ممبئی
ممبئی | ||
---|---|---|
(روسی وچ: Мумбаи) | ||
تاریخ تاسیس | ۱۵۰۷[۲] | |
نقشہ |
||
انتظامی تقسیم | ||
ملک | بھارت (۱۴ اگست ۱۹۴۷–)[۳] | |
دارالحکومت برائے | ||
تقسیم اعلیٰ | مہاراشٹر [۷] | |
جغرافیائی خصوصیات | ||
متناسقات | 19°04′33″N 72°52′39″E / 19.075833333333°N 72.8775°E [۸] [۹] | |
رقبہ | 603 مربع کلومیٹر [۱۰] | |
بلندی | 14 میٹر | |
آبادی | ||
کل آبادی | 15414288 (۲۰۱۸) | |
مزید معلومات | ||
جڑواں شہر | ||
اوقات | بھارت دا معیاری وقت [۱۷] | |
گاڑی نمبر پلیٹ | MH-01 MH-02 MH-03 | |
رمزِ ڈاک | 400001
| |
فون کوڈ | 0022 | |
باضابطہ ویب سائٹ | باضابطہ ویب سائٹ[۱۸] | |
جیو رمز | 1275339[۱۹] | |
|
||
ترمیم |
ممبئی (مراٹھی : मुंबई)، (سابق ناں :بمبئی)، بھارت دی ریاست مہاراشٹر دا راجگڑھ اے۔ تقریباً اک کروڑ 42 لکھ دی آبادی دا حامل ایہ شہر آبادی دے لحاظ توں دنیا دا دوسرا سب توں وڈا شہر اے۔ اپنے مضافاتی علاقےآں نویں ممبئی تے تھانے نوں ملیا کے ایہ دنیا دا چوتھا سب توں وڈا شہری علاقہ بندا اے جس دی آبادی تقریباً اک کروڑ 90 لکھ بندی اے۔ ممبئی بھارت دے مغربی ساحل اُتے واقع اے تے اک گہری قدرتی بندرگاہ ایتھے موجود اے۔ بھارت دی نصف توں ودھ بحری تجارت ممبئی دی بندرگاہ نال ہُندی اے۔
ممبئی ہندستان دے صوبے مہاراشٹر دا اک شہر اے۔
ایہ شہر تیسری صدی پہلے مسیح وچ سلطنت موریہ نے ست جزیرے اُتے ہندو و بدھ سبھیاچار دے مرکز دی حیثیت توں قائم کیتا۔ بعد وچ ایہ جزیرے مختلف سلطنتاں دا حصہ رہے تے بالآخر سلطنت برطانیہ دی ایسٹ انڈیا کمپنی دے زیر نگيں آئے جس نے انہاں سب نوں ملیا کے بمبئی دا ناں دتا۔ 18 واں صدی دے وسط وچ ایہ اک اہم تجارتی قصبے دی حیثیت توں ابھریا۔ 19 واں صدی وچ اقتصادی و تعلیمی سرگرمیاں نے شہر نوں شناخت بخشی۔ 20 واں صدی دے دوران ایہ بھارت دی آزادی دی تحریک دا اک اہم مرکز رہیا تے ستیاگرہ تحریک]] تے بحریہ دی بغاوت ایتھے توں سے پھوٹاں۔ 1947ء وچ ہندوستان دی آزادی دے بعد شہر کر ریاست بمبئی دا حصہ بنایا گیا سی ۔ 1960ء وچ اک تحریک دے بعد مہاراشٹر دی نويں ریاست تشکیل دتی گئی تے بمبئی نوں اس دا دار الحکومت بنایا گیا۔ 1996ء وچ شہر دا ناں بدل کے ممبئی کر دتا گیا۔
ممبئی بھارت دا تجارتی و تفریحی مرکز اے جو بھارت دے کل جی ڈی پی دا 5 فیصد پیدا کردا اے تے 25 فیصد صنعتی پیداوار، 40 فیصد بحری تجارت تے 70 فیصد سرمایہ دی لین دین دے ذریعے بھارت دی معیشت وچ ریڑھ دی ہڈی دی حیثیت رکھدا اے۔ ممبئی اہم مالیاتی ادارےآں دا مرکز وی اے تے ریزرو بینک آف انڈیا، بمبئی اسٹاک ایکسچینج، نیشنل اسٹاک ایکسچینج آف انڈیا تے کئی بھارتی و کثیر القومی ادارےآں دے دفاتر اسی شہر وچ واقع نيں۔ شہر وچ ہندی فلماں تے ٹیلی وژن صنعت دا مرکز وی واقع اے جو "بالی ووڈ" کہلاندا اے۔ ممبئی وچ کاروبار دے وسیع مواقع تے بہتر طرز رہائش اسنوں بھارت بھر دے لئی لوکاں دے لئی پرکشش بناتے نيں تے ایويں ایہ شہر مختلف طبقات تے ثقافتاں دا مرکز بن چکيا اے۔
جغرافیہ
[سودھو]ممبئی شہر بھارت دے مغربی کنارے اُتے كوک ساحلی علاقے وچ الهاس دریا دے کنارے اُتے واقع اے۔ اس وچ سیلسیٹ جزیرے دا یا جزوی حصہ اے تے باقی حصہ ضلع تھانے وچ آندے نيں۔ زیادہ تر شہر سطح سمندر توں کم بلند اے، جس دی اوسط اونچائی 10 میٹر (33 فٹ) توں 15 میٹر. (49 فٹ) دے درمیان اے۔ شمالی ممبئی دا علاقہ پہاڑی اے، جس دا اولین مقام 450 میٹر. (1،476 فٹ) اُتے اے . [21] شہر دا کل رقبہ 603 کہ میٹر ² (233 sq mi) اے۔ سنجے گاندھی نیشنل پارک شہر دے قریب ہی واقع اے ایہ کل شہری علاقے دے تقریبا نصف حصہ وچ بنیا ہویا اے۔ اس پارک وچ تیندوے وغیرہ جانوراج وی مل جاندے نيں۔
بھاٹسا ڈیم دے علاوہ، 6 اہم جھيلاں شہر نوں پانی فراہم کردیاں نيں: وہار جھیل، وےترا، ایڈیشنل وےترا، تلسی، تس و پووي۔تلسی تے وہار جھیل بورولی نیشنل پارک وچ شہر دی میونسپل حدود دے اندر واقع نيں۔ پووی جھیل توں صرف صنعتی جلاپرت کيتی جاندی اے۔ تن چھوٹی ندیاں دہسر، پوسر تے اوہواڑا (یا اوشيواڑا) پارک دے اندر توں نكلتی نيں، جدوں کہ میٹھی ندی، تلسی جھیل توں نکلدی اے تے وہار تے پووی جھیلاں دا اضافہ ہويا پانی لے لیندی اے۔ شہر دی تٹرےكھا بہت زیادہ نوےشكاو (تنگ كھاڑيو) توں بھری اے۔ سیلیسٹ جزیرے دی مشرقی طرف دلدلی علاقہ اے، جو جےوبھننتاو توں بھر اے۔ مغربی کنارے وچ زیادہ تر ریتلا یا پتھريلا اے۔
ممبئی دی بحیرہ عرب توں سميپتا دی طرف شہری علاقے وچ خاص طور ریتيلی ریت ہی ملدی اے۔ مضافاتی علاقےآں وچ ، مٹی زیادہ تر اليويل تے ڈھیلے دار اے۔ ایہ آخری كرہٹشيس تے ابتدائی ايوسين دور دے نيں۔ ممبئی سيذمك اےكٹو (زلزلہ آور) خطہ اے، جس دی وجہ توں اس علاقے وچ تن سرگرم فالٹ لائنز نيں۔ اس علاقے نوں تیسری قسم وچ درجہ بندی کيتی گئی اے، جس دا مطلب اے کہ شدت ریکٹر پیمانے اُتے 6.5 شدت دے زلزلے آ سکدے نيں۔
ناں
[سودھو]ممبئی دا اک ناں بمبئی وی اے ۔کہیا جاندا اے کہ ایتھے اُتے مُمب ناں دی اک دیوی دی پوجا کيتی جاندی سی جس دی وجہ توں ممبئی دا موجودہ ناں پے گیا۔ مُمب اس دیوی دا ناں اے تے آخر وچ ئی دا اضافہ کیتا گیا اے جو حقیقت وچ لفظ آئی اے ،مقامی زباناں (جداں مراٹھی وغیرہ) وچ آئی دا مطلب ماں اے ۔
تریخ
[سودھو]كادولی دے قریب شمالی ممبئی وچ ملے قدیم باقیات اس طرف اشارہ کردے نيں کہ ایہ جزیرے پاشا دور توں ایتھے آباد نيں۔ انسانی آبادی دے تحریری ثبوت 250ء تک ملدے نيں۔ تیسری صدی وچ ایہ جزیرے سلطنت موریہ دا حصہ بنے، جدوں جنگجو اشوک عظیم دا راج سی ۔ کچھ ابتدائی صدیاں وچ ممبئی دا کنٹرول ساتواہن سلطنت دے پاس رہیا۔ بعد وچ ہندو سلهارا خاندان دے بادشاہاں نے ایتھے 1343ء تک راج کیا، ایتھے تک کہ گجرات دے بادشاہ نے اس خطہ اُتے قبضہ نئيں کر ليا۔
1534ء وچ ، پرتگالیاں نے گجرات دے بہادر شاہ توں ایہ جزیرے هتھيا لئی۔ جو بعد وچ چارلس دوم، انگلینڈ نوں تحفہ دی شکل دے دتے گئے۔ ایہ جزیرے 1668ء وچ ، برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی نوں صرف دس پاونڈ فی سال دی شرح اُتے ٹھیکا اُتے دے دتے گئے۔ کمپنی نوں جزیرے دے مشرقی کنارے اُتے گہرے دی بندرگاہ عطا حوالے کيتیاں گئیاں، جو برصغیر وچ ترسیل دے لئی انتہائی اہم سی۔ ایتھے دی آبادی 1661ء وچ صرف دس ہزار سی، جو 1675ء وچ ودھ کے سٹھ ہزار ہو گئی۔ 1687ء وچ ایسٹ انڈیا کمپنی نے اپنے صدر دفتر نوں سورت توں منتقل کر کے ایتھے ممبئی وچ قائم کیتا۔ تے آخر وچ شہر بمبئی پریزیڈنسی دا ہیڈ کوارٹر بن گیا۔
گیٹ وے آف انڈیا، 2 دسمبر، 1911ء نوں بھارت وچ بادشاہ جارج پنجم تے ملکہ میری دے آمد اُتے استقبال دے لئی بنایا گیا، جو 4 دسمبر، 1924ء نوں مکمل ہويا۔
سن 1817ء دے بعد، شہر نوں وڈے پیمانے اُتے ترقیاتی منصوبےآں توں مزین کیتا گیا۔ اس وچ تمام جزیراں نوں اک جڑے ہوئے جزیرے وچ جوڑنے دا منصوبہ اہم سی ۔ جزیرے نوں جوڑنے دا ایہ منصوبہ 1845ء وچ مکمل ہويا۔ 1853ء وچ ، بھارت دی پہلی مسافر ریلوے لائن قائم ہوئی، جس نے ممبئی نوں تھانے توں جوڑا۔ ایہ شہر تب دنیا دا اہم کاروباری مرکز بنا، جس توں اوہدی معیشت مضبوط ہوئی۔ ترقی دی وجہ توں شہر دی اہمیت چنداں ودھ گئی تے تب اک وڈا منصوبہ شروع کیتا گیا جس دے تحت شہر دی سطح سمندر توں بلند کيتی گئی۔
1869ء وچ نہر سویز دے کھلنے دے بعد توں، ایہ بحیرہ عرب دی سب توں وڈی بندرگاہ بن گیا۔ اگلے تیس برساں وچ ،ایہ معمولی شہر سےوڈے شہری مرکز دی صورت اخیتار کرنے لگیا۔1906ء تک شہر دی آبادی دس لکھ دے تقریبا ہو گئی سی۔ ہن ایہ بھارت دی اس وقت دار الحکومت کلکتہ دے بعد بھارت وچ ، دوسرے نمبر سب توں وڈا شہر سی ۔ ممبئی پریزیڈنسی دے دار الحکومت دے طور پر، ایہ ہندوستانی جنگ آزادی دی بنیاد بنا رہیا۔ممبئی وچ اس جنگ کيتی یادگار دی تیاری دا منصوبہ 1942ء وچ مہاتما گاندھی دی طرف توں پیش کیتا گیا تے تب ہی آل انڈیا کانگریس دی مشہور زمانہ بھارت چھڈو تحریک دا آغاز کیتا گیا۔ 1947ء وچ ہندوستان دی آزادی دے بعد، ایہ بامبئے ریاست دا دار الحکومت بنیا۔ 1950ء وچ شمالی جانب واقع سےلسیٹ جزیرے دے حصےآں نوں ملاندے ہوئے، ایہ شہر اپنی موجودہ سرحداں تک پہنچیا۔
1955ء دے بعد، بمبئے ریاست نوں دو حصےآں وچ تقسیم کیتا گیا تے بولی دی بنیاد اُتے اسنوں مہاراشٹر تے گجرات ریاستاں وچ تقسیم کر دتا گیا۔ اک مطالبہ اٹھا کہ شہر نوں اک خود مختار شہر، یعنی ریاست دا درجہ دتا جائے۔ حالانکہ اقوام مہاراشٹر کمیٹی دی تحریک وچ اوہدی بھرپور مخالفت ہوئی تے ممبئی نوں مہاراشٹر دے دار الحکومت بنانے اُتے زور دتا گیا۔ اس قضیہ دی وجہ توں، 105 لوک پولیس فائرنگ وچ مارے وی گئے تے اس دے نتیجے دے طور 1 مئی، 1960ء نوں ریاست مہاراشٹر قائم ہويا، جس دا دار الخلافہ ممبئی بنیا۔
ممبئی | |
دیس: | ہندستان |
صوبہ : | مہاراشٹر |
لوک گنتی: | 13,830,884 |
بولی: | , مراٹھی, ہندی، انگریزی |
1970ء دی دہائی دے آخر تک، ایتھے دی تعمیر وچ اک تبدیلی ہوئی، جس نے ایتھے آنے والے کےمہاجراں دی تعداد نوں اک وڈے پوائنٹس تک پہنچایا۔ اس توں ممبئی نے کلکتہ نوں آبادی وچ پِچھے چھڈ دتا۔ اس تازہ صورت حال نے مقامی مراٹھی لوکاں دے اندر اک نويں فکر نوں جگہ دتی، جو اپنی سبھیاچار، تجارت، بولی دے کھونے توں اقلیت وچ تبدیل ہو رہے سن ۔ بالا صاحب ٹھاکرے دی طرف توں شیوسینا پارٹی بنائی گئی، جو مراٹھیاں دے مفاد دی حفاظت کرنے دے لئی بنی سی . شہر دا مذہب - جانبدار ذرائع 1992ء -93ء دے فسادات دی وجہ توں ہل کر رہ گیا، جس وچ وڈے پیمانے اُتے جان تے مال دا نقصان ہويا. اس دے کچھ ہی ماہ بعد 12 مارچ، 1993ء نوں بم دھماکےآں نے شہر نوں دہلا دتا۔ انہاں وچ پرے ممبئی وچ سینکڑاں افراد ہلاک ہوئے. 1995ء وچ شہر دا ناں تبدیل کر کے ممبئی کر دتا گیا۔ ایتھے حالیہ برساں وچ وی اسلامی شدت پسنداں دی طرف توں دہشت گردانہ حملے ہوئے. 2006ء وچ ایتھے ٹرین دھماکے ہوئے جنہاں وچ دو سو توں زیادہ افراد ہلاک، جدوں کئی بم ممبئی دی لوکل ٹریناں وچ پھٹے۔ اس دے علاوہ، 2008ء وچ ہوئے المعروف ممبئی حملےآں وچ کئی لوک ہلاک ہوئے۔
حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Bombaj;3879308.html
- ↑ Encyclopædia Britannica Online ID: https://www.britannica.com/place/Mumbai — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۲ مئی ۲۰۱۸ — عنوان : Mumbai — ناشر: Encyclopædia Britannica
- ↑ Municipal Corporation of Greater Mumbai — اخذ شدہ بتاریخ: ۵ جون ۲۰۲۰ — ناشر: مہاراشٹر سرکار
- ↑ "صفحہ [[:سانچہ:نام صفحہ]] في GeoNames ID"۔ GeoNames ID۔ اخذ شدہ بتاریخ ۴ دسمبر ۲۰۲۴ وصلة إنترويكي مضمنة في URL العنوان (معاونت)
- ↑ "صفحہ [[:سانچہ:نام صفحہ]] في ميوزك برينز."۔ MusicBrainz area ID۔ اخذ شدہ بتاریخ ۴ دسمبر ۲۰۲۴ وصلة إنترويكي مضمنة في URL العنوان (معاونت)
- ↑ about-mumbai — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۲ مئی ۲۰۱۸
- ↑ Municipal Corporation of Greater Mumbai (English) — اخذ شدہ بتاریخ: ۵ جون ۲۰۲۰ — ناشر: مہاراشٹر سرکار
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ LATITUDE AND LONGITUDE — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۶ مئی ۲۰۱۸ — ناشر: مہاراشٹر سرکار
- ↑ "صفحہ [[:سانچہ:نام صفحہ]] في خريطة الشارع المفتوحة"۔ OpenStreetMap۔ اخذ شدہ بتاریخ ۴ دسمبر ۲۰۲۴ وصلة إنترويكي مضمنة في URL العنوان (معاونت)
- ↑ Mumbai (bombay) — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۶ مئی ۲۰۱۸ — ناشر: Encyclopedia.com
- ↑ ۱۱.۰ ۱۱.۱ ۱۱.۲ ۱۱.۳ ۱۱.۴ http://www.mcgm.gov.in/
- ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ ۱۲.۲ ۱۲.۳ ۱۲.۴ ۱۲.۵ ۱۲.۶ ۱۲.۷ Sister cities of Mumbai — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۴ اکتوبر ۲۰۲۰
- ↑ https://kvs.gov.spb.ru/en/agreements/
- ↑ ۱۴.۰ ۱۴.۱ Sister cities of Mumbai — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۵ اکتوبر ۲۰۲۰
- ↑ ۱۵.۰ ۱۵.۱ https://www4.honolulu.gov/docushare/dsweb/Get/Document-114364/31%20(1970).pdf
- ↑ https://www.izmir.bel.tr/tr/KardesKentler/62
- ↑ In welcher Zeitzone liegt Mumbai, Maharashtra, Indien? — اخذ شدہ بتاریخ: ۲۶ فروری ۲۰۲۲ — سے آرکائیو اصل فی ۲۶ اکتوبر ۲۰۲۰
- ↑ https://portal.mcgm.gov.in/irj/portal/anonymous
- ↑ وصلة : http://geonames.org/1275339 — اجازت نامہ: Creative Commons Attribution 3.0 Unported
سانچہ:عظیم ام البلاد سانچہ:دنیا دے سب توں زیادہ آبادی والے شہری علاقہ جات
آگرا · الہ آباد · اعظم گڑھ · علی گڑھ · بدایوں · باغپت · بریلی · بہرائچ · بلیا · بلرام پور · باندا · بارابنکی · بستی · بجنور · بلند شہر · چتراکوٹ · چندولی · دیوریا · ایٹا · اٹاوہ · فیض آباد · فرخ آباد · فیروز آباد · فتح پور · غازی آباد · لکھنئو · گونڈا · گورکھپور · ہمیرپور · جونپور · جھانسی · کنوج · کانپور · مہوبا · متھرا · میرٹھ · مرزاپور · مراد آباد · مظفرنگر · نوئیڈا · رائے بریلی · سہارن پور · رامپور · شاہ جہاں پور · وارانسی · حیدرآباد · ممبئی · کلکتا · نویں دہلی · چنائی · بنگلور · جے پور · بھوپال · پٹنا · جبل پور · اجمیر · گڑگاؤں · فرید آباد · احمد آباد · اورنگ آباد ·
- Pages with graphs
- Pages with disabled graphs
- مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے
- صفحات تحتوي مراجع تستخدم وصلات إنترويكي في العنوان
- مضامین جنہاں وچ جرمن بولی دا متن شامل اے
- صفحات مع خاصیت P1566
- مضامین جنہاں وچ روسی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ آذربائیجانی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ پولش بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ بلغاری بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ سلووین بولی دا متن شامل اے
- صفحات مع خاصیت P1448
- صفحات مع خاصیت P2716
- صفحات مع خاصیت P571
- صفحات مع خاصیت P242
- صفحات مع خاصیت P17
- جغرافیائی حوالہ ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- صفحات مع خاصیت P1376
- صفحات مع خاصیت P131
- متناسقات ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- مرجع جغرافي من ويكي بيانات
- صفحات مع خاصیت P2046
- صفحات مع خاصیت P2044
- صفحات مع خاصیت P1082
- جڑواں شہر ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- صفحات مع خاصیت P421
- صفحات مع خاصیت P395
- صفحات مع خاصیت P281
- صفحات مع خاصیت P473
- صفحات مع خاصیت P856
- ممبئی
- 1507ء وچ آباد ہونے والے تھاںواں
- ایشیائی شہر
- بحیرہ عرب دے بندرگاہ شہر تے قصبے
- بھارت دے آباد ساحلی تھاںواں
- بھارت دے بندرگاہ شہر
- بھارت دے شہر
- بھارت دے شہر تے قصبات بلحاظ ضلع
- بھارت دے میٹروپولیٹن شہر
- بھارتی ریاستاں دے دار الحکومت
- بھارتی شہر تے قصبے بلحاظ ریاست
- سابقہ پرتگیزی مستعمرات
- ضلع ممبئی شہر دے شہر تے قصبے
- مہاراشٹر
- مہاراشٹر دے شہر
- ہندوستان وچ 1507ء دیاں تاسیساں
- ہندستان
- ہندستان دے شہر
- بھارت دے آباد تھاں
- شہر
- دنیا دے آباد تھاں
- ایشیا
- ایشیا دے شہر
- ایشیا دے شہراں دی لسٹ
- ایشیا دے شہر تے قصبے
- ایشیا دے آباد تھاں
- وڈے شہر
- نقشیاں نال صفحے