ایوان مازیپا
ایوان مازیپا | |
---|---|
(یوکرینی وچ: Іван Степанович Мазепа)،(پولش وچ: Jan Mazepa Kolędyński) | |
جم | 20 مارچ 1639 [۱]
|
وفات | 21 ستمبر 1709 (70 سال)
|
مدفن | گلاتسی |
شہریت | پولینڈ-لتھوانیا دولت مشترکہ |
عملی زندگی | |
پیشہ | سفارت کار ، سیاست دان |
پیشہ ورانہ زبان | روسی [۲]، پولی ، تاتاری ، لاطینی ، اطالوی ، فرانسیسی ، جرمن ، یوکرینی [۳]، کرمیائی تاتاری [۳] |
شعبۂ عمل | سیاست [۳]، ڈپلومیسی [۳] |
عسکری خدمات | |
اعزازات | |
دستخط | |
ترمیم |
ایوان سٹیپانووچ مازیپا (مزیپا وی کہیا جاندا اے ;[۵] یوکرینی: Іван Степанович Мазепа, سانچہ:Lang-pl) [۶] نے ۱۶۸۷-۱۷۰۸ وچ زپوریزیان میزبان دے ہیٹ مین دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں۔ ہولی لیگ (1684) دے لئی انہاں دی کوششاں دے لئی انہاں نوں ۱۷۰۷ وچ مقدس رومی سلطنت دا شہزادہ دے خطاب توں نوازیا گیا۔[۷] مازیپا دی زندگی دے تاریخی واقعات نے بوہت سارے ادبی، فنکارانہ تے موسیقی دے کماں نوں متاثر کيتا اے۔ اوہ فنون لطیفہ دے سرپرست دے طور اُتے مشہور سن ۔
مازیپا نے پولٹاوا دی جنگ (۱۷۰۹) وچ اک اہم کردار ادا کیا، جتھے ایہ جاننے دے بعد کہ پطرس اعظم نے اسنوں زپوریزیان میزبان (اک کوساک ریاست) دے قائم مقام ہیٹ مین (فوجی رہنما) دے طور اُتے فارغ کرنے تے اس دی جگہ الیگزینڈر مینشیکوف نوں تعینات کرنے دا ارادہ کیا، اس نے اپنی فوج نوں چھڈ دتا تے سویڈن دے بادشاہ چارلس XII دا نال دتا۔ اس انحطاط دے سیاسی نتائج تے تشریح روس تے یوکرین دونے دی قومی تاریخاں وچ گونجتی رہی اے۔
روسی راسخ الاعتقاد کلیسیا نے ۱۷۰۸ وچ مازیپا دے ناں اُتے اک بے حسی (بربادی) رکھی تے ہن وی اسنوں منسوخ کرنے توں انکاری اے۔ ۱۸واں صدی دے بعد توں یوکرین وچ روس مخالف عناصر نوں توہین آمیز طریقے توں میزپیسٹی (میزپیسٹ) کہیا جاندا سی۔[۸][۹] سوویت دور دے دوران یوکرائنی تریخ نگاری توں مازیپا دی بیگانگی جاری رہی، لیکن ۱۹۹۱ دے بعد آزاد یوکرین وچ مازےپا دی شبیہ نوں بحال کرنے دے لئی مضبوط اقدامات کیتے گئے، حالانکہ کچھ لوک اسنوں ہن وی اک متنازعہ شخصیت دے طور اُتے دیکھدے نيں۔
مڈھلا جیون
[سودھو]مزیپا غالباً ۳۰ مارچ ۱۶۳۹ نوں بیلا تسرکوا دے نیڑے مازپینٹسی وچ پیدا ہوئے سن، [۶] جو اس وقت پولینڈ-لتھوانیا دولت مشترکہ (اج - دروزدی پینڈو کونسل، بلا تسرکوا رایون) وچ کیف وائیووڈ شپ دا حصہ سی، اک عظیم روتھینین-لتھوینیائی خاندان وچ ۔ انہاں دی ماں میرینا موکیوسکا (۱۶۲۴–۱۷۰۷) سی (۱۶۷۴ توں ۱۶۷۵ تک اپنے خانقاہی ناں ماریا میگڈالینا توں جانے جاندے نيں) ، [۱۰] تے انہاں دے والد اسٹیفن ایڈم مازیپا (?-۱۶۶۶) سن ۔ میرینا موکیویسکا دا کاسیک افسر دے خاندان نال تعلق سی جو بوگدان خملنیسکی دے نال لڑیا سی۔ اس نے دو بچےآں نوں جنم دتا - ایوان تے اولیکسینڈریا۔ اسٹیفن مازیپا نے بلا تسرکوا (۱۶۵۴) دے عثمانی دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں، جو پولش دے بادشاہ دے کاسیک نمائندے – لتھوانیائی جمہوریہ، تے اک چرنیہیو دے کپ اٹھانے والا (چرنی ہیو، ۱۶۶۲ دا کپ بردار)۔
ایوان مازیپا نے پہلے کیف موہیلا اکیڈمی وچ تعلیم حاصل کيتی، فیر وارسا دے جیسوٹ کالج وچ ۔ یوکرینی زبان، روسی زبان تے پولش زبان دے علاوہ، اوہ لاطینی زبان وچ روانی رکھدا سی (فرانسیسی سفارت کار جین بلوز دی یاداں دے مطابق، "اس بولی دے بہترین علم دے نال اوہ ساڈے بہترین جیسوئٹ باپ دادا توں مقابلہ کر سکدا تھا")، تے اطالوی تے جرمن بولدا سی۔ پائلیپ اورلیک نے گواہی دتی کہ مازیپا تاتاری زبان نوں اچھی طرح جاندا سی، جسنوں اس وقت بوہت سارے کاسیک فورمین جاندے سن ۔[۱۱] صفحہ دے طور اُتے مازیپا نوں ۱۶۵۶-۱۶۵۹ وچ ڈیونٹر (نیدرلینڈز) وچ "بندوق" دا مطالعہ کرنے دے لئی بھیجیا گیا سی، اس دوران اس نے پورے مغربی یورپ دا سفر کيتا۔ [۱۲] ۱۶۵۹ توں اس نے یوکرین دے متعدد سفارتی مشن اُتے پولینڈ دے بادشاہ جان II کیسمیر (۱۶۴۸-۱۶۶۸ دی حکومت) دے دربار وچ خدمات انجام دتیاں۔[۱۲] پولینڈ دے شاہی دربار وچ اس دی خدمات نے اسنوں اک مبینہ کیتھولک "لیاخ" دے طور اُتے شہرت حاصل کيتی [۱۳] - بعد وچ روسی امپیریل حکومت نے مازیپا نوں بدنام کرنے دے لئی اس گندگی نوں مؤثر طریقے توں استعمال کيتا۔ اس وقت دے دوران میڈم فالبوسکا دے نال اس دے معاملہ دا افسانہ پیدا ہويا جس نے متعدد یورپی رومانس نوں متاثر کیا، جداں فرانز لِزٹ، وکٹر ہیوگو تے بوہت سارے دوسرے۔[۱۲]
۱۶۶۳ وچ مازیپا گھر واپس آیا جدوں اس دے والد بیمار ہو گئے۔اپنے والد دی وفات دے بعد (ca. 1665) اسنوں وراثت وچ چیرنیہیو ساقی دا خطاب ملا۔[۱۲] ۱۶۶۹-۱۶۷۳ وچ مازیپا نے پیٹرو ڈوروشینکو (۱۶۶۵ توں ۱۶۷۲ تک رائٹ بینک یوکرین دے ہیٹ مین) دے تحت ہیٹ مین گارڈ وچ اسکواڈرن کمانڈر دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں، خاص طور اُتے ہالیچینا وچ ڈوروشینکو دی ۱۶۷۲ دی مہم دے دوران، تے پولینڈ، کریمیا، تے سلطنت عثمانیہ دے سفارتی مشناں وچ بطور چانسلر کم کيتا۔ [۱۲] ۱۶۷۴-۱۶۸۱ وچ مازیپا نے ڈوروشینکو دے حریف ہیٹ مین ایوان سموئلووچ دے "درباری" دے طور اُتے کم کيتا جدوں مازیپا نوں ۱۶۷۴ وچ کوش عثمان ایوان سرکو نے کریمیا دے راستے وچ پھڑ لیا سی۔[۱۲] ۱۶۷۷-۱۶۷۸ وچ مازیپا نے پٹھاں دی مہمات وچ حصہ لیا جس دے دوران یوری خمیلنیتسکی نے سلطنت عثمانیہ دی حمایت توں یوکرین وچ دوبارہ اقتدار حاصل کرنے دی کوشش کيتی۔[۱۲] نوجوان تعلیم یافتہ مازیپا تیزی توں کازاک دی صفاں وچ شامل ہو گیا، تے ۱۶۸۲-۱۶۸۶ وچ اس نے معاون ڈو کیمپ جنرل (جنرل اوسول) دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں۔
ہیٹ مین
[سودھو]۱۶۸۷ وچ ایوان مازیپا نے سموئلووچ اُتے روس توں علیحدگی دی سازش کرنے دا الزام لگایا، اس دی بے دخلی نوں یقینی بنایا، تے واسیلی گولٹسن دی حمایت توں کولومک [۱۴] وچ کھبے بازو دے یوکرین دا ہیٹ مین منتخب ہويا۔ ايسے وقت ایوان مازیپا نے کولومک مضامین اُتے دستخط کیتے، جو ڈیمین منوہرشنی دے ہلوخیو مضامین اُتے مبنی سن ۔
آہستہ آہستہ، مازیپا نے وڈی دولت جمع کی، تے یورپ دے سب توں وڈے زمینداراں وچوں اک بن گیا۔ اس دے دور حکومت وچ یوکرین دے باروک انداز وچ بہت سارے گرجا گھر بنائے گئے سن ۔ اس نے اسکولاں تے مطبعہ گھراں دی بنیاد رکھی، تے ۲٬۰۰۰ طلباء دی گنجائش نوں ودھانے دے لئی، اس وقت یوکرین دا بنیادی تعلیمی ادارہ 'نیشنل یونیورسٹی آف کیف موہیلا اکیڈمی' نوں ودھایا۔
۱۷۰۲ وچ ، سجے کنارے دے یوکرین دے کازاک نے، ہیٹ مین سیمیون پیلی دی قیادت وچ ، پولینڈ دے خلاف بغاوت شروع کی، جسنوں ابتدائی کامیابیاں دے بعد شکست ہوئی۔ مازیپا نے روسی پطرس اعظم نوں اس گل اُتے راضی کيتا کہ اوہ اسنوں مداخلت کرنے دی اجازت دے، جو اس نے کامیابی دے نال کیا، سجے کنارے والے یوکرین دے وڈے حصے اُتے قبضہ کر ليا، جدوں کہ سویڈش بادشاہ چارلس دوازدہم دے حملے توں پولینڈ کمزور ہو گیا سی۔
عظیم شمالی جنگ
[سودھو]۱۸واں صدی دے آغاز وچ ، جداں ہی روسی سلطنت نے عظیم شمالی جنگ وچ اہم علاقہ کھو دتا، پیٹر اول نے روسی فوج وچ اصلاحات کرنے تے اپنے دائرے اُتے کنٹرول نوں مرکزی بنانے دا فیصلہ کيتا۔ مازیپا دی رائے وچ ، روس دی مرکزی طاقت دا مضبوط ہونا ۱۶۵۴ وچ پیریاسلاو دے معاہدے دے تحت کازاک ہیٹ مین نوں دتی گئی وسیع خود مختاری نوں خطرے وچ ڈال سکدا اے۔ زپوریزیان کازاک اُتے کنٹرول حاصل کرنے دی کوششاں وچ ایہ مطالبات شامل سن کہ اوہ زار دی کسی وی جنگ وچ لڑاں، بجائے اس دے کہ اوہ علاقائی دشمناں دے خلاف اپنی سرزمین دا دفاع کرن جداں کہ پچھلے معاہدےآں وچ اتفاق کيتا گیا سی۔ ہن کازاک افواج نوں لیوونیا تے لتھوینیا وچ دور دراز دیاں جنگاں وچ لڑنے دے لئی بنایا گیا سی، انہاں دے اپنے گھر تاتاریاں تے قطبین توں غیر محفوظ سن ۔ جدید یورپی فوجاں دے ہتھکنڈاں دے برابر لڑنے دے لئی غیر لیس تے مناسب طریقے توں تربیت یافتہ نہ ہونے دی وجہ توں کازاک نوں بھاری نقصان تے کم حوصلے دا سامنا کرنا پيا۔ ہیٹ مین نے خود نوں روسی فوج دے بہت سارے وچوں اک دے نال تبدیل کرنے دے لئی ودھدی ہوئی کالاں دے مقابلہ وچ اپنے عہدے نوں خطرہ محسوس کرنا شروع کيتا۔
اطراف دی تبدیلی
[سودھو]پیٹر نوں توقع سی کہ سویڈن دا بادشاہ چارلس حملہ کرنے والا اے تے سوچیا کہ اوہ کسی وی فوج نوں نئيں چھڈ سکدا۔ مازیپا دی رائے وچ ، اس نے پیریاسلاو دے معاہدے دی صریح خلاف ورزی کی، کیونجے روس نے یوکرین دی سرزمین دی حفاظت کرنے توں انکار کر دتا سی تے اسنوں خود ہی کرایہ اُتے چھڈ دتا سی۔ جداں ہی سویڈش تے پولش فوجاں یوکرین دی طرف بڑھاں، مازپا نے ۲۸ اکتوبر ۱۷۰۸ نوں انہاں دے نال اتحاد کيتا۔
پیٹر نوں توقع سی کہ سویڈن دا بادشاہ چارلس حملہ کرنے والا اے تے سوچیا کہ اوہ کسی وی فوج نوں نئيں چھڈ سکدا۔ مازےپا دی رائے وچ ، اس نے پیریاسلاو دے معاہدے دی صریح خلاف ورزی کی، کیونجے روس نے یوکرین دی سرزمین دی حفاظت کرنے توں انکار کر دتا سی تے اسنوں خود ہی کرایہ اُتے چھڈ دتا سی۔ جداں ہی سویڈش تے پولش فوجاں یوکرین دی طرف بڑھاں، مازپا نے ۲۸ اکتوبر ۱۷۰۸ نوں انہاں دے نال اتحاد کيتا۔ پر، صرف ۳٬۰۰۰ کازاکاں نے اپنے ہیٹ مین دی پیروی کی، باقی باقی زار دے وفادار رہے۔ آرتھوڈوکس پادریاں دی زار دے نال وفاداری دی وجہ توں مازیپا دی طرف توں ہتھیار سُٹن دا مطالبہ ہور کمزور ہو گیا سی۔ مازیپا دی غداری دے بارے وچ جان کے، روسی فوج نے کازاک ہیٹ مین دے راجگڑھ باتورین نوں برخاست تے مسمار دے دتا، جس توں زیادہ تر دفاعی گیریژن تے بوہت سارے عام لوک مارے گئے۔ روسی فوج نوں حکم دتا گیا کہ اوہ مردہ کازاکاں نوں صلیب توں بنھ کر دریائے دنیپر دے تھلے بحیرہ اسود وچ بہا دتیاں
وہ کازاک جنہاں نے مازیپا دا نال نئيں دتا، ۱۱ نومبر ۱۷۰۸ نوں اک نويں ہیٹ مین، ایوان اسکوروپیڈسکی نوں منتخب کيتا۔ ہور انتقامی کارروائیاں دے خوف تے مازیپا دے نويں پائے جانے والے سویڈش اتحادی دے شک نے یوکرین دی زیادہ تر آبادی نوں اس دا نال دینے توں روک دتا۔ حیرت دی گل ایہ اے کہ اس نے جو واحد اہم حمایت اکٹھی دی اوہ زاپوریزن سیچ دی طرف توں آئی، جو کہ ماضی وچ ہیٹ مین دے نال متصادم ہونے دے باوجود اسنوں تے اس شرافت دی نمائندگی کردا سی جس دی اوہ زار دے مقابلے وچ کم برائی کردا سی۔ سیچ کازاک نے مازیپا دی حمایت دے لئی بہت قیمت ادا کيتی، جداں کہ پیٹر نے ۱۷۰۹ وچ سیچ نوں مسمار کرنے دا حکم دتا تے کسی وی فعال زاپوریزن کازاک نوں پھانسی دینے دا حکم نامہ جاری کيتا گیا۔
فیصلہ کن جنگ
[سودھو]سویڈش تے روسی فوجاں نے ۱۷۰۹ دا پہلا نصف متوقع عظیم جنگ وچ فائدے دے لئی تدبیر کردے ہوئے تے مقامی آبادی دی حمایت حاصل کرنے دی کوشش وچ گزاریا۔ آخر کار جون وچ پلٹاوا دی جنگ ہوئی۔ ایہ روس تے پیٹر نے جِت لیا، جس نے یوکرین نوں سویڈن دے کنٹرول وچ منتقل کرنے دی مازیپا دی امیداں نوں ختم کر دتا، جس نے اک معاہدے وچ یوکرین دی آزادی دا وعدہ کيتا سی۔ میزیپا چارلس XII دے نال ترکی دے بینڈری دے قلعے وچ بھج گیا، جتھے مازیپا جلد ہی مر گیا۔
مازیپا نوں گالاٹی (موجودہ رومانیہ) وچ دفن کيتا گیا سی، لیکن اس دا مقبرہ کئی بار خراب ہويا تے بالآخر ۱۹۶۲ وچ سفنٹول گیورگے (سینٹ جارج) چرچ دے انہدام دے نتیجے وچ کھو گیا۔[۱۵]
حوالے
[سودھو]- ↑ SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6zs31pz — subject named as: Ivan Mazepa — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119588648 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — اجازت نامہ: Open License
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ ۳.۳ این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jn20000701195 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۵ ستمبر ۲۰۲۴
- ↑ عنوان : Андреевскій орденъ — شائع شدہ از: Encyclopedic lexicon. Volume II, 1835
- ↑ "Ivan Mazepa". Encyclopædia Britannica. 4 ستمبر 2018. Retrieved 5 جنوری 2018. Check date values in:
|date=, |accessdate=
(help) - ↑ ۶.۰ ۶.۱ (2013) Historical Dictionary of Ukraine. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-7845-7.
- ↑ ПРО МАЗЕПУ У ВІДНІ (About Mazepa in Vienna). Nataliya Tsirka, Vienna. 2007
- ↑ (1996) History of Ukraine: The Land and Its Peoples, 2, Toronto: University of Toronto Press. ISBN 978-1-4426-9879-6. “The terms mazepintsi (Mazepaites)and mazepinstvo (Mazepaism) came to be used in imperial Russian, Soviet Marxist, and even post Communist Russian discourse as synonyms of treachery toward the state and opportunistic separatism.”
- ↑ Compare: Lew, Khristina (28 جنوری 1996). "Ukraine's Navy, despite difficulties, forges ahead with media center". The Ukrainian Weekly (Jersey City, New Jersey: Ukrainian National Association Inc.) 64: p. 2. ISSN 0273-9348. https://web.archive.org/web/20171229010937/http://ukrweekly.com/archive/pdf3/1996/The_Ukrainian_Weekly_1996-04.pdf. Retrieved on ۱۱ مارچ ۲۰۲۲. "'[…] Sevastopil TV and Radio are fond of running interviews with BSF seamen calling Ukrainian Navy personnel "nationalists, Banderites and Mazepivtsi."'"
- ↑ На Печерську знайдено могилу матері Мазепи (At Pechersk is found a burial of Mazepa's mother). Ukrayinska Pravda
- ↑ Таирова-Яковлева Т. Г. Мазепа. — М.: Молодая гвардия, 2007. — p. 15—16. — (Серия: «Жизнь замечательных людей»). — ISBN 978-5-235-02966-8. (in Russian)
- ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ ۱۲.۲ ۱۲.۳ ۱۲.۴ ۱۲.۵ ۱۲.۶ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Hrushevsky, M., page 382.
- ↑ Katchanovski, et. al., p. 362
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- Pages with non-numeric formatnum arguments
- مضامین جنہاں وچ روسی بولی دا متن شامل اے
- CS1 errors: dates
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ یوکرینی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ پولش بولی دا متن شامل اے
- غیر مختلف تصویر ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- 1639 دے جم
- 20 مارچ دے جم
- 1709 دیاں موتاں
- 21 ستمبر دیاں موتاں
- ویکی ڈیٹا توں ماخوذ شعبۂ عمل
- 1644 دے جم
- یوکرائنی سفارتکار