بھارت چین تنازع دی ٹائم لائن
چین تے بھارت دے درمیان 3488 کلومیٹر طویل سرحد اے، جتھے کشیدگی دی اک طویل تریخ اے۔ چین 90 ہزار مربع کلومیٹر اُتے ملکیت دا دعویٰ کردا اے۔ بھارت دا کہنا اے کہ چین نے ا س دے 38 ہزار مربع کلومیٹر رقبے اُتے قبضہ کر رکھیا اے۔
دنیا دی کثیر آبادی وچ پہلے تے دوسرے نمبر اُتے براجمان انہاں دونے ملکاں دی باہمی تجارت دا حجم 90 ارب ڈالر سالانہ توں ودھ اے جس وچ چین دا پلڑا بھاری اے جو بھارت نوں سالانہ تقریباً 74 ارب ڈالر دی برآمدات کردا اے۔ یکم اپریل 2020 نوں دونے ملکاں دے درمیان تعلقات دی 70 واں سالگرہ وی منائی گئی۔
دسمبر 1949: غیر کمیونسٹ ملکاں وچ انڈیا، برما دے بعد دوسرا ملک سی جس نے چین نوں تسلیم کيتا۔
اکتوبر 1950: چین ی افواج دی تبت دی جانب پیش قدمی۔
مئی 1951: چین نے تبت دے گورنر نوں گرفتار کر ليا۔
مئی 1954: چین تے بھارت نے باہمی معاہدے اُتے دستخط کیتے جس دا مقصد اک دوسرے دی علاقائی خودمختاری دا احترام سی۔
جون 1954: چین دے وزیراعظم چو این لائی نے بھارت دا پہلا دورہ کيتا۔
مارچ 1955: بھارت نے ایہ کہہ کے چین دے سرکاری نقشے اُتے اعتراض کر دتا کہ اس وچ بھارت ی علاقے چین وچ دکھائے گئے نيں۔
دسمبر 1956: چینی شہریاں نوں بھارت نے لداخ توں کڈ دتا۔
ستمبر 1957: نائب بھارت ی صدر رادھا کرشنن نے چین دا دورہ کيتا۔
جنوری 1959: چین دے وزیراعظم چو این لیائی نے لداخ تے ارونا چل پردیش دے 40 ہزار مربع کلومیٹر علاقے اُتے ملکیت دا دعویٰ کيتا۔
اپریل 1959: دلائی لامہ نے تبت دے علاقے لاہسا توں بھج کر بھارت وچ سیاسی پناہ لے لی جس اُتے چین نے شدید احتجاج کيتا۔
ستمبر 1959: چین نے کہیا کہ اوہ برٹش انڈیا دور دی سرحداں نئيں مندا کیوں کہ اوہ برطانیہ تے انڈیا دے درمیان 1842 دے اس معاہدے دا حصہ نئيں سی جس وچ سرحداں دی حد بندی ہوئی سی۔
اپریل 1960: چواین لیائی تے نہرو دے درمیان نويں دہلی وچ سرحدی تنازع حل کرنے اُتے مذاکرات ہوئے جو نتیجہ خیز نہ ہوئے سکے۔
فروری 1961: چین نے سکم دے علاقے وچ 12 ہزار مربع کلومیٹر علاقے اُتے قبضہ کر ليا۔
اکتوبر 1961: چین تے بھارت دیاں فوجاں سرحداں اُتے اک دوسرے دے سامنےآ گئياں تے گشت شروع کر دتا۔
دسمبر 1961: بھارت نے لداخ وچ سرحدی چوکیاں قائم کرنا شروع کر دتیاں۔
20 اکتوبر 1962: دونے ملکاں دے درمیان جنگ چھڑ گئی۔ پیپلز لبریشن آرمی نے دو اطراف توں حملہ کر کے ارونا چل پردیش دے اہم علاقے توانگ اُتے قبضہ کر ليا۔ اک ماہ بعد جنگ بندی تاں ہوئے گئی مگر سرحدی تنازع برقرار رہیا،بھارت نے چین اُتے 33 ہزار کلومیٹر علاقہ ہتھیانے دا الزام لگایا جدوں کہ چین نے دعوی ٰ کيتا کہ ارونا چل پردیش دا تمام علاقہ اس دی ملکیت اے۔
اگست 1965: چین نے بھارت ی افواج دی سکم وچ موجودگی اُتے احتجاج کيتا۔
نومبر 1965: چین دیاں فوجاں وی سکم وچ گھس آئیاں ۔
مئی 1974: چین نے بھارت دے ایٹمی دھماکےآں اُتے شدید احتجاج کيتا۔
اپریل 1975: چین نے سکم نوں انڈیا وچ شامل کرنے اُتے احتجاج کيتا۔
اپریل 1976: دونے ملکاں دے درمیان 15 سالاں توں معطل سفارتی تعلقات بحال ہوئے گئے۔
فروری 1979: بھارتی وزیرخارجہ اٹل بہاری واجپائی نے چین دا دورہ کيتا۔
دسمبر 1986: چین نے ارونا چل پردیش نوں انڈین یونین وچ شامل کرنے اُتے شدید احتجاج کيتا۔
دسمبر 1988: بھارت ی وزیراعظم راجیو گاندھی نے چین دا دورہ کيتا جس وچ تنازعات دے حل تے باہمی تعاون دی یادداشتاں اُتے دستخط کیتے گئے۔
ستمبر 1993: بھارت ی وزیراعظم نرسیما راؤ نے چین دے نال باہمی تجارت نوں فروغ دینے تے دونے ملکاں دی افواج دا جوائنٹ ورکنگ گروپ بنانے دا معاہدہ کيتا۔
اگست 1995: دونے ملکاں مشرقی سرحد اُتے سمدورانگ چو وادی توں اپنی اپنی افواج دے انخلا اُتے رضامند ہوئے گئے۔
نومبر 1996: چین ی صدر جیانگ زیمن نے بھارت دے نال اعتماد سازی وچ اضافے دے لئی اک معاہدے اُتے دستخط کیتے۔
مئی 1998: چین نے بھارت دی جانب توں دوسری بار ایٹمی دھماکے کرنے اُتے احتجاج کيتا۔
جون 1999: چین نے بھارت توں مطالبہ کيتا کہ اوہ اپنی سرزمین اُتے دلائی لامہ دی علیحدگی دی سرگرمیاں نوں روکے۔
جنوری 2000: چین نے اکسائی چین دے علاقے وچ سڑکاں بنانا شروع کر دتیاں۔ انڈیا نے الزام لگایا کہ چین اس دے علاقے وچ پنج کلومیٹر اندر گھس آیا اے۔
جنوری 2000: بھارت نے دلائی لامہ دے بعد کرمپا نوں وی سیاسی پناہ دے دتی جس اُتے چین نے ناراضگی دا اظہار کيتا۔
جولائی 2006: چین تے بھارت نے ناتھو لال پاس کھولنے دا اعلان کيتا جو 1962 دی جنگ توں بند سی۔
مئی 2007: چین نے ارونا چل پردیش دے وزیراعلیٰ نوں ایہ کہہ کے ویزا نئيں دتا کہ ارونا چل پردیش چین دا حصہ اے اس لئی ویزے دی ضرورت نئيں اے۔
جنوری 2009: بھارتی وزیراعظم نے باہمی تجارت دا حجم 50 ارب ڈالر ودھنے اُتے چین دا دورہ کيتا۔
اکتوبر 2009: چین نے من موہن سنگھ دے دورہ ارونا چل پردیش اُتے احتجاج کيتا۔
اگست 2010: چین نے بھارت ی جنرل بی ایس جسوال نوں ایہ کہہ کے ویزا دینے توں انکار کر دتا کیونجے اوہ جموں تے کشمیر وچ بھارت ی افواج دے کمانڈر سن ۔
نومبر 2010: چین نے جموں تے کشمیر دے شہریاں نوں پاسپورٹ دی بجائے کاغذ اُتے ویزاں دا اجرا شروع کر دتا۔
اپریل 2013: چین ی افواج لداخ وچ 13 کلومیٹر اندر تک گھس آئیاں تے کہیا کہ ایہ اس دے صوبے زی جیانگ دا حصہ اے مگر فیر پِچھے ہٹ گئياں۔
جولائی 2014: بھارت ی وزیراعظم مودی اورچین ی صدر زی پنگ دے درمیان پہلی بار برکس دے اجلاس منعقدہ برازیل وچ ملاقات ہوئی۔
ستمبر 2014: چین ی صدر زی پنگ تے مودی دے درمیان احمد آباد وچ اک معاہدے اُتے دستخط ہوئے جس وچ چین نے بھارت وچ 20 ارب ڈالر دی سرمایہ کاری دا وعدہ کيتا۔
مارچ 2015: دونے ملکاں دے درمیان سرحدی تنازعات دے حل دے لئی مذاکرات دا 18 واں دور ہويا۔
مئی 2017: بھارت نے چین دے بیلٹ اینڈ روڈ منصوبے دے حوالے توں چین دی دعوت رد کر دتی تے اپنے تحفظات دا اظہار کيتا۔
جون 2017: بھارت نوں شنگھائی تعاون تنظیم دی رکنیت مل گئی۔
جولائی 2017: دوکلام دے علاقے وچ دونے ملکاں دی فوجاں دے درمیان جھڑپاں ہوئیاں۔
اپریل 2018: مودی تے زی پنگ دے درمیان ملاقات ہوئی تاکہ دوکلام دے واقعے دے بعد تعلقات نوں معمول اُتے لیایا جا سکے۔
اکتوبر 2019 چین نے جموں تے کشمیر اُتے آرٹیکل 370 دے اطلاق اُتے شدید احتجاج کيتا تے کہیا کہ ایہ کسی صورت قبول نئيں کيتا جائے گا۔
5 مئی 2020: تبت وچ پنگانگ جھیل دے کنارےآں اُتے دونے افواج وچ اک دوسرے توں ہاتھا پائی ہوئی جس دے بعد گالوان، سکم تے دیمچوک دے تھاںواں اُتے وی جھڑپاں ہوئیاں نيں۔ جتھے بھارت سڑکاں بچھا رہیا اے چین نے ایتھے اپنے 5000 فوجی تعینات کر دتے نيں تے لداخ وچ متنازع علاقے وچ فوجی سازو سامان دی نقل تے حرکت شروع کر دتی اے۔