برفانی لومڑ
برفانی لومڑ | |
---|---|
، |
|
صورت حال | |
! colspan = 2 | حیثیت تحفظ | |
کم تشویشناک انواع[۱] |
|
اسمیاتی درجہ | پرجاتی |
سائنسی نام | |
Vulpes lagopus[۲] کارل لنیاس ، ۱۷۵۸ | |
حمل دی مدت | 52 دن |
خريطة إنتشار الكائن |
|
| |
ترمیم |
آرکٹک لومڑ، جس نوں سفید لومڑ یا برفانی لومڑ وی کہیا جاندا اے۔ ایہ لومڑ دی چھوٹی قسماں وچوں اک اے تے اس دا آبائی علاقہ قطب شمالی دے مضافات وچ شمالی نصف کرہ اے تے ایہ قطب شمالی دے موسم دے حامل تمام علاقےآں وچ پائی جاندی اے۔
قطبی لومڑ ۔ جس نوں چٹا لومڑ یاں برفانی لومڑ وی آکھئیا جاندا اے ۔ ایہ لومڑی دی نکیاں قسماں چوں اک اے تے اس دا دیس قطب شمالی دے لاگے دے علاقے نیں ۔ ایہہ قطب شمالی ورگے موسم دے سارے علاقےآں پائیا جاندا اے۔
آرکٹک لومڑی نوں سفید لومڑی، قطبی لومڑی یا برفانی لومڑی وی کہیا جاندا اے تے ایہ چھوٹی جسامت والی لومڑی آرکٹک دے علاقےآں، شمالی نصف کرے تے آرکٹک بائیوم وچ عام ملدی اے۔ ایہ لومڑی سرد علاقے وچ رہنے دے لئی بطورِ خاص مناسب اے۔ اوہدی کھل اُتے بالاں دی موٹی تے گہری تہ ہُندی اے جو گرمیاں وچ بھوری تے سردیاں وچ سفید ہو جاندی اے۔ اوہدی جسامت 46 توں 68 سینٹی میٹر (18-27 انچ) طویل تے جسمانی حرارت دے ضیاع توں بچاؤ دے لئی گول مول شکل دی ہُندی اے۔
آرکٹک لومڑی چھوٹے جانوراں جداں کہ چوہاں، رنگڈ سیل دے بچےآں، مچھلی، آبی تے سمندری پرندےآں نوں شکار کردی اے۔ اس دے علاوہ ایہ مردار، بیریاں، سمندری گھاس، حشرات تے ہور چھوٹے غیر فقاریہ جانور وی کھا لیندی اے۔ افزائشِ نسل دے وقت اک نر تے اک مادہ جوڑا بناتے نيں تے بچےآں دی پیدائش تے پرورش دے دوران نال رہندے نيں۔ انہاں دی رہائش زیرِ زمین سرنگاں دا پیچیدہ جال سا ہُندا اے۔ کدی کدائيں خاندان دے ہور افراد وی بچےآں دی پرورش وچ مدد دیندے نيں۔
موافقت
[سودھو]آرکٹک لومڑی سیارے دے سرد ترین تھاںواں اُتے رہندی اے تے منفی ستر ڈگری تک ٹھٹھرنے دی نوبت نئيں آندی۔ موافقت دے لئی اوہدی کھل اُتے بالاں دی کئی تنيں ہُندیاں نيں جو بہترین غیر موصل دا کم کردیاں نيں۔ اس دے علاوہ اس دے پیراں وچ خون دی گردش کچھ اس طرح دی ہُندی اے کہ اوہ پنجاں نوں گرم تاں رکھدی اے مگر جسمانی درجہ حرارت متاثر نئيں ہو پاندا۔ اس دے علاوہ جسمانی چربی دی کافی مقدار ہُندی اے۔ کمیت دے اعتبار توں اس دا سطحی رقبہ کم ہُندا اے تے ٹھوس جسم، چھوٹی تھوتھنی تے چھوٹی لتاں تے چھوٹے مگر موٹے کان وی جسمانی حرارت نوں بچانے وچ اہم کردار ادا کردے نيں۔ پنجاں دے تلوے اُتے وی بال ہُندے نيں جو نہ صرف انہاں نوں گرم رکھدے نيں بلکہ برف اُتے چلنے وچ وی مددگار ثابت ہُندے نيں۔ اوہدی کھل دا رنگ موسم دے نال تبدیل ہُندا اے: زیادہ تر قسماں وچ کھل سردیاں وچ سفید ہو جاندی اے جدوں کہ گرمیاں وچ بھورے یا سرمئی رنگ دی ہو جاندی اے۔ بعض قسماں وچ نیلاہٹ والا گہر اسرمئی رنگ سردیاں وچ جدوں کہ گرمیاں وچ ایہی رنگ ہلکا پے جاندا اے۔ اس لومڑی دی کھل کسی وی دوسرے ممالیہ دی نسبت زیادہ بہتر غیر موصل اے۔ اوہدی قوتِ سماعت اِنّی طاقتور ہُندی اے کہ برف دے تھلے چلنے والے جانور دی آہٹ وی سن لیندی اے۔ جدوں اس جانور دے مقام دا درست اندازہ لگیا لے تاں فیر اچھل کر برف اُتے منہ دے بل ڈگدی اے تے شکار پھڑ لیندی اے۔
افزائشِ نسل
[سودھو]آرکٹک لومڑیاں سرمائی نیند نئيں سوتاں تے سارا سال دکھادی دیندی نيں۔ خزاں وچ ایہ چربی جمع کر لیندی نيں جو بعض اوقات کل وزن دا نصف بندی اے۔ اس طرح سردیاں وچ بہتر حاجز دا کم کردی اے تے جدوں خوراک کم ہو جائے تاں توانائی وی مہیا کردی اے۔ ایہ لومڑیاں نسبتاً اُچے مقام اُتے زیرِ زمین تے گرم بِلاں وچ رہندیاں نيں۔ انہاں دے بِل اک مربع کلومیٹر تک پھیلے ہُندے نيں۔ انہاں دے بِلاں دے اک توں زیادہ منہ ہُندے نيں تے نسل در نسل استعمال ہُندے رہندے نيں۔
ایہ لومڑیاں عموماً جوڑے دی شکل وچ افزائشِ نسل دے لئی جمع ہُندیاں نيں تے اپنے بِل دے قریب دے علاقے دی ملکیت جتاندی نيں۔ افزائشِ نسل اپریل تے مئی وچ ہُندی اے تے حمل دا دوورانیہ 52 روز اے۔ عموماً پنج توں اٹھ بچے پیدا ہُندے نيں مگر کدی کدائيں پچیس وی دیکھے گئے نيں جو درنداں وچ اک ریکارڈ اے۔ ماں تے باپ دونے مل کے بچےآں دی پرورش کردے نيں تے عموماً تن توں چار ہفتے بعد بچے بِل توں باہر نکلنے لگدے نيں تے نو ہفتے دی عمر وچ دُدھ چھڑا دتا جاندا اے۔
خوراک
[سودھو]آرکٹک لومڑیاں ہر قسم دا چھوٹا جانور کھا لیندی نيں جنہاں وچ چواے، ہور قارض، خرگوش، پرندےآں دے انڈے، مچھلی تے مردار جانور وی شامل نيں۔ اس دے علاوہ وڈے درنداں جداں کہ قطبی ریچھ تے بھیڑیاں دے بچے کچھے شکار نوں وی کھا لیندی نيں تے جے خوراک دی شدید قلت ہو جائے تاں فضلہ وی کھا لیندی نيں۔ جنہاں علاقےآں وچ آرکٹک لومڑیاں ہاں، اوتھے قطبی چوہاں دی تعداد کم ہو جاندی اے کہ لومڑیاں دا اک خاندان روزانہ کئی درجن چوہے کھاندا اے۔ شمالی کینیڈا وچ مہاجر پرندےآں والے علاقے وی انہاں لومڑیاں دی غذائی ضروریات دا اہم مرکز بن جاندے نيں۔ آئس لینڈ تے ہور جزیرے دے ساحلاں اُتے انہاں لومڑیاں دی خوراک پرندےآں اُتے مشتمل ہُندی اے۔ اپریل تے مئی وچ ایہ لومڑیاں رنگڈ سیل دے بچےآں تے ہور کم عمر جانوراں نوں کھاندی نيں جو برف دی وجہ توں زیادہ بھج دوڑ نئيں کر سکدے۔ اس دے علاوہ ایہ لومڑیاں بیریاں تے سمندری گھاس وی کھاندی نيں تے انہاں نوں ہمہ خور وی کہیا جا سکدا اے۔ اس دے علاوہ اسنوں پرندےآں دے انڈاں توں وی کافی شغف ہُندا اے تے ٹنڈریا دے وڈے پرندےآں نوں چھڈ کے باقی سب دے انڈے کھاندی نيں۔ جدوں خوراک بکثرت ہو تاں ایہ اضافی خوراک نوں زمین وچ دبا کے محفوظ وی کر لیندی نيں۔
جسامت
[سودھو]نر دی اوسط لمبائی سر توں دم تک 55 سینٹی میٹر جدوں کہ 46 توں 68 سینٹی میٹر تک دی وی ہو سکدی اے۔ مادہ دی اوسط 52 سینٹی میٹر جدوں کہ 41 توں 55 سینٹی میٹر تک ہو سکدی اے۔ بعض علاقےآں وچ نر تے مادہ دی جسامت دا فرق دیکھیا گیا اے۔ دم دی لمبائی نر تے مادہ دونے وچ ہی 30 سینٹی میٹر ہُندی اے۔ انہاں دی اونچائی 25 توں 30 سینٹی میٹر ہُندی اے۔ نر دا اوسط وزن ساڈھے تن کلو ہُندا اے مگر 3.2 کلو توں 9.4 کلو تک وی پائے جاندے نيں۔ مادہ دا اوسط وزن 2.9 کلو جدوں کہ 1.4 توں 3.2 کلو تک دی وی ملدیاں نيں۔
قسماں
[سودھو]جزیرے بیرنگ والی آرکٹک لومڑی
آئس لینڈ والی آرکٹک لومڑی
پریبیلوف آئی لینڈ آرکٹک لومڑی
گرین لینڈ والی آرکٹک لومڑی
جغرافیائی تقسیم تے مسکن
[سودھو]آرکٹک لومڑی شمالی یورپ، شمالی ایشیا تے شمالی امریکا وچ پائی جاندی اے۔ اوہدی موجودگی گرین لینڈ، آئس لینڈ، فنّو سکینڈے نیویا، سوالبارڈ، جان ماین، بحیرہ برنٹ دے ہور جزیرے، شمالی روس، بحیرہ بیرنگ دے جزیرے، الاسکا تے کینیڈا وچ خلیج ہڈسن جِنّا جنوب تک دے علاقے وچ ممکن اے۔ اٹھارہويں صدی دے اواخر وچ آرکٹک لومڑی جنوبی الاسکا دے الیوشن جزیرے وچ چھڈی گئی سی۔ اس دا اصل مسکن ٹنڈریا تے مستقل برف ہُندی اے مگر ایہ کینیڈا دے بوریل جنگلات تے الاسکا دے کنائی علاقے وچ وی ملدی اے۔ ایہ عموماً سطح سمندر توں 3٫000 میٹر دی بلندی اُتے عام ملدیاں نيں تے قطب شمالی دے قریب برف اُتے وی دیکھی گئیاں نيں۔
آرکٹک لومڑی آئس لینڈ دا واحد مقامی ممالیہ جانور اے۔ ایتھے اوہدی آمد آخری برفانی دور دے آخر اُتے ہوئی سی کہ جمے ہوئے سمندر اُتے چل کے ایتھے تک پہنچی۔ سوڈاوِک وچ آرکٹک فاکس سینٹر اُتے اس دا نمونہ موجود اے۔ آخری برفانی دور وچ اس لومڑی دا مسکن موجودہ دور توں کدرے زیادہ وڈا سی تے اس دے رکازات سانوں شمالی یورپ تے سائبیریا توں ملدے نيں۔
تحفظ
[سودھو]عام طور اُتے اس نوع نوں محفوظ سمجھیا جاندا اے تے کئی لکھ افراد اس دے بچاؤ دا کم کردے نيں۔ آئی یو سی این دے مطابق اوہدی بقا نوں کوئی خطرہ لاحق نئيں۔ اُتے سکینڈے نیویا وچ اوہدی آبادی انتہائی خطرے دا شکار اے تے ناروے، سوئیڈن تے فن لینڈ وچ اوہدی کل آبادی 200 توں وی کم اے۔ انہاں ملکاں وچ کئی دہائیاں توں آرکٹک لومڑی دے شکار وغیرہ اُتے مکمل پابندی اے۔
آرکٹک لومڑی دی آبادی اوہدی خوراک دے نال اک مخصوص چکر وچ چلدی اے جو تن توں چار سال اُتے مشتمل ہُندا اے۔ جدوں خوراک کم ہو جائے تاں اس لومڑی دی نسل نوں خطرہ لاحق ہو جاندا اے تے پھندےآں دی وجہ توں اوہدی دو ذیلی نسلاں ختم ہونے دے قریب پہنچ چکياں نيں۔
کینیڈا وچ الیوشن جزیرے نال ملن والی اس لومڑی دی سرمئی نیلے رنگ دی کھل نوں بہت قیمتی سمجھیا جاندا سی تے اسی وجہ توں اس دا بہت شکار کیتا گیا سی ۔ اس دے تحفظ دیاں کوششاں کافی کامیاب رہی نيں اُتے انہاں دی طرف توں کینیڈا گوز دے شکار دی وجہ توں اوہدی آبادی متنازع اے۔
آرکٹک لومڑی دے علاقے اُتے سرخ لومڑی دا قبضہ ہُندا جا رہیا اے۔ اوہدی وجہ موسمی تبدیلیاں منی جاندی اے کہ کم ہُندی ہوئی برف دے نال اس لومڑی دے چھپنے دے مواقع کم ہُندے جا رہے نيں۔ سرخ لومڑیاں ہن اس لومڑی تے اس دے بچےآں نوں مارنے تے انہاں دے علاقے اُتے آباد ہونے لگ گئیاں نيں۔ اک ہور نظریہ کہندا اے کہ سرخ لومڑی دی پیش قدمی دا سبب سرمئی بھیڑیے نيں۔ پہلے انہاں بھیڑیاں دی وجہ توں سرخ لومڑیاں دی آبادی قابو وچ رہندی سی مگر ہن ایہ بھیڑیے کثرتِ شکار دی وجہ توں معدومیت دے قریب پہنچ گئے نيں جس دی وجہ توں سرخ لومڑی دی آبادی ودھنے لگی اے۔ شمالی یورپ وچ آرکٹک لومڑی دے علاقے وچ موجود سرخ لومڑیاں دے شکار دے پروگرام چل رہے نيں۔
ہور شکار کردہ جانوراں دی مانند وڈی تعداد وچ تے تاریخی حوالے دے لئی شکار کردہ جانوراں دی فہرستاں تے سوالناواں دی مدد توں اہم معلومات جمع دی جاندیاں نيں۔ بہت سارے اہم حوالے انہی معلومات توں ملدے ہ اں۔ ہور براں مختلف سال نوں ہونے والی آبادی دی کمی بیشی دے بارے وی معلومات ملدیاں نيں۔ اُتے آرکٹک لومڑی دی کل آبادی کئی لکھ ہونی چاہیے۔
سو دنیا وچ آرکٹک لومڑی دی آبادی نوں تاں کوئی خطرہ نئيں مگر اوہدی دو مقامی آبادیاں نوں خطرہ اے۔ اک آبادی جزیرے میڈنی، روس وچ اے جو 1970 دی دہائی وچ کتےآں توں پھیلنے والے اک پِسو دی وجہ توں 85 توں 90 فیصد تک کم ہو گئی اے تے ہن 90 جانور باقی بچے نيں تے انہاں نوں ادویات دتی جا رہی نيں۔ اُتے حالے تک علاج دا فائدہ پوری طرح معلوم نئيں ہو سکیا۔
خطرے دا شکار دوسری آبادی فِنّو سکینڈیا (ناروے، سوئیڈن، فن لینڈ تے جزیرہ نما کولا) وچ پائی جاندی اے۔ 19واں صدی وچ اوہدی آبادی تیزی توں کم ہوئی اے کیونکہ کھالاں دی قیمت بہت زیادہ سی جس دی وجہ توں انہاں دا شکار بہت زیادہ کیتا گیا۔ گزشتہ 90 سال توں آبادی بوہت گھٹ رہی اے تے ہر سال اس وچ ہور کمی ہُندی جا رہی اے۔ اندازہ اے کہ 1997 وچ سوئیڈن وچ 60، فن لینڈ وچ 11 تے ناروے وچ 50 آرکٹک لومڑیاں باقی سن۔ کولا وچ وی اندازہ اے کہ 20 آرکٹک لومڑیاں ہاں گی۔ فِنّو سکینڈیا دی آبادی وچ کُل 140 بالغ جانور نيں۔ مقامی طور اُتے چوہاں دی آبادی وچ بہت اضافے دے باوجود آرکٹک لومڑیاں دی تعداد انتہائی کم ہُندی جا رہی اے۔
نیوزی لینڈ وچ 1996 دے قانون دے مطابق آرکٹک لومڑی نوں لانا منع اے۔
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ آئی یو سی این تیکسن آئی ڈی: https://apiv3.iucnredlist.org/api/v3/taxonredirect/899 — اخذ شدہ بتاریخ: ۲ جنوری ۲۰۲۳ — عنوان : The IUCN Red List of Threatened Species 2022.2
- ↑ سانچہ:قيمة ويكي بيانات/مرجع كائن
- مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے
- صفحات مع خاصیت P2096
- حالة حفظ من ويكي بيانات
- صفحات مع خاصیت P105
- مشروع ويكي بيانات/خطأ في التصنيف العلمي
- سائنسی ناں ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- واضع سائنسی ناں ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- تریخ وضع سائنسی ناں ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- صفحات مع خاصیت P3063
- صفحات مع خاصیت P181
- آئس لینڈ دے ممالیا
- روس دے ممالیا
- شمالی امریکا دے ممالیا
- گرین لینڈ دے ممالیا
- لال فہرست دی کم تشویشناک انواع
- لومڑ
- یورپ دے ممالیا
- یوریشیا دے وڈے حیوانا
- لومڑیاں