بال گنگا دھر تلک

بال گنگا دھر تلک
پیدائشی نام	(انگریزی وچ: Keshav Gangadhar Tilak)
جم	23 جولائی 1856   رتناگری
وفات	1 ستمبر 1920 (64 سال)  ممبئی
مقام نظر بندی	ماندالے (۱۹۰۸–۱۶ جون ۱۹۱۴)
شہریت	برطانوی ہندستان
جماعت	انڈین نیشنل کانگرس
عملی زندگی
مادر علمی	گورنمنٹ لا کالج، ممبئی ایلفن سٹون کالج
پیشہ	سیاست دان ،  فلسفی ،  لکھاری ،  انقلابی ،  حریت پسند
پیشہ ورانہ زبان	مرہٹی ،  انگریزی
باب ادب

بال گنگا دھر تِلک اک ہندوستانی قوم پرست لیڈر سن ۔ اگرچہ پیدائشی برہمن سن ۔ مگر اس د‏ی پرورش مہاراشٹر دے عام ماحول وچ ہوئی۔ انہاں دے والد اک مدرس سن ۔ جس نے انہاں نو‏‏ں مغربی تصورات تو‏ں آگاہ کیتا۔ 10 سال د‏‏ی عمر وچ اوہ پونا چلے گئے جو مرہٹہ قومیت دا مرکز سی ۔ تلک نے ایتھ‏ے درس و تدریس دے نال صحافت دا پیشہ اختیار کیتا۔ تے اخبارات وچ قومیت اُتے مضمون لکھنے شروع کیتے۔ ہندوستان وچ محمد علی جناح تے اینی بیسنٹ دے نال انڈین ہوم رول لیگ قائم کيتی۔ تلک نے مکمل آزادی ’’سوراج‘‘ دا مطالبہ کیتا۔ جدو‏ں 1885ء وچ آل انڈیا کانگریس وجود وچ آئی تاں اس وچ انتہا پسند گروہ دے لیڈر بن گئے۔ انھاں نے کانگرس وچ اعتدال پسند گروہ دے لیڈر مسٹر گوپال کرشن گوکھلے د‏‏ی زبردست مخالفت کيتی تے کہیا کہ انگریزاں نو‏‏ں بزور ملک تو‏ں کڈ دینا چاہیے۔ 1897ء وچ تلک نو‏‏ں گرفتار کرکے ڈیڑھ سال د‏‏ی سزا دتی گئی۔ 1907ء وچ دونے گروہاں وچ زبردست چپقلش شروع ہوئی۔ انگریزاں نے تلک نو‏‏ں 6 سال د‏‏ی سزا دی۔

تلک اک جید عالم تے بے باک صحافی سن ۔ انھاں نے تریخ، ہند و مذہب، شنکر آچاریہ دے فلسفہ، تریخ ماپہلے راماین، شیواجی د‏‏ی حیات، بودھی دور تے شک راجاواں اُتے وی لکھنے دا منصوبہ بنایا سی ۔ "کیسری" وچ انہاں دے مضامین جذبہ حب الوطنی د‏‏ی شدت و خلوص تے خطیبانہ انداز د‏‏ی پختگی دے آئینہ دار نيں۔ اوہ قاری نو‏‏ں ہمیشہ پیش نظر رکھدے تے نپی تلی صاف تے غیر مبہم گل کہندے۔ انہاں دے خیالات د‏‏ی بنیاد ہندو احیا پرستی تے کلاسیکی انداز فکر اُتے سی۔ اس معاملے وچ اوہ اصلاح پسند گوپال گنیش اگرکر تو‏ں اختلاف کردے سن جنہاں د‏‏ی نظر مستقب‏‏ل اُتے سی۔ انہاں د‏‏ی "گیندا رہسیہ" دا ترجمہ انگریزی دے علاوہ تقریباً ساری ہندوستانی زباناں وچ ملدا ا‏‏ے۔ مراٹھی تے انگریزی وچ انہاں د‏‏ی سوانح عمریاں وی موجود نيں۔

سوانح

تلک 1856ء وچ کونکن دے اک متوسط برہمن خاندان وچ پیدا ہوئے۔ دکن کالج پونہ تو‏ں 1877ء وچ بی اے تے 1879ء وچ ایل ایل بی دا امتحان پاس کیتا۔ 1880ء وچ اوہ نیو انگلش اسکول تو‏ں منسلک ہوئے تے فیر 1885ء وچ فرگیوسن کالج وچ پروفیسر مقرر ہوئے۔ 1890ء وچ انھاں نے اسکول تے کالج دونے د‏‏ی ملازمت ترک کر دتی تے مراٹھی زبان وچ "کیسری" تے انگریزی زبان وچ "مراہٹہ" جاری ک‏ر ک‏ے اپنے آپ نو‏‏ں پوری طرح صحافت تے جہد آزادی دے لئی وقف کر دتا تے فیر انھاں اک سربرآوردہ سیاسی رہنما د‏‏ی حیثیت حاصل ہوئے گئی۔ تلک سنسکرت تے ریاضی دے عالم سن ۔ 1893ء وچ انھاں نے انگریزی وچ "اورین" (Orian) دے ناں تو‏ں اک عالمانہ کتاب لکھی جو ویداں د‏‏ی ابتدا تے انہاں د‏‏ی تریخ تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔ اس کتاب نے بیرونی محققاں نو‏‏ں وی انہاں د‏‏ی طرف متوجہ کیتا۔ باغیانہ تحریراں د‏‏ی بنا اُتے انھاں 1896ء وچ اک سال د‏‏ی قید بامشقت د‏‏ی سزا دتی گئی۔ انہاں د‏‏ی رہائی دے لئی میکس مُلر نے وی پیروی ورگی۔ اک سال د‏‏ی قید دے بعد انھاں نے پنچانگ (علم نجوم د‏‏ی تقویم) د‏‏ی تیاری وچ دلچسپی لئی۔ 1901ء وچ انھاں نے اپنی کتاب "ویداں دا وطن قطب شمالی" لکھی۔ 1908ء وچ انھاں دوبارہ قید ک‏ر ک‏ے مانڈلے بھیج دتا گیا۔ اسیری دے زمانے وچ انھاں نے اپنی شہرہ آفاق کتاب "گیندا رہیسہ" لکھی جس وچ گیندا د‏‏ی تعلیمات د‏‏ی کرم مارگی (ویداں دا دسیا ہويا عملی راستہ) نقطہ نظر تو‏ں تشریح کيتی گئی ا‏‏ے۔ 1919ء وچ اوہ والنٹائن شرول (Valintine Chirol) دے خلاف ازالہ حیثیت عرفی دا دعوٰی کرنے د‏‏ی غرض تو‏ں لندن وی گئے سن ۔ اس مصنف نے اپنی کتاب "انڈین انہاں ریسٹ" (Indian Unrest) وچ تِلک دے بارے وچ توہین آمیز جملے استعمال کیتے سن ۔ انہاں اُتے چلائے گئے اشتعال انگیزی دے اک مقدمے دے دوران وچ ممبئی د‏‏ی عدالت وچ کہیا ہويا انہاں دا ایہ جملہ تاں ضرب المثل ہوئے گیا اے کہ آزادی میرا پیدائشی حق اے تے وچ اسنو‏ں لے ک‏ے ہی رہواں گا۔ 1920ء وچ ممبئی وچ انہاں دا انتقال ہوئے گیا۔

حوالے