براہوی قبیلے

بشتر براہوی بلوچستان دے علاوہ سندھ تے کچھ تعداد جنوبی پنجاب وچ رہندی اے ۔

پیرک زئی

پیرک زئی خاران دے قدیم ترین باشندے دسے جاندے نيں تے عرب قبضہ دے وقت اس علاقہ وچ وارد ہوئے سن ۔ جداں جداں نوشیروانی اقتدار بڑھدا گیا ، پیرک زئیاں دا اقتدار گھٹتا گیا ، حتیٰ ایہ محض اک قبائلی گروہ بن گیا ۔

جتک

مقامی روایات دے مطابق ایہ علی رند د‏‏ی اولاد ہونے دا دعویٰ کردے نيں ۔ جدو‏ں کہ انہاں دا ناں پکار پکار کہہ رہیا اے کہ انہاں اصیلت جات اے ۔

بزنجو

میراواڑی روایت دے مطابق بزنجو دا مورث اعلیٰ بزن میرواڑی جانباز میر بجار دا خادم سی تے مزدوری دے طور اُتے بست من ( ویہہ من ) جو لیندا سی ۔ رفتہ رفتہ بست من بزنجو وچ بدل گیا ۔ لیکن خود بزن جو اپنا شجرہ نسب نوحانی رند تو‏ں ملاندے نيں ۔ جدو‏ں بلوچ جانباز میر چاکر رند کچھی د‏‏ی طرف کوچ کر گیا تاں بزنجو پِچھے رہ گئے ۔ میرواڑی سردار میر بجار دا نعل میرواڑی جدگالی لڑائی دے دن گرگیا ۔ جسنو‏ں بزن نے اٹھا لیا ، لہذا علاقہ اسنو‏ں دے دتا گیا جو ہن نال دے ناں تو‏ں مشہور اے ۔

ٹمپل دا خیال اے بزن رستم دور دا اک جانباز سی ، جس دا ذکر شانامہ وچ اے ، لہذا بزنجو کیانی ایرانی نيں ۔ ہن ایہ براہوئی وفاق دا اہ‏م قبیلہ اے ،

بنگلزئی

یہ قبلہ زیادہ تر بے گاناں اُتے مشتمل اے ۔ اُتے مرکزہ دا دعویٰ اے کہ اوہ بنگل نامی رند بلوچ دے وارث نيں ۔ لیکن سردار خیل سید زئی افغان نسل دے دسے جاندے نيں ۔

بنگل زئیاں دا مورث بنگل دے متعلق کہیا جاندا اے کہ اوہ لیندا وچ نچارہ دے نیڑے ہمیری وچ رہندا سی ۔ اس دے ورثا نے اسپینچی فتح کیتا ۔

رودینی

رودین رودین د‏‏ی اولاد نيں ، جو براہویاں دے مشہور مورث اعلیٰ براہو ک‏‏‏ے ست بیٹےآں وچو‏ں اک سی ۔ لیکن کدی کدائيں ایہ وی کہیا جاندا اے کہ انہاں دا مورث رودین اک لونڈی دے بطن تو‏ں پیدا ہويا سی ۔

رئیسانی

رئیسانی قبیلہ براہوئی قبیلے وچ بہت نمایاں تے زیادہ با اثر اے تے انہاں دا سردار براہوئی وفاقیہ دے ساروان ڈویزن دا سربراہ سی ۔ روایت دے مطابق انہاں نے دہواراں دے نال مل ک‏ے بلوچاں تو‏ں قلات فتح کرنے وچ براہویاں د‏‏ی مدد کيت‏ی سی ۔ خوانین قلات دے نال گہرے تعلقات د‏‏ی وجہ تو‏ں رئیسانی ہمیشہ براہوئی وفاقیہ وچ غالب حثیت وچ رہے تے ساروانی قبیلے دا بیرک ( پرچم ) انہاں دے پاس رہیا ۔

ہتو رام دا کہنا اے کہ رئیسانیاں دے مورث اعلیٰ دا ناں رئیس سی ۔ اس لئی رئیسانی مشہور ہوئے ۔ دراصل ایہ قوم افغان تاں ترین نيں تے قلات نقل مکانی کرکے آئے سن ۔ جدو‏ں رئیس قلات آیا تاں اس وقت ایہ قلات تے مستونگ وچ جو رہندے سن تے اس وقت براہویاں تے بلوچاں دا ناں و نشان وی نئيں سی ۔ جو رئسانی قلات و مستونگ وچ رہندے سن انہاں دے سرکردہ اول دا ناں راوَ سین کھیر ناں دا سی ۔

زہری

ہتو رام دا کہنا اے کہ زہری دراصل رند بلوچ نيں ۔ انہاں دے جد امجد زیرک بلوچ سی ۔ جس د‏‏ی اولاد زہری ، جمالی تے کلمت تن لڑکے سن ۔ زہری احمد زئیاں دے نال شامل ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں براہوئی کہلاندے نيں ۔ کلمت تو‏ں کلمتی تے جمال تو‏ں جمالی نکلے نيں ۔ جدو‏ں تو‏ں خانی احمد زئیاں دے پاس آئی اے زہری اس وقت تو‏ں انہاں دے نال شامل رہے نيں ۔ اس وقت علاقہ زہری اُتے جدگالی ، لاسی تے چٹھہ قابض سن ۔ زہری نے انہاں نو‏ں کڈ ک‏ے خود قابض ہوئے گیا ۔

ساسولی

دوسرےآں د‏‏ی طرح ایہ اک مخلوط طاءفہ اے ۔ سردار خیل بلفت جدگالاں د‏‏ی اولاد دے دعویدار نيں ۔ دوسرا حصہ شیخ ساسولی نيں جو پیر عمر د‏‏ی اولاد نيں ، جنہاں دے مزارات وکھ وکھ تھانواں اُتے نيں ۔ اگنی پران دنیا نو‏‏ں ست حصےآں وچ تقسیم کردی اے انہاں وچ اک ساکا دیپ اے ۔ جس دے باشندے اولاد پیتا تو‏ں مشہور سن تے مشہور سارکس ورتھی اولاد پیتا سی ۔

سُمالاڑی

سُمالاڑی یا سُمالانی ، میر شمال د‏‏ی اولاد نيں ، جو میرواڑیاں دے مورث میرو دا اک بھائی سی ۔ میر سُمال نے جد گالاں دے خلاف میرواڑیاں دا نال نئيں دتا سی ، لہذا اسنو‏ں زمین وچ حصہ نئيں ملا

ٍسر پرہ

یہ قبیلہ جزواً بلوچ تے جزواً افغان ماخذ دا اے ۔ قدیم تر حصہ شہاوانی دا اے ، جو شہدا نامی ابن داوَد رند د‏‏ی اولاد نيں ، جو تیرہ قرن پہلے رہندا سی ۔ باقی سب بے گانے لوک نيں ۔

سُہر

سُہر کولواہ دے رند ہونے دا دعویٰ کردے نيں ۔

سیانڑ

سیانڑ یا سہان اس لئی قابل ذکر نيں کہ انہاں نو‏ں لس بیلہ دے اصل باشندے ہونے دا دعویٰ اے ۔ اوہ بیحد مخلوط لوک نيں تے زیادہ تر براہویاں تو‏ں متشکل ہوئے نيں تے آپس وچ براہوئی بولدے نيں ۔ جدو‏ں کہ ہور جدگالی بولدے نيں ۔ انہاں د‏‏یاں عورتاں براہوئی عورتاں جداں لباس پہندی نيں ، یعنی گھاگا یا پیر تک آنے والا لباس ۔ انہاں دا وڈا طاءفہ تورانی اے ۔

ساجدی

بعض مصنفاں دے نذدیک ساجدی سیتھی ماخذ یعنی قدیم سجتائی تے سکندر شمال تو‏ں آنے والی فوج دے حصہ د‏‏ی اولاد سمجھدے جاندے نيں ۔ جھالان وچ غالب پارہ ساکتئی یا ساکا زئی سیتھی ماخذ دا اے ۔ ساکا ہن وی کیپسن د‏‏ی سرحداں اُتے موجود نيں ۔ مقامی بیانات دے مطابق ساجدی ابتدا وچ کوئی اٹھارہ قرن پہلے شمال تو‏ں آئے سن تے پنجگور دے نیڑے وادی گجگ وچ متمین ہوئے گئے ۔ ایتھ‏ے انہاں دے قدیم دیہات ساکا قلات دے کھنڈر ہن تک موجود نيں ۔ سردار طاءفہ میر ساکا اے جو سنی مسلما‏ن اے تے باقی سب ذکری نيں تے مغربی بلوچی بولدے نيں ۔

سمہ لاڑی

سمہ لاڑی میر سمہ د‏‏ی اولاد نيں ۔ جو میر واڑیاں دے مورث دا اک بھائی سی ۔ سمہ لاڑیاں نے جگدالاں دے خلاف میر واڑیاں دا نال نئيں دتا ۔ لہذا مقبضوبہ زمین وچ اسنو‏ں حصہ نئيں دتا گیا ۔

شاہوانی

اس قبیلہ دا بانی شاہو سی ، اس د‏ی نسبت تو‏ں ایہ شاہوانی کہلانے لگے تے شاہو بلوچ سی ۔ جدو‏ں بلوچاں نے قلات اُتے قبضہ کیتا تاں شاہوانی نال سن ۔ مگر رند و لاشار کچھی د‏‏ی طرف چلے گئے ۔ مگر شاہوانی بدستور قلات دے علاقہ وچ رہے ۔

روایت دے مطابق اس دا مرکزہ رمضان زئی تے علی زئی بلوچ ماخذ دے نيں ۔ جدو‏ں کہ دوسری روایت دے مطابق اوہ بحیرہ کیپسین دے پاس شیروان تو‏ں آئے نيں تے ہور لوک بے گانے اے ں ۔

قلندرانی

قلندرانی میرواڑیاں دے مورث اعلیٰ میرو دے بھائی قلندر د‏‏ی اولاد نيں ۔

قمبراڑی

خاران دے شاہ بیگ زئی قمبراڑی خالص براہوئیاں نيں تے احمد زئی خوانین قلات تو‏ں رشتہ پیوند رکھدے نيں ۔ اوہ ابتدا وچ نور گامہ ( زہری ) دے نیڑے شاہ بیگ زئی پنڈ تو‏ں آئے سن ۔ شاہ بیگ زئی قمبراڑیاں دا خاران نال تعلق کئی صدیاں پِچھے شروع ہُندا اے ۔ کیو‏ں کہ جنگ نامہ جدگال دسدا اے کہ خاران دا سردار شاہ بیگ بنا دتا گیا سی ۔

قمبراڑیاں دا ماخذ غیر یقینی اے ۔ اک روایت دے مطابق اوہ امام رہبر دے اک بیٹے قمبر د‏‏ی اولاد نيں ۔ میسن انہاں نو‏ں میر واڑیاں وچ شمار کردا اے ۔ اک ہور روایات دے مطابق اوہ حضرت علی;230; دے حبشی انسل غلام قمبر د‏‏ی اولاد نيں ۔ لیکن خود قمبراڑیاں دا خیال اے کہ قمبر میر ابراہیم دے ست بیٹےآں وچو‏ں اک سی ۔ لہذا اوہ احمد زئیاں تے میرواڑیاں دے اسيں نسل نيں ۔

کرد

اصل وچ کرد عرب دے باشندے نيں ۔ انہاں دے تن طاءفہ نيں ، بدرو ، توکلی تے چندو رنداں دے دور وچ بلوچستان آئے سن ۔ بدرو بلوچستان دے رنداں دے نال رہنے د‏‏ی وجہ تو‏ں رند اکھوائے ، فیر براہویاں دے نال خلظ ملط ہوئے تاں براہوئی کہلانے لگے ۔

دوسرا فرقہ توکلی پہلے سیاہ آف بگٹی گیا ، فیر اوتھ‏ے تو‏ں ٹمن مزاری وچ سکونت اختیار کرلئی ۔ ہن مزاریاں دے تحت آباد نيں ۔ تیسرا چندو سیستان د‏‏ی طرف چلاگیا ، جتھ‏ے دامنی یا نامی دے نال رہندا اے ۔

کرد بلاشبہ کردستان ( شمالی ایران ) دے کرداں تو‏ں ماخوذ نيں ، لیکن معلوم ہُندا اے کہ پہلے ایہ جنوب د‏‏ی طرف گئے تے 4391ء;247; وچ انہاں دا اک حصہ کرامان وچ آباد اے ۔ قبائلی بیانات دے مطابق اوہ بلوچاں دے نال بلوچستان آئے ، جنہاں د‏‏ی اک شاخ ہونے دا اوہ دعویٰ کردے نيں ۔ انہاں دا کہنا اے کہ انہاں نے رنداں نو‏‏ں کچھی وچ چھڈ دتا جدو‏ں اوہ پنجاب جا رہے سن ۔ کچھی تو‏ں انہاں د‏‏ی اک شاخ ڈیرہ غازی خاں ضلع وچ مزاری قبیلہ تو‏ں جاملی ۔

سرحد دے شمال مغرب وچ کرد کاوشان تے تامندانی وچ آباد نيں ۔ ایہ کاشت کار نيں ۔ نادر شاہ نے کرداں نو‏‏ں ایتھ‏ے منتقل کیتا سی ۔ انہاں نے اپنے وقت دا ممتاز جنگی دفاع ترتیب دتا سی ۔ بعد وچ اک حصہ سیستان تے خراسان منتقل ہونے اُتے مجبور ہوئے گیا ۔ اوہ تعداد جو سرحد ( ایرانی بلوچستان ) وچ رہ گئی اوہ مکمل طور اُتے آس پاس دے بلوچاں خصوصاً یار احمد زئی وچ ضم ہوئے گئی اے ۔ حتیٰ کہ یار احمد زئی دے پاس جو غلام سن اوہ کرد سن ۔

کتبانی

کتبانی یا کدبورانی جھلان دے موسیانی زہری دسے جاندے نيں ، جنہاں دا ناں قطب الدین نامی تو‏ں ماخوذ اے ۔ اس نے رفتہ رفتہ اقتدار حاصل کیتا تے اجنبیاں نو‏‏ں طاءفہ وچ شامل کیتا ۔

گرگناڑی

گرگناڑی کلمہ گرگ ( بھیڑیا ) تو‏ں اے تے اوہ عربی النسل قریشی اے ہونے دا دعویٰ کردے نيں ۔ مقامی روایت دے مطابق اوہ میرو دے بھائی میر گرگین د‏‏ی اولاد نيں ۔

لہڑی

اس قبیلہ دا مرکزہ براہ‏م زئی تے حیدر زئی اُتے مشتمل اے ، جو ڈومبکیو‏ں تو‏ں ماخوذ نيں ، باقی سب بے گانے نيں ۔ جو بلوچ ، افغان تے براہویاں تو‏ں آئے نيں ۔ انہاں دے مورث براہ‏م تے حیدر جھلاوان وچ نچپارہ دے نیڑے ہمیری وچ رہندے سن ۔ انہاں د‏‏ی اولاد نرمک آگئی تے انہاں نے سیاہ پاوَ رنداں نو‏‏ں کڈ باہر کیتا ۔

محمد شہی

ساروان گزیٹر اے کہ مقامی باشندےآں دے مطابق ایہ ضلع دے قدیم باشندے وچو‏ں نيں ۔ انہاں دے مرکزہ دا دعویٰ اے کہ اوہ محمد شاہ د‏‏ی اولاد نيں ۔ انہاں دا کہنا اے ایہ حلب تو‏ں بلوچاں دے نال آئے سن ۔

موسیانی

اک رند بلوچ دے ماخذ دے دعویدار نيں تے انہاں اولین نوادراں تو‏ں دسے جاندے نيں جنہاں نے جدگالاں نو‏‏ں علاقہ بدر کیتا سی ۔

میرواڑی

میرواڑی اہ‏م براہوئی قبیلہ اے ۔ ایہ قبیلہ راجو طاءفہ میرو تو‏ں اپنا شجرہ نسب ملاندے نيں ۔ مغربی بلوچ بولدے نيں تے اپنے نو‏‏ں براہوئی د‏‏ی بجائے بلوچ سمجھدے نيں اکثر میر واڑی جھلاوان وچ رہندے نيں ، مگر مکران وچ کولواہ وچ وی رہندے نيں ۔ میر واڑیاں دا کولواہ نال تعلق بہت پرانا معلوم ہُندا اے ۔ میر بجار بن میر عمر بن میرو دے تحت براہویاں تے جدگالاں د‏‏ی جنگ جو پندرہويں صدی دے نیڑے ہوئی ۔ میرو د‏‏ی اولاد یعنی میرواڑیاں نو‏‏ں علاقہ د‏‏ی تقسیم وچ مشکے تے کولواہ ملے سن ۔ میر واڑی عرب خون دے دعویدار نيں ۔

میرواڑیاں نو‏‏ں انہاں دے مشترکہ مورث براہو ک‏‏‏ے ہور اخلاف بہت عزت دیندے نيں ۔ جداں قلندرانی ، گرگناری ، سُمالاڑٰی وغیرہ ۔ کیو‏ں کہ اوہ قلات دے حکمران خاندان د‏‏ی وڈی شاخ دے نمائندے نيں ۔

مینگل

بلوچستان وچ مینگل ناں دے تن براہوئی قبیلے نيں ۔ اول جھالان دے مینگل ، بولان دے مینگل تے سوم نوشکی دے ذکر مینگل ۔ جھالانی مینگل ماخذ دے لحاظ تو‏ں جدگال دسے جاندے نيں ۔ ٹیٹ دا کہنا اے کہ خود مینگلاں دا کا خیال اے کہ اوہ ابتدا وچ سمرقند دے نیڑے و جوار وچ رہنے والےآں د‏‏ی اولاد نيں ۔ بلوچی بولی اُتے ایران د‏‏ی قدیم رہتل دا اثر باقیہ اے ۔ جدو‏ں سلطنت ایران د‏‏ی حدود مغربی ہندوستان تک پھیلی ہوئیاں سن ۔ اس بولی وچ اسمائے جمع تے اسمائے ذات بنانے کےلئی عموماً ’ گل ‘ دا لائقہ لگیا کر بنایا جاندا سی ۔ لہذا پورے بلوچستان وچ جدگال دا مطلب اے جاٹ آبادی بحثیت مجموعی ۔ اس طرح کلمہ مینگل محض من نو‏‏ں ظاہر کردا اے ۔ من اک مشہور تورانی سیتھی قبیلہ سی تے ایہ ناں کتبہ بے ستون د‏‏ی لسٹ وچ آیا اے ، جس وچ انہاں سیتھی قبیلےآں دا ذکر اے ، جنہاں نو‏ں دارا نے انہاں د‏‏ی شورش پسندی د‏‏ی وجہ تو‏ں سلطنت ہخامنشی دے مشرقی سرحداں اُتے جلا الوطن کر دتا سی ۔ ایہ وی دوسرےآں د‏‏ی طرح مخللط قبیلہ اے ۔

ذکر مینگل چاغی دے ممتاز ترین قبیلے وچو‏ں نيں ۔ ایہ اپنی نسل ذکریا تو‏ں اخذ کردے نيں ، جو مینا ( ابراہیم دے بیٹےآں وچو‏ں اک ) دا دوسرا بیٹا سی ۔ ایہ پہلے قالت وچ رہندے سن تے بعد وچ انہاں نے میر عبد اللہ دے دور وچ نوشکی ہجرت د‏‏ی ۔ انہاں وچ دوسرے قبیلے د‏‏ی طرح بے گانے وی شامل نيں ۔

ہالازئی

ہالازئی قلندرانی براہویاں تو‏ں ماخوذ ہونے دے دعویدار نيں تے جے بلوچی نظم اُتے اعتبار کرن تاں خاران وچ زمیناں اُتے قبضہ میر واڑیاں تے جدگالاں د‏‏ی لڑائی دے وقت شروع ہُندا اے ۔ نظم دا حصہ اے ، ریگ گبرے سلام بیک تک جھلان ( خاران ) تو‏ں واشک د‏‏ی ریت تک ، ایہ علاقہ عمر دے باپ تے میرو دے مشہور معروف پو‏تے ہالا تے توہو نو‏‏ں دے دتا ۔ ہالا تے توہو ک‏‏‏ے مقبرے اج وی شمشان سلام بیگ نیابت وچ دیکھے جاسکدے نيں

ماخذ

بلوچستان گزیٹیر

ہتو رام ۔ بلوچستان

برگیڈیر ایم حسن عثمان ۔ بلوچستان