تے ریاضی وی جاندیاں سن، یہانتک کہ بغداد دے قاضی بعض مسائل وچ خصوصا ریاضی دے متعلق استفسار دے لئی انہاں دی خدمت وچ آیا کردے سن ۔[۱]
استاد[سودھو]
اکثر علوم نوں خصوصاً حدیث و فقہ نوں اپنے والد محترم توں حاصل کيتا سی۔ جنہاں لوکاں توں خاص طور توں حدیث بیان کردیاں نيں اوہ ایہ نيں:
- ابو عبد اللہ حسین بن اسماعیل محاملی (انہاں دے والد نيں)
- اسماعیل بن عباس وراق
- عبد الغافر بن سلامہ حمصی
- ابو الحسن مصری
- امام حمزہ ہاشمی[۲]
تلامذہ[سودھو]
بوہت سارے لوکاں نے انہاں توں علمی استفادہ کيتا، احادیث دی سماعت کيتی تے روایت کيتا۔ انہاں دے سب توں مشہور تے مایہ ناز شاگرد:
- حسن بن محمد خلال نيں، انھاں نے سب توں زیادہ روایت بیان کيتی اے۔
علما دی آرا[سودھو]
امۃ الواحد اُتے کئی علما تے مؤرخین نے لکھیا اے۔ خاص طور سے: ذہبی نے اپنی کتاب "سیر اعلام النبلاء" وچ ، ابن جوزی نے "صفۃ الصفوۃ" وچ ، خطیب بغدادی نے "تریخ بغداد" وچ ، ابن کثیر نے "البدایہ والنہایہ" تے "طبقات الشافعیین" وچ تے خیر الدین زرکلی نے اپنی کتاب "الاعلام للزرکلی" وچ ۔
انہاں علما نے انہاں دی خوب تعریف کيتی اے، چنانچہ ذہبی لکھدے نيں: «عالمہ، فقیہہ تے مفتیہ سن۔» دوسری جگہ لکھدے نيں: «قرآن دی حافظہ سن تے شافعی فقہ حاصل کيتا سی، ايسے طرح علم الفرائض (اسلامی قانون وراثت) اُتے وی خوب عبور رکھدیاں سن۔»[۳]
ابن کثیر لکھدے نيں: «قرآن، فقہ، فرائض، حساب، عربی بولی تے نحو وچ خوب مہارت رکھدیاں سن، اپنے زمانے وچ شافعی مذہب دی سب وڈی فقیہہ منی جادیاں سن، شیخ ابو علی بن ابو ہریرہ دے نال فتوی دیدیاں سن، نال نال بہت اعلیٰ اخلاق تے کار خیر دی حامل سن۔»[۴][۵]
خطیب بغدادی لکھدے نيں: «مینوں خلال نے دسیا کہ: ابو حامد اسفرایینی انہاں (امۃ الواحد) دی بہت تعظیم و تکریم کردے سن ۔»[۶]
خیر الدین زرکلی بیان کردے نيں: «فاضلہ تے فقہ و فرائض دی عالمہ سن، بغداد دی رہنے والیاں سن، شافعی فقہ دی سب توں وڈی حافظہ سن، فتوی دیندی سی، احادیث وی روایت کردیاں سن۔»[۷]
انہاں دے بھتیجے احمد بن عبد اللہ بن حسین محاملی انہاں دے بارے وچ کہندے نيں: «ان دا اصل ناں ستیتہ سی، فاضلہ تے عالمہ سن، شافعی مذہب دی سب وڈی حافظہ منی جادیاں سن۔»[۸]
اہل و عیال[سودھو]
امۃ الواحد دا نکاح انہاں دے چچا دے لڑکے احمد بن قاسم بن اسماعیل بن محاملی توں ہويا، انہاں دے شوہر وی وڈے محدث تے ثقہ راوی سن ۔ انہاں توں اولاد وچ محمد بن احمد بن قاسم محاملی نيں جو ثقہ محدث، فقیہ تے قاضی سن، ايسے طرح انہاں دے پوتے احمد بن محمد بن بن احمد بن قاسم محاملی جو ابو الحسن ضبی دے ناں توں مشہور نيں، محدث تے مشہور شافعی فقیہ سن، انہاں دی مشہور کتاب "اللباب فی الفقہ الشافعی" اے تے انہاں دے دوسرے پوتے عبد الکریم بن محمد بن احمد بن قاسم محاملی جو ابو الفتح محاملی دے ناں توں مشہور نيں وی ثقہ محدث سن ۔[۳]
وفات[سودھو]
امۃ الواحد دی وفات سنہ 377ہجری مطابق 987عیسوی وچ رمضان المبارک دے مہینے وچ ، بغداد وچ ہوئی۔[۹]
حوالے[سودھو]
- ↑ ۱.۰ ۱.۱ البلد: "أمة الواحد".. شاهد علمي في محاكم بغداد وأحفظ الناس للفقه في زمانها.. وأفتت مع ابن أبي هريرة Archived 23 ستمبر 2015 at the وے بیک مشین
- ↑ أمة الواحد بنت القاضي أبي عبد الله الحسين ابن اسماعيل المحاملي - صفة الصفوة Archived 02 اپریل 2015 at the وے بیک مشین
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ بنت المحاملي - سير أعلام النبلاء للذهبي Archived 15 جون 2016 at the وے بیک مشین
- ↑ أمة الواحد ابنة القاضي أبي عبد الله الحسين بن إسماعيل - طبقات الشافعيين Archived 05 مارچ 2016 at the وے بیک مشین
- ↑ البدایہ والنہایہ، عربی جلد؛11 باب: ثم دخلت سنة سبع وسبعين وثلاثمائة.
- ↑ تریخ بغداد از:خطیب بغدادی۔
- ↑ الأعلام للزركلي، (2/13).
- ↑ سیر اعلام النبلاء از: ذہبی۔
- ↑ سیر اعلام النبلاء از: ذہبی۔