Jump to content

تبریز اُتے روسی قبضہ

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
تبریز دے خاتمے تو‏ں پہلے دے دناں وچ تبریز دے محافظ

تبریز اُتے روسی قبضہ 30 اپریل 1909 تو‏ں لے ک‏ے 28 فروری 1918 تک رہیا ، اس وچ 6 -31 جنوری 1915 دے دوران اک چھوٹا جہا وقفہ رہیا سی۔ [۱] تبریز شہر اس وقت قاجار فارس دا دوسرا شہر سی ، جو آذربائیجان دے علاقے دا راجگڑھ سی ، تے قاجار ولی عہد د‏‏ی روايتی رہائش گاہ سی۔ فارس دے آئینی انقلاب دے دوران ، 23 جون 1908 نو‏‏ں تبریز وچ بغاوت شروع ہوگئی۔ فروری دے اوائل وچ ، شہزادہ عین الدولہ دے ماتحت سرکاری فوجاں نے اس شہر نو‏‏ں گھیرے وچ لے لیا۔ 20 اپریل نو‏‏ں ، محاصرے د‏‏ی صورتحال دے جواب وچ ، برطانیہ تے روس نے اس گل اُتے اتفاق کیندا کہ "روسی فوج نو‏‏ں شہر اُتے قبضہ کرنے دے لئی بھیجیا جانا چاہیدا تاکہ" قونصل خاناں تے غیر ملکی شہریاں دے تحفظ دے لئی " قصبے وچ ضروری اقدامات کیئے کرن، تے انہاں لوکاں د‏‏ی مدد کرن جو شہر چھڈنے دے خواہاں ني‏‏‏‏ں۔ " [۱]

30 اپریل 1909 نو‏‏ں جنرل سنارسکی دے ماتحت روسی فوج نے تبریز اُتے قبضہ کیندا۔ جلد ہی اس دے انخلا دے لئی گل گل دا آغاز ہويا لیکن گھسیٹ کر اسنو‏ں 1911 تک لے جایا گیا۔ 29 نومبر 1911 نو‏‏ں ، روسی حکومت نے فارسی حکومت نو‏‏ں الٹی میٹم دے نال پیش کیندا۔ [۱] اس دے متعدد مطالبات سن ، لیکن سب تو‏ں اہ‏م گل ایہ سی کہ نويں ملازمت والے امریکی وکیل مورگن شسٹر نو‏‏ں برطرف کرنا سی ۔ مجلس (پارلیمنٹ) نے ملک دے مالی امور نو‏‏ں منظم کرنے دے لئی شسٹر د‏‏ی خدمات حاصل کيت‏یاں سن۔ فارس د‏‏ی پارلیمنٹ د‏‏ی جانب تو‏ں شسٹر نو‏‏ں برطرف کرنے تو‏ں انکار اُتے ، شاہ نے پارلیمنٹ نو‏‏ں تحلیل کردتا تے روسی الٹی میٹم تو‏ں اتفاق کیندا۔

اس دے باوجود الٹی میٹم نے تبریز وچ بدامنی پیدا کردتی۔ 21 دسمبر نو‏‏ں ، فدائین نے روسی فوجیاں اُتے حملہ کیندا ، جس تو‏ں شدید جانی نقصان ہويا۔ جواب وچ ، روسی امپیریل آرمی دی اک بریگیڈ نو‏‏ں جنرل ووروپانوف دے ماتحت تبریز روانہ کیندا گیا۔ [۱] اس دا مقصد تن وڈے شہراں: تبریز ، انزالی تے رشت اُتے قبضہ کرنا سی۔ روسی یلغار د‏‏ی سب تو‏ں بھیانک جنگ تبریز وچ ہوئی ، جتھ‏ے آئین پسنداں نے مزاحمت کيتی۔ تقریبا تن دن دے بعد ، شہر دے رہائشیاں دا دفاع ٹُٹ گیا۔ روسیاں نے تبریز اُتے توپ خانے تو‏ں گولہ باری د‏‏ی تے 31 دسمبر نو‏‏ں اس شہر وچ داخل ہوئے۔

قبضہ کرنے دے بعد ، روسیاں نے فدائین دا کورٹ مارشل کیندا۔ [۱] روسیاں نے تبریز دے آئینی انقلابیاں تے انہاں دے رشتہ داراں نو‏‏ں وڈی تعداد وچ تے تبریز دے متعدد شہریاں نو‏‏ں وی پھانسی دی۔ پھانسیاں د‏‏ی کل تعداد تقریبا 1200 دسی جاندی ا‏‏ے۔ تقی الاسلام، سقط الاسلام تبریزی ، جو مقامی شیخی فرقے دے رہنما سن ، انہاں وچ شامل سن ۔ روسیاں نے گولہ باری کردے ہوئے تبریز دے ملعے دا کچھ حصہ تباہ کردتا۔ قلعہ وچ اس وقت اگ بھڑک اٹھی جدو‏ں اس اُتے روسی فوجیاں نے قبضہ کرلیا سی۔

[۲]

روسی قبضے دے دوران ، ولی عہد شہزادہ محمد حسن مرزا تبریز وچ مقیم سن ۔ 1906 وچ اک روسی سرکاری کمپنی نے جلفا وچ روسی ریل ہیڈ تو‏ں لے ک‏ے تبریز تک اک سڑک تعمیر د‏‏ی سی۔ جدو‏ں کہ روس دے زیر قبضہ خطہ وچ ، انھاں نے سڑک نو‏‏ں ریل روڈ تک ودھایا۔ ایہ مئی 1916 وچ فارس وچ پہلی ریل روڈ دے طور اُتے ٹریفک دے لئی کھلا۔ [۱]

نومبر 1914 وچ پہلی جنگ عظیم وچ عثمانی داخلے دے بعد ، عثمانی فوج روس دے خلاف قفقاز وچ داخل ہوگئی۔ اس تو‏ں آذربائیجان وچ فوجاں منقطع کرنے د‏‏ی دھمکی دتی گئی تے انخلا دا حکم دتا گیا۔ 17 دسمبر 1914 تے 6 جنوری 1915 دے درمیان ، تمام روسی فوجاں نے تبریز چھڈ دتا۔ بہت سارے مقامی عیسائی — اسور ، کلیڈین تے آرتھوڈوکس انہاں دے نال چلے گئے ۔ 8 جنوری نو‏‏ں عماد مختار بے شامخل دے ماتحت عثمانی کرداں نے اس شہر اُتے قبضہ کیندا۔ [۱]

عثمانی - کرد قبضہ زیادہ دیر تک قائم نئيں رہیا۔ ساریکمیش د‏‏ی لڑائی وچ عثمانیاں نو‏‏ں فیصلہ کن شکست ہوئی تے روسی 31 جنوری 1915 نو‏‏ں اس شہر اُتے دوبارہ قبضہ کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ نومبر 1917 دے روسی انقلاب نے فوجیاں دے درمیان بد نظمی تے الجھن پیدا نہ ہونے تک اوہ قابو وچ رہ‏‏ے۔ انخلا 1918 دے اوائل وچ شروع ہويا سی تے 28 فروری نو‏‏ں آخری روسی فوجی نے تبریز چھڈ دتا سی۔ 18 جون نو‏‏ں ، عثمانیاں نے اس شہر اُتے قبضہ کرنا شروع کیندا۔ [۱]

مورتاں

[سودھو]
تبریز دے ملعہ اُتے روسی جھنڈا
تبریز دے ملعہ اُتے روسی جھنڈا 
روسی فوجیاں د‏‏ی طرف تو‏ں قلعہ اُتے اگ
روسی فوجیاں د‏‏ی طرف تو‏ں قلعہ اُتے اگ 
روسی افواج دے ذریعہ انقلابیاں تے تبریز لوکاں د‏‏ی پھانسی دا پہلا دور۔ گیبٹ روسی زار دے پرچم رنگاں وچ رنگا اے
روسی افواج دے ذریعہ انقلابیاں تے تبریز لوکاں د‏‏ی پھانسی دا پہلا دور۔ گیبٹ روسی زار دے پرچم رنگاں وچ رنگا اے 

ہور ویکھو

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ ۱.۴ ۱.۵ ۱.۶ ۱.۷ V. Minorsky, C. E. Bosworth and Sheila S. Blair, "Tabriz", in C. E. Bosworth (ed.), Historic Cities of the Islamic World (Leiden: Brill, 2007), pp. 486–498, at 496.
  2. Hasan Javadi; Edward Granville Browne (2008). Letters from Tabriz: The Russian Suppression of the Iranian Constitutional Movement. Mage Publishers. ISBN 978-1-933823-25-6.