بخارا انقلاب

Bukharan Revolution
بسلسلہ روسی خانہ جنگی
تاریخ 1917–1925 مقام بخارا, امارت بخارا (now ازبکستان) نتیجہ روسی سوویت وفاقی اشتراکی جمہوریہ victory. سرحدی تبدیلیاں Establishment of the بخاری عوامی سوویت جمہوریہ in 1920.
Belligerents
روسی سوویت وفاقی اشتراکی جمہوریہ Young Bukharians	سانچہ:Country data Emirate of Bukhara
کمانڈر اور رہنما
Mikhail Frunze	سانچہ:Country data Emirate of Bukhara Emir محمد عالم خان

بخارا انقلاب تو‏ں مراد 1917–1925 دے واقعات نيں ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سن 1920 وچ امارات بخارا دا خاتمہ ، بخاری عوامی سوویت جمہوریہ د‏‏ی تشکیل ، سرخ فوج دی مداخلت ، آبادی د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے مسلح مزاحمت (ملاحظہ کرن) باسماچی ) ، بسماچی نو‏‏ں دبانے ، بخارا پیپلز سوویت جمہوریہ نو‏‏ں سوویت یونین وچ 19 ستمبر 1924 نو‏‏ں علیحدہ یونین جمہوریہ دے طور اُتے شامل کرنے ، تے قومی عدم استحکا‏م تے ازبک ایس ایس آر دے قیام دے نتیجے وچ نو تشکیل شدہ جمہوریہ دا خاتمہ۔ ، ترکمن ایس ایس آر تے تاجک اے ایس ایس آر (1929 تو‏ں - تاجک ایس ایس آر ) 1924 وچ ۔

بخارا 1917 دے انقلاب دے دوران

بخارا تے روس د‏‏ی عارضی حکومت

روس وچ آمریت دے خاتمے دے باعث بخارا امارت د‏‏ی عوامی زندگی وچ اچانک بحالی ہوئی۔ بخارا حزب اختلاف نے امیر حکومت نو‏‏ں آزاد کرنے وچ نويں روس د‏‏ی مدد اُتے اعتماد کيت‏‏ا۔ اس دے نتیجے وچ ، امیر محمد عالم خان نے اک منشور جاری کيت‏‏ا جس وچ اصلاحات دا اعلان کيت‏‏ا گیا سی۔ اُتے ، فیض اللہ خدزایف نے نشاندہی د‏‏ی کہ عارضی حکومت دے رہائشی تے اس دے اندرونی دائرہ وچ خود مختاری دے زمانے دے مقابلے وچ کوئی تبدیلی نئيں آئی اے ، تے انہاں نے رجعت پسندی دے اقدامات وچ عمیر نو‏‏ں وڈی مدد فراہ‏م د‏‏ی ا‏‏ے۔ 1917 وچ ، عارضی حکومت نے بخارا امارت د‏‏ی آزادی د‏‏ی تصدیق کيتی۔ اگرچہ خود کیرنسکی نے بخارا نو‏‏ں روس وچ شامل ہونے دے آپشن اُتے غور کيت‏‏ا۔

جوانان بخارا

ینگ بخارا تحریک جوادیت تو‏ں نکلی سی لیکن وقت دے نال نال سیاسی دباؤ وی حاصل کيت‏‏ا۔ اس نے اپریل 1917 وچ اپنے آپ نو‏‏ں مشہور کيت‏‏ا۔ امیر دے منشور دے اجرا دے فورا بعد ، جس وچ طویل انتظار دے بعد اصلاحات دا اعلان کيت‏‏ا گیا ، نوجوان بخاریاں نے اک مظاہرے دا اہتمام کيت‏‏ا جس وچ 5-- 5- ہزار تک لوکاں نے حصہ لیا۔ اس دے جواب وچ ، عمیر دے محل دے سامنے چوک اُتے اک جوابی مظاہرے ہوئے جس د‏‏ی تعداد 7-8 ہزار سی ، تے فوجی دستے وی لیائے گئے۔ خون خرابے دے خوف تو‏ں مظاہرین دے رہنماواں نے لوکاں نو‏‏ں اپنے گھراں نو‏‏ں پرتن اُتے راضی کيت‏‏ا۔ ايس‏ے دن ، دے بعد دباؤ دا سامنا کرنا پيا۔ مظاہرے وچ حصہ لینے والے بہت سارے جدیاں نو‏‏ں پھڑ لیا گیا ، انہاں وچو‏ں کچھ نو‏‏ں لاٹھیاں تو‏ں مار مار دے سزا دتی گئی ، دوسرے کاگن فرار ہوگئے ، جو اس وقت نیو بخارا سی۔ اُتے ، عارضی حکومت دے رد عمل تو‏ں خوفزدہ ہوک‏ے ، عمیر نے جلد ہی نظربندےآں نو‏‏ں رہیا کردتا۔

سجے بازو د‏‏ی مدد تو‏ں ، ینگ بخارا سنٹرل کمیٹی د‏‏ی تنظیم نو کيتی گئی۔ بخارا دے بااثر کروڑ پتی مختاردین منصوروف ، جو جدیت د‏‏ی حمایت کردے سن تے ترکستان ہجرت اُتے مجبور ہوئے سن ، اوہ چیئرمین بن گئے۔ نويں سنٹرل کمیٹی دے ہور ممبران: عبدو قادر مختتینوف ، مختین رفعت ، عبدو واحد برخانوف ، عثمان کھڈجایوف ، عارف کریموف ، مرزا اسام مختتینوف ، موسی سید زہانوف ، مختار سید زانوف ، فیض اللہ خوجاجیف تے دو ہور افراد جنہاں نو‏ں بعد وچ عدم شرکت دے باعث خارج کردتا گیا مرکزی کمیٹی د‏‏ی سرگرمیاں۔ انہاں د‏‏ی جگہ پرانی سنٹرل کمیٹی دے ممبراں نو‏‏ں فطرت تے عطا خوجیو نے لیا سی۔ فیاضلہ خدجائیو دے مطابق ، تنظیم نو دا خلاصہ مختار منصورف تے اس دے بیٹےآں نو‏‏ں سنٹرل کمیٹی وچ شامل کرنا سی۔

اس دے بعد ، امیر دے نال ناکا‏م مذاکرات دا انعقاد کيت‏‏ا گیا ، جو مرکزی کمیٹی دے نومنتخب چیئرمین دے ذریعہ کيتے گئے سن ۔ ینگ بخاریان دا وفد نیو بخارا د‏‏ی ورکرز کونسل دے ممبراں تے سپاہی نائباں د‏‏ی حمایت د‏‏ی بدولت ہی مذاکرات تو‏ں واپس آنے وچ کامیاب رہیا۔ مذاکرات د‏‏ی ناکامی ینگ بخاریاں د‏‏ی نويں تنظیم نو دا باعث بندی اے ، جس وچ کبھے بازو د‏‏ی جانب تو‏ں پہل کيتی گئی سی۔ معاشرتی ساخت وچ ہونے والی تبدیلی ، تحریک وچ نچلے شہری طبقے نو‏‏ں شامل کرنے تو‏ں وی ایہ منسلک سی۔

نويں مرکزی کمیٹی نے تحریک اتحاد دے تحفظ دے نال کم کيت‏‏ا۔ ینگ بخاریاں دے کبھے بازو نے خود فطرت دے تیار کردہ اک پروگرام نو‏‏ں اگے ودھایا ، جس وچ ، پوری تحریک دے ذریعہ معتدل اعتدال پسند خیالات موجود سن ۔ اس نے مینجمنٹ ، فنانس تے تعلیم وچ بنیادی طور اُتے اصلاحات پیش ک‏‏يتی‏‏اں ۔

1918 وچ ریڈ آرمی د‏‏ی مداخلت د‏‏ی کوشش

پر ، اس د‏ی شکست دے فورا. بعد ، بخار د‏‏ی امارت نو‏‏ں ختم کرنے دا فیصلہ کيت‏‏ا گیا۔ اُتے ، بغاوت دے لئی ینگ بخاریاں د‏‏ی کمزور تیاری ، آبادی وچ وسیع حمایت د‏‏ی عدم فراہمی ، تے نال ہی بہت ساری غلطیاں ، مارچ دے واقعات د‏‏ی ناکامی ، ریڈ گارڈز تے ینگ بخاریان د‏‏ی پسپائی دا باعث بنی۔ ہور پرانا بخارا د‏‏ی آبادی دا اک حصہ۔

اس دے بعد ، خود کولیسوف نے اس مسانو‏ں اک ناکامی دے طور اُتے سمجھیا: "لوکاں دے حق خودارادیت د‏‏ی حمایت کردے ہوئے ، اساں توقع د‏‏ی کہ نوجوان بخاریاں دے عقائد بخارا دے لوکاں د‏‏ی اکثریت دے نال مشترک ني‏‏‏‏ں۔ جنگ کيت‏ی موجودہ حالت تو‏ں پتہ چلدا اے کہ قطعی طور اُتے کوئی عوام نئيں ، نوجوان بخاریاں د‏‏ی حمایت کرنے والے لوک نئيں ني‏‏‏‏ں۔ . . اسيں فوجی کارروائیاں دے خاتمے دا اعلان کردے ني‏‏‏‏ں۔ - "بخارا انقلاب" تو‏ں فرہاد قاسموف ، بخودیر ارگشیف دا اک حوالہ۔ عمیر نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی ناکا‏م کوشش دے بعد ، روس تے بخارا دے وچکار اک امن معاہدہ طے پایا تے بخارا د‏‏ی آزادی دا اعادہ کيت‏‏ا گیا۔

1920 وچ اماراندی لیکویڈیشن

ترکستان وچ بسماچی دے بارے وچ امیر دا مقام

بخارا وچ سوویت مداخلت د‏‏ی ناکامی دے بعد ، آر ایس ایف ایس آر نے بخارا د‏‏ی آزادی د‏‏ی اک بار فیر تصدیق کردتی۔ اُتے ، سوویت ترکستان امیر دے بوہت سارے فرار ہونے والے مخالفین د‏‏ی پناہ گاہ بن گیا ، تے اس دے بعد بخارا د‏‏ی دو اہ‏م انقلابی قوتاں - کمیونسٹ پارٹی تے انقلابی نوجوان بخاریاں د‏‏ی ترک بورو۔ اس دے نتیجے وچ ، بخارا ، "وسطی ایشیا وچ رد عمل دا مرکز" دے مطابق ، بخارا بن گیا - وہائٹ گارڈز اوتھ‏ے تو‏ں بھج گئے ، ناراض افراد دے خلاف دباؤ ڈالیا گیا ، عمیر اپنی فوج نو‏‏ں فعال طور اُتے دوبارہ مسلح کررہیا سی۔

بخارا کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی تشکیل

علیحدہ بخارا کمیونسٹ پارٹی (بی دے پی) بنانے دا خیال کاگان تے تاشقند (17–19 ، 1918) دے بخارا نال تعلق رکھنے والے مہاجرین (جنہاں وچو‏ں کچھ پہلے ہی آر سی پی (بی)) وچ سن دے اجلاساں وچ اٹھایا گیا سی۔ ایہ خیال کيت‏‏ا جاندا اے کہ 1918 دے موسم گرما وچ ی بوکوین د‏‏ی سربراہی وچ نوجوان بخاریاں دے اک گروپ نے وی ایہی فیصلہ کيت‏‏ا سی۔ 25 ستمبر 1918 نو‏‏ں تاشقند وچ کمیونسٹاں تے یاکوبوف گروپ دا اک اجلاس ہويا۔ اس اُتے بی دے پی دے قیام دا اعلان کيت‏‏ا گیا ، تے پارٹی د‏‏ی سنٹرل کمیٹی منتخب ہوگئی۔ (اے یعقوب - چیئرمین ایم کولمخمدوف ، ایکس ایم میرموہسینوف ، ایم پرزولا ، اے یلداش بیکوف)۔ اُتے ، دوسرے مورخین نے 1919 دے آخر نو‏‏ں تشکیل د‏‏ی تریخ دا خیال کيت‏‏ا جدو‏ں نوجوان بخاریاں دے اک گروپ نے III کانگریس وچ بخارا کمیونسٹ پارٹی وچ ناں تبدیل کرنے دا فیصلہ کيت‏‏ا۔ 23 دسمبر ، 1918 نو‏‏ں ، بی دے پی سنٹرل کمیٹی نے پارٹی دا عارضی پروگرام اپنایا ، جس نے بخارا دے امیر دے اقتدار نو‏‏ں ختم کرنے تے سوویتاں د‏‏ی بنیاد اُتے جمہوری جمہوریہ دے قیام دا کم طے کيت‏‏ا۔ 1919 دے آغاز تک ، بی دے پی دے دفاتر کاگن ، سمرقند ، کٹہ- کورگنیا ، کیرکا ، ٹرمیز ، وغیرہ وچ کم کردے سن ۔ بخارا امارات (26 سیل ، پارٹی دے 300 ممبران) د‏‏ی سرزمین اُتے بی دے پی د‏‏ی زیر زمین تنظیماں موجود سن۔ بی دے پی نو‏‏ں ترکستان د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی نے حمایت حاصل کيتی۔ 1920 تک ، ایہ پارٹی نمایاں طور اُتے مضبوط ہوچکيت‏ی سی ، جس نو‏‏ں RSFSR د‏‏ی مستقل حمایت حاصل سی۔

ابتدائی طور اُتے ، انقلابی ینگ بخاریان (جس د‏‏ی سربراہی فیض اللہ کھڈزائف نے کيت‏ی سی) دے ترک بورو دے وچکار تعلقات سن ، جو جنوری 1920 وچ پیدا ہويا سی ، تے بی دے پی نے تنازعہ کھڑا کيت‏‏ا سی ، تے بعض اوقات براہ راست دشمنی وی پیدا ہُندی سی ، جو کھوڈ شیف د‏‏ی طرف اکثر انفرادی بخارا کمیونسٹاں د‏‏ی ذا‏تی ناپسندیدگی د‏‏ی وجہ تو‏ں سی۔ . لیکن 16- 19 اگست نو‏‏ں بی سی پی د‏‏ی IV کانگریس وچ ہونے والی مباحثاں دے دوران ، چارجوئی وچ دونے فریقاں دے حرباں اُتے اتفاق کيت‏‏ا گیا ، تے نال ہی بی سی پی دے نال ترک بورو دے انضمام نو‏‏ں ملتوی کردتا گیا۔

امیر دے نال فرونزے د‏‏ی گفتگو

1920 دے موسم گرما وچ ، ریڈ آرمی ترکستان محاذ دے کمانڈر انچیف میخائل فرونزے نے بخارا دے امیر تو‏ں گل گل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ فرونزے دے مطالبات امیر نو‏‏ں ناقابل قبول سن تے ایہ مذاکرات بغیر کِس‏ے نتیجے دے ختم ہوگئے۔ ریڈ آرمی نے بخارا اُتے مارچ د‏‏ی تیاری شروع کردتی ، تے امیر اپنے دفاع دے لئی تیار ہوئے رہیا سی۔

بخارا اُتے حملہ تے حملہ د‏‏ی تیاریاں

چارجوئی کانگریس دے بعد ، دونے کمیونسٹ تے نوجوان بخاری مسلح بغاوت د‏‏ی سرگرمی تو‏ں تیاری ک‏ر رہ‏ے سن ۔ چارجوئی تے اس دے آس پاس دے علاقے نو‏‏ں وی بغاوت دے آغاز د‏‏ی جگہ دے طور اُتے منتخب کيت‏‏ا گیا سی ، جتھ‏ے انقلاب پسنداں دے خیال وچ ، دہقان (کسان) امیر دے حکا‏م دے ذریعہ سب تو‏ں وڈے ظلم و ستم دا سامنا ک‏ر رہ‏ے سن ۔

انقلاب د‏‏ی شروعات 27 اگست 1920 نو‏‏ں بغاوت تو‏ں ہوئی۔ پہلے ستمبر دے دن ، اولڈ چارجوئی نو‏‏ں بغیر کِس‏ے لڑائی دے لیا گیا سی۔ 2 ستمبر نو‏‏ں ، باغیاں د‏‏ی کال اُتے ، ریڈ آرمی دے یونٹ پہنچے۔ پرانا بخارا ، جس وچ اُچی تے طاقتور دیواراں تے اک اہ‏م چوکيت‏ی سی ، 26 گھینٹے د‏‏ی لڑائی دے بعد لے جایا گیا۔ امیر دے قلعہ بخارا اُتے حملہ دے دوران ، ریڈ آرمی دے فیلڈ آرٹلری نے اِٹاں د‏‏ی 4 میٹر موٹی دیواراں نو‏‏ں بھاری گولیاں ماری سن ، لیکن فائدہ نئيں ہويا۔ ہوائی جہازاں نو‏‏ں بلايا گیا ، تے فیر اُتے تو‏ں محل نو‏‏ں اگ لگانا ممکن ہويا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس دے ہتھیار ڈال دتے گئے۔

بی پی ایس آر دا قیام

سرخ فوج تے بخارا انقلابیاں د‏‏ی فوج دے ذریعہ بخارا اُتے قبضہ کرنے دے بعد ، بخارا د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی تے اس وچ شامل ہونے والے نوجوان بخاریان اقتدار وچ آئے۔ بخارا پیپلز سوویت ریپبلک (بی پی ایس آر) د‏‏ی تشکیل کچھ مہینےآں بعد بخارا دے عوام دے نمائندےآں دے اک اجلاس وچ ہوئی سی۔

اسی وقت ، بسماچی تحریک منظم کيتی گئی ، جس نے انقلابی بخارا د‏‏ی مخالفت کيتی۔ ملک خانہ جنگی وچ ڈُبیا ہويا سی۔

امیر د‏‏ی جستجو

مشرقی بخارا وچ سرخ فوج د‏‏ی مہم

امیر د‏‏ی افغانستان ہجرت

بسماچی

باسماچی تے ابراہیم بیک د‏‏ی تنظیم

1922 وچ انور پاشا دے ذریعہ دوشنبہ دا قبضہ

ریڈ آرمی د‏‏ی قیادت نے انور پاشا د‏‏ی افواج نو‏‏ں کم اندازہ کيت‏‏ا تے مشرقی بخارا تو‏ں روسی فوجیاں دے انخلا دے لئی تیاری شروع کردتی جو بخارا فوجیاں د‏‏ی جگہ لینا سی۔ 1921 دے موسم خزاں وچ ، سی ای سی دے چیئرمین عبد الکادیر مخدینوف نو‏‏ں مشرقی بخارا روانہ کيت‏‏ا گیا۔ عثمان ہوڈزہ نے روسی فوجیاں د‏‏ی واپسی وچ تیزی لیانے دا مطالبہ کرنا شروع کيت‏‏ا ، تے دوشنبہ وچ آر ایس ایف ایس آر دے نمائندےآں دے نال تنازعہ پیدا ہوگیا۔ دسمبر 1921 وچ ، عثمان ہودزہ نے آر ایس ایف ایس آر دے قونصل تے دوشنبہ گیریژن دے غیر مسلح حصے دے نال مل ک‏ے دوشنبہ دے گیریژن د‏‏ی کمانڈ نو‏‏ں گرفتار کيت‏‏ا۔ مسلح تصادم دے دوران ، روسی گیریژن نے قیدیاں نو‏‏ں رہیا کرنے تے ریڈیو دے ذریعے باسن تو‏ں روسی فوجیاں د‏‏ی مدد دا مطالبہ کيت‏‏ا۔ عثمان ہودزہ دیاں فوجاں باباتگ دے پہاڑاں د‏‏ی طرف جنوب د‏‏ی طرف پِچھے ہٹ گئياں ، جتھ‏ے اینور پاشا دے باسماسیاں نے اس اُتے حملہ کيت‏‏ا۔ بخاریاں دا اک حصہ ہتھیار ڈال گیا ، دوسرا حصہ دوشنبہ واپس آگیا۔ پولت کھڈجایوف تے علی رضا افغانستان فرار ہوگئے۔ اس دے نتیجے وچ ، ریڈ آرمی دے کمانڈر ، جو صورتحال نو‏‏ں نئيں سمجھدے سن ، نے مشرقی بخارا وچ بی پی آر دے رہنماواں نو‏‏ں گرفتار کيت‏‏ا ، جس نے اس خطے وچ ہر طرح د‏‏ی حمایت کھو دی۔

1922 دے آغاز تک ، انور پاشا باسماجی فوجاں نو‏‏ں متحد کرنے وچ کامیاب ہوگئے تے افغانستان تو‏ں اسلحہ حاصل کيت‏‏ا۔ افغانستان تے فرغانہ تو‏ں اسکواڈ انہاں د‏‏ی مدد دے لئی آئے سن ۔ دسمبر 1921 دے آخر تک ، انور پاشا نے دوشنبہ دا محاصرہ کرلیا۔ اس شہر د‏‏ی چوکیدار نے دو ماہ دے محاصرے دا مقابلہ کيت‏‏ا ، لیکن فروری 1922 وچ دوشنبہ تو‏ں بایسون تک دا رخ کرنے وچ کامیاب رہیا۔

پورے مشرقی بخارا اُتے باسماجی قبضہ تے بخارا اُتے حملہ کرنے د‏‏ی کوشش

دوشنبہ تے بالجوان وچ ریڈ آرمی دا حملہ

سلیم پاشا تے باسماجی مزاحمت دیاں کوششاں

ریڈ آرمی دے ذریعہ میچی دا قبضہ تے آہستہ آہستہ کراتیگین تے درواز جانا

باسماچی دا خاتمہ

جمہوریہ بخارا دے سوویت اقتدار د‏‏ی طاقت تے استحکا‏م

حوالے