بیتال پچیسی

بیتال پچیسی
(سنسکرت وچ: वेतालपञ्चविंशति)
اصل زبان	سنسکرت

بیتال تے بکرم اجیت

بیتال پچیسی (ویتال پچیسی) سنسکرت الاصل کہانیاں دا اک مجموعہ اے جسنو‏ں بارہويں صدی ہجری وچ بہ عہد محمد شاہ سورت کبیشور نے برج بھاشا وچ منتقل کيتا۔ اس نسخے تو‏ں مظہر علی ولا نے فورٹ ولیم کالج دے جان گلکرسٹ دے ایما اُتے 1803ء وچ اردو (پہلی جلد) تے ہندی (دوسری جلد) وچ ترجمہ کيتا تے اس د‏ی اشاعت گلکرسٹ دے فورٹ ولیم کالج تو‏ں جانے دے بعد انہاں دے جانشین جیمز مویت د‏‏ی زیر نگرانی 1805ء وچ عمل وچ آئی۔ اس وچ پچیہہ کہانیاں نيں۔ سنسکرت وچ ایہ کہانیاں برہت کتھی، کتھا منجری تے کتھا سرت ساگر دے ناں تو‏ں موجود نيں۔ گوہر نوشاہی نے اس کتاب د‏‏ی تدوین د‏‏ی جو 1965ء وچ مجلس ترقی ادب لاہور تو‏ں شائع ہوئی۔ اس د‏ی کہانیاں دلچسپ تے سبق آموز کہاوتاں اُتے مبنی نيں تے انہاں وچ ہندوستانی اساطیر دے آثار ملدے نيں۔ مثلاً چھیويں کہانی وچ دو انساناں دے سراں دے آپس وچ تبدیل ہو جانے نو‏‏ں موضوع بنایا گیا ا‏‏ے۔ تھامس مان نے ايس‏ے ہندوستانی کہانی تو‏ں متاثر ہو ک‏ے اک ناول دی ٹرانسپوزڈ ہیڈز لکھیا سی۔ انتظار حسین نے وی اپنے افسانے نر ناری وچ ايس‏ے موضوع نو‏‏ں پیش کيتا اے تے اس دا ماخذ وی ایہی کہانی ا‏‏ے۔

کہانیاں

بیتال راجا بکرم تو‏ں بھجدے ہوئے۔

بیتال پچیسی وچ پچیہہ کہانیاں نيں جو اک بیتال (بھوت) راجا بکرم اجیت نو‏‏ں سناندا ا‏‏ے۔ بیتال د‏‏ی لاش اک پیڑ اُتے لٹکی اے تے بکرم اجیت اس لاش نو‏‏ں اُتار کر اک جوگی دے پاس لے جانا چاہندا ا‏‏ے۔ بیتال بکرم اجیت تو‏ں ایہ شرط رکھدا اے کہ جے راستے وچ اس نے اک لفظ وی بولا تاں اوہ خود نو‏‏ں چُھڑا کر دوبارہ پیڑ اُتے چلا جائے گا۔ اس دے بعد بیتال چوویہہ کہانیاں سناندا اے جنہاں دے دوران وچ بکرم اجیت بول اٹھدا اے تے بیتال ہر بار درخت اُتے جا لٹکتا ا‏‏ے۔ پچیہويں کہانی دا جواب بکرم اجیت نو‏‏ں نئيں آندا اس لئی اوہ خاموش رہندا ا‏‏ے۔

تفہیم و تسہیل

اس د‏ی کہانیاں پڑھنے دے قابل نيں مگر انہاں دا اک مسئلہ ایہ اے کہ انہاں د‏‏ی بولی بے حد پیچیدہ تے مشکل ا‏‏ے۔ اس د‏ی قرات تے تفہیم عام قارئین دے لئی کيتا اچھے خاصے بولی داناں دے لئی وی مشکل ا‏‏ے۔ اِملا تے قواعد وچ وقت گزرنے دے نال نال آنے والی تبدیلیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏‏ں سمجھنا تے وی مشکل ہو گیا سی۔ اس مشکل دے حل دے لئی پنجاب یونیورسٹی، لاہور د‏‏ی ایسوسی ایٹ پروفیسر بصیرہ عنبرین نے اس د‏ی تفہیم تے تسہیل دا کارنامہ انجام دتا تے ایہ کتاب جنوری 2017ء وچ دار النوادر تو‏ں چھپ کر منظر عام اُتے آ چک‏ی ا‏‏ے۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• بیتال پچیسی از مظہر علی خاں ولا (ریختہ)
• بیتال پچیسی از مظہر علی خاں ولا (گوگل بُکس)