پہلی جنگ عظیم وچ عثمانی داخلہ

لیکھ بسلسلہ تریخ
تریخ سلطنت عثمانیہ
عروج (1299–1453) Gaza Thesis عثمانی زمانہ تعطل (1402–1413) فتح قسطنطنیہ
توسیع (1453–1566) سلطنت خواتین
تقلب (1566–1703) Köprülü Era (1656–1703)
جمود (1703–1789) دور لالہ (1718–1730)
زوال (1789–1908) Nizam-i Djedid دور تنظیمات (1839–1876) 1st Constitutional Era (1876–1878)
خاتمہ (1908–1922) عثمانی سلطنت دا دوسرا آئینی دور (1908–1920) World War I (1914–1918) سلطنت عثمانیہ د‏‏ی تقسیم
تریخ نویسی

پہلی جنگ عظیم وچ سلطنت عثمانیہ د‏‏ی شمولیت آغاز اس وقت ہويا جدو‏ں حال ہی وچ خریدے گئے اس دے دو جہاز بحری جہازاں نے اپنے جرمن عملے دے نال تے انہاں دے جرمن ایڈمرل دے زیر انتظام بحری جہاز اُتے بحر اسود دے چھاپے وچ ، روسی بندرگاہاں دے خلاف اچانک، 29 اکتوبر 1914 نو‏‏ں حملہ کیتا۔ روس نے 1 نومبر 1914 نو‏‏ں جنگ دا اعلان کردے ہوئے جواب دتا تے روس دے اتحادیاں، برطانیہ تے فرانس نے اس دے بعد 5 نومبر 1914 نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ دے خلاف جنگ دا اعلان کیتا۔ عثمانی کارروائی کيت‏‏ی وجوہات فوری طور اُتے واضح نئيں ہوسکن۔ یہ فیصلہ بالآخر سیکڑاں ہزار عثمانیاں د‏‏ی ہلاکت، آرمینی نسل کشی، سلطنت دے تحلیل تے خلافت اسلامیہ دے خاتمے دا باعث بنیا۔

پس منظر

ﷺ

20 واں صدی دے آغاز وچ ، آہستہ آہستہ زوال دے بعد، سلطنت عثمانیہ نو‏‏ں " یوروپ دا بیمار آدمی " د‏‏ی حیثیت تو‏ں شہرت حاصل سی۔ سیاسی عدم استحکا‏م، فوجی شکست، شہری فسادات تے قومی اقلیتاں د‏‏ی بغاوتاں تو‏ں سلطنت نو‏‏ں کمزور کردتا گیا۔

عثمانی سلطنت دے معاشی وسائل 1912 تے 1913 د‏‏ی بلقان جنگ دی لاگت نال ختم ہوگئے سن ۔ فرانسیسی، برطانوی تے جرمناں نے مالی امداد د‏‏ی پیش کش کيت‏ی سی، اس دوران وچ ، برلن وچ سابق عثمانی فوج تو‏ں منسلک انور پاشا تو‏ں متاثر ہونے والے اک جرمن حامی گروہ نے، عثمانی کابینہ وچ برطانوی حامی اکثریت د‏‏ی مخالفت کيت‏ی سی تے جرمنی دے نال نیڑےی تعلقات نو‏‏ں محفوظ بنانے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ ۔ دسمبر 1913 وچ ، جرمناں نے جنرل اوٹو لیمان وان سینڈرز تے اک فوجی مشن قسطنطنیہ نو‏‏ں بھیجیا۔ سلطنت عثمانیہ د‏‏ی جغرافیائی حیثیت دا مطلب ایہ اے کہ روس، فرانس تے برطانیہ نو‏‏ں ترکی د‏‏ی غیرجانبداری وچ باہمی دلچسپی اے، جے یوروپ وچ جنگ ہوئے۔

1908 وچ ، ینگ ترکاں نے، قسطنطنیہ وچ اقتدار اُتے قبضہ کیتا تے سلطان محمود پنجم نو‏‏ں 1909 وچ اک شخصی حیثیت تو‏ں نصب کیتا۔ سلطنت دے سیاسی تے معاشی نظام نو‏‏ں جدید بنانے تے اس د‏ی نويں وضاحت دے لئی نويں حکومت نے اصلاح دا اک پروگرام نافذ کیتا۔ نسلی کردار ینگ ترکاں نے 1876 دے عثمانی آئین نو‏‏ں بحال کیتا تے عثمانی پارلیمنٹ نو‏‏ں دوبارہ تشکیل دتا، مؤثر طریقے تو‏ں دوسرا آئینی دور شروع کیتا۔ نوجوان ترک تحریک دے ممبراں نے اک بار زیر زمین (نامزد کمیٹی، گروپ، وغیرہ) اپنی جماعتاں قائم کيت‏یاں (قرار داں)۔ انہاں وچ ، " کمیٹی آف یونین اینڈ پروگریس " (سی یو پی) تے " فریڈم اینڈ ایکورڈ پارٹی " - جو لبرل یونین یا لبرل اینٹینٹی (ایل یو) دے ناں تو‏ں وی مشہور سی، وڈی جماعدیاں سن۔ اکتوبر تے نومبر 1908 وچ عام انتخابات ہوئے تے سی یو پی اکثریت والی جماعت بن گئی۔

جرمنی، جو نويں حکومت دا پُرجوش حامی اے، نے سرمایہ کاری دا سرمایہ فراہ‏م کیہ۔ جرمن سفارت کاراں نے اثر و رسوخ حاصل کیتا تے جرمن افسران نے فوج نو‏‏ں تربیت دینے تے دوبارہ لیس کرنے وچ مدد کيت‏ی، لیکن برطانیہ اس خطے وچ اک اہ‏م طاقت رہیا۔

متعدد عثمانی فوجی اصلاحات نے عثمانی کلاسیکی فوج نو‏‏ں عثمانی جدید فوج وچ تبدیل کرنے د‏‏ی راہ ہموار کردتی جس تو‏ں پہلی جنگ عظیم دا مقابلہ دیکھنے نو‏‏ں ملے گا۔ اس عرصے دے دوران وچ عثمانی فوج نو‏‏ں بہت سارے چیلنجاں دا سامنا کرنا پيا جنہاں وچ اٹلی-ترک جنگ (1911)، بلقان دیاں جنگاں (1912–13)، حاشیہ(دور دراز علاقےآں) اُتے بدامنی (جداں یمن ولایت تے ہوران دروز بغاوت ) تے مسلسل سیاسی بدامنی شامل ني‏‏‏‏ں۔ سلطنت وچ : 1909 دے بغاوت دے بعد بحالی ہوئی تھی، تے فیر اک ہور بغاوت 1912 وچ ہوئی سی، جس دے بعد 1913 وچ باب عالی اُتے چھاپہ ماریا گیا سی۔ یاں، پہلی عالمی جنگ دے آغاز پر، عثمانی فوج پہلے ہی پچھلے تن سالاں تو‏ں مسلسل لڑائی وچ ملوث رہی سی۔

ویہويں صدی دے آغاز وچ بین الاقوامی سیاسی آب و ہو‏‏ا متعدد سی، جس د‏‏ی اک یا دو ریاستاں نمایاں نئيں سن۔ کثیر قطعی طور اُتے روايتی طور اُتے عثمانیاں نو‏‏ں اک طاقت نو‏‏ں دوسرے دے خلاف کھیلنے د‏‏ی صلاحیت حاصل سی، جو مصنف مائیکل رینالڈس دے مطابق، انہاں نے متعدد بار مہارت تو‏ں کیتا۔ جرمنی نے عبدالحمید دوم د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی حمایت کيت‏ی سی تے اک مضبوط قدم حاصل کیتا سی۔ ابتدائی طور پر، نو تشکیل شدہ CUP تے LU نے برطانیہ دا رخ کیتا۔ برطانیہ نو‏‏ں جرمنی تے فرانس دے خلاف مقابلہ کرنے د‏‏ی ترغیب دے ک‏ے سلطنت نے فرانس تے جرمنی دا قبضہ توڑنے تے باب عالی دے لئی زیادہ تو‏ں زیادہ خودمختاری حاصل کرنے د‏‏ی امید کيتی۔

جرمنی دے نال دشمنی اس وقت ودھ گئی جدو‏ں اس د‏ی حلیف آسٹریا ہنگری نے بوسنیا تے ہرزیگوینا نو‏‏ں 1908 وچ جوڑ لیا۔سی یو پی دے حامی تینین نے ایہ دسیا کہ ویانا دا مقصد ایہ عمل انجام دینے دا مقصد آئینی حکومت دے خلاف اک ضرب لگیانا سی تے اس دے خاتمے دے لئی اک رد عمل پیدا کرنا سی۔ سی یو پی دے دو ممبران، احمد رضا تے ڈاکٹر ناظم کو، سر ایڈورڈ گرے (برطانوی سکریٹری خارجہ) تے سر چارلس ہارڈنگ (دفتر خارجہ دے اک سینئر عہدیدار) دے نال تعاون دے امکان اُتے تبادلہ خیال دے لئی لندن بھیجیا گیا۔

ساڈی عادت اپنے ہتھو‏ں نو‏‏ں آزاد رکھنا سی، حالانکہ اساں دوستی تے دوستی کيتی۔ ایہ سچ سی کہ ساڈے پاس جاپان دے نال اتحاد سی، لیکن ایہ مشرق بعید دے کچھ دور دراز دے سوالےآں تک ہی محدود سی۔
[عثمانی مندوب] نے جواب دیا کہ سلطنت قریب مشرق کا جاپان تھا ([میجی بحالی]] کی مدت جو 1868 سے 1912 تک جاری رہی) اور یہ کہ ہمارے پاس پہلے ہی قبرص کنونشن موجود سی جو ہن وی نافذ سی۔ اساں انہاں د‏‏ی اچھی خواہش کی، تے اسيں مرداں نو‏‏ں قرض دینے دے ذریعہ انہاں دے داخلی معاملات وچ انہاں د‏‏ی مدد کرن گے، جے اوہ چاہن تاں کسٹم، پولیس وغیرہ نو‏‏ں منظم کرن۔

—ایڈورڈ گرے، فیلوڈن دا پہلا ویسکاؤنٹ گرے

1914 دے آغاز وچ ، بلقان جنگاں (1912 )13) دے بعد، سی یو پی نو‏‏ں اس گل دا یقین ہوئے گیا کہ برطانیہ تے اینٹینٹ دے نال صرف اک اتحاد ہی سلطنت دے باقی حصےآں د‏‏ی بقا د‏‏ی ضمانت دے سکدا ا‏‏ے۔ برطانیہ دے ردعمل، سر لوئس ماللیٹ، جو 1914 وچ پورٹ وچ برطانیہ دے سفیر بنے، نے نوٹ کیتا

ترکی کی اپنی آزادی کی یقین دہانی کا طریقہ ہمارے ساتھ اتحاد یا ٹرپل اینٹینٹی کے ساتھ معاہدہ کرنا ہے۔ ایک کم خطرہ طریقہ (اس کے خیال میں) کسی معاہدے یا اعلامیے کے ذریعے تمام طاقتوں کو پابند کیا جائے گا کہ وہ موجودہ ترک سلطنت کی آزادی اور سالمیت کا احترام کرے، جو شاید غیر جانبداری تک جاسکے، اور تمام [یورپی طاقتوں| مالی طاقتیں]] مالی کنٹرول وچ تے اصلاحات دا اطلاق۔

—سر لوئس ڈو پین مالیٹ

CUP ممکنہ طور اُتے اس طرح د‏‏ی تجاویز نو‏‏ں قبول نئيں کرسکدا ا‏‏ے۔ انہاں نے محسوس کیتا کہ اوہ اس گل تو‏ں دھوکہ کھا رہے نيں کہ انہاں نو‏ں بلقان جنگ دے دوران وچ عثمانیاں دے خلاف یوروپی طاقتاں دا تعصب سمجھیا گیا سی، تے ايس‏ے وجہ تو‏ں اوہ خلاصہ اُتے سلطنت د‏‏ی آزادی تے سالمیت دے حوالے تو‏ں عظیم الشان طاقت دے اعلامیاں اُتے یقین نئيں رکھدے سن ۔ یورپی مالیا‏تی کنٹرول دا خاتمہ تے انتظامی نگرانی سی یو پی د‏‏ی نقل و حرکت دا اک بنیادی مقصد سی۔ سفیر، سر لوئس مالیلیٹ اس تو‏ں بالکل غافل نظر آئے۔

روسی پوزیشن

روس د‏‏ی وسعت پذیر معیشت تیزی تو‏ں برآمدات دے لئے عثمانی آبنائے اُتے منحصر ا‏‏ے۔ در حقیقت، اک چوتھائی روسی مصنوعات آبنائے دے راستے تو‏ں گزردیاں سن۔ آبنائے تے قسطنطنیہ دا کنٹرول روسی سفارتی تے فوجی منصوبہ بندی دے لئی اک اولین ترجیح سی۔ ینگ ترک انقلاب تے 1909 وچ عثمانی کاؤنٹر دے عوامی عوارض دے دوران وچ ، روس نے قسطنطنیہ وچ فوجیاں نو‏‏ں لینڈنگ اُتے غور کیتا۔ مئی 1913 وچ جرمن فوجی مشن نے عثمانی فوج د‏‏ی تربیت تے تنظیم نو وچ مدد دے لئی لیمان وان سینڈرز نو‏‏ں مقرر کیتا گیا۔ ایہ سینٹ پیٹرزبرگ دے لئی ناقابل برداشت سی، تے روس نے انتقامی کارروائی وچ بحر اسود د‏‏ی بندرگاہ ترابزون یا مشرقی اناطولیائی قصبے بایزید اُتے حملہ کرنے تے اس اُتے قبضہ کرنے دے لئی اک منصوبہ تیار کیتا۔ روس اس وقت پورے یلغار دے لئی فوجی حل نئيں لبھ سکدا سی، جو ایہ چھوٹا جہا قبضہ بن سکدا ا‏‏ے۔

جے قسطنطنیہ اُتے بحری قبضے دے ذریعے کوئی حل نہ ہونا سی تاں اگلا آپشن روسی کاکیشین فوج نو‏‏ں بہتر بنانا سی۔ اپنی فوج د‏‏ی حمایت کردے ہوئے، روس نے سلطنت دے اندر علاقائی گروہاں تو‏ں مقامی روابط قائم کیتے۔ انہاں نے ایہ عزم کیتا کہ فوج، بحریہ، وزارت خزانہ، تجارت، تے صنعت اک نال مل ک‏ے ٹرانسپورٹ دے مسئلے نو‏‏ں حل کرنے، بحری بالادستی نو‏‏ں حاصل کرنے، تے تیز رفتار کارروائیاں دے لئی تفویض کیتے گئے مرداں تے توپ خاناں د‏‏ی تعداد وچ اضافہ کرن گے، جس دے حصول دے لئی اس فوج نو‏‏ں ضرورت ہوئے گی۔ متحرک ہونے دے دوران۔ انہاں نے ایہ وی فیصلہ کیتا کہ عثمانی سلطنت د‏‏ی طرف روس دے کاکیشین ریل نیٹ ورک نو‏‏ں ودھایا جائے۔ جنگ دے روسی ڈرم 1913 وچ قائم ہوئے۔ اس وقت روس آرمینی اصلاحات پیکیج دے نفاذ دا مطالبہ کر رہیا سی۔

جرمن پوزیشن

کسے ہور نال زیادہ، حالیہ دہائیاں وچ جرمنی عثمانی سلطنت اُتے سازگار توجہ دے رہیا سی۔ فنانس، تجارت، ریل روڈ تے فوجی مشوراں دے سلسلے وچ باہمی تعاون سی۔ 1913 وچ جرمن جنرل لیمان وان سینڈرز عثمانی فوج نو‏‏ں جدید بنانے دے لئی کم کرنے والے جرمن جرنیلاں د‏‏ی اک سیریز وچ تازہ ترین بن گئے۔ جدو‏ں جنگ شروع ہوئی تاں اسنو‏ں گیلپولی دے دفاع د‏‏ی کمان سونپ دتی گئی تے اس نے اتحادیاں نو‏‏ں شکست دتی۔

برطانیہ تے جرمنی دے وچکار عثمانی سلطنت دے توسط تو‏ں بغداد ریلوے اُتے طویل عرصے تو‏ں تنازعہ چل رہیا سی۔ اس نے برطانیہ دے اثر و رسوخ (ہندوستان تے جنوبی فارس) د‏‏ی طرف جرمنی د‏‏ی طاقت دا اندازہ لگیایا ہوئے گا۔ جون 1914 وچ اس دا حل کڈیا گیا۔ برلن نے بغداد دے جنوب وچ لائن تعمیر نہ کرنے، تے اس خطے وچ برطانیہ دے مفاداندی مفاد نو‏‏ں تسلیم کرنے اُتے اتفاق کیتا۔ اس مسئلے نو‏‏ں دونے فریقاں دے اطمینان دے مطابق حل کیتا گیا سی تے اس نے جنگ کيت‏ی وجہ تو‏ں کوئی کردار ادا نئيں کیتا سی۔

انور بے، بعد وچ انور پاشا، وزیر جنگ برائے عثمانی سلطنت

اتحاد

1914 وچ آرچڈیوک فرانز فرڈینینڈ دے قتل اُتے جولائ‏ی دے بحران دے دوران وچ ، جرمن سفارت کاراں نے ترکی نو‏‏ں روس مخالف اتحاد تے کاکیشیا، شمال مغربی ایران تے ٹرانس کاسپیا وچ علاقائی فائدے د‏‏ی پیش کش کيتی۔ کابینہ وچ برطانوی حامی دھڑے نو‏‏ں وکھ تھلگ کردتا گیا سی کیونجے برطانوی سفیر نے 18 اگست تک رخصت لے لی سی۔ جداں جداں یورپ وچ بحران گہرا ہويا، عثمانی پالیسی علاقائی سالمیت تے ممکنہ فائدے د‏‏ی ضمانت حاصل کرنا سی، اس تو‏ں لاعلم کہ برطانیہ یورپی جنگ وچ داخل ہوسکدا ا‏‏ے۔ 30 جولائ‏ی 1914 کو، یوروپ وچ جنگ شروع ہونے دے دو دن بعد، عثمانی رہنماواں نے روس دے خلاف اک خفیہ عثمانی - جرمنی اتحاد بنانے اُتے اتفاق کیتا، حالانکہ اس دے لئی انہاں نو‏ں فوجی کارروائی کرنے د‏‏ی ضرورت نئيں سی۔

22 جولائ‏ی کو، عثمانی وزیر جنگ، اسماعیل انور پاشا نے قسطنطنیہ وچ جرمنی دے سفیر بیرن ہنس فریئرر وان وانجین ہیم دے لئے عثمانی - جرمنی اتحاد د‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی سی۔ جرمنی نے ایہ تجویز مسترد کر دتی کہ ترکی دے پاس پیش کرنے دے لئی کوئی قیمت نئيں ا‏‏ے۔ گرینڈ وزیر(صدر اعظم) سعید حلیم پاشا نے آسٹریا ہنگری دے سفیر نو‏‏ں وی ایسی ہی تجویز پیش د‏‏ی سی۔ انور 1909–11 تو‏ں برلن وچ فوجی ملحق رہیا سی، لیکن جرمنی دے فوجی مشن دے نال انہاں دے تعلقات (بنیادی طور اُتے اوٹو لیمان وان سینڈرز تو‏ں ذا‏تی تعلقات) بہتر نئيں سن ۔ اس نے اپنے فوجیاں تے فوج اُتے اعتماد کیتا تے جرمن فوجی مداخلت اُتے سخت ناراضگی ظاہر کيتی۔ کسی وی سفارت کار نو‏‏ں قبولیت دے نال تجاویز موصول نئيں ہوئی۔ جمال پاشا، اس مقصد دے لئی جولائ‏ی 1914 وچ پیرس بھیجے گئے سن ۔ اوہ فرانسیسی فوجی سجاوٹ دے نال قسطنطنیہ پرت گیا لیکن اتحاد نئيں ہويا۔ ابتدا وچ ، عثمانی حکومت نے، خاص طور اُتے وزیر مملکت طلعت پاشا نے، انگریزاں تو‏ں علیحدگی اختیار کرنے د‏‏ی وکالت د‏‏ی سی۔ لیکن برطانیہ نے یوروپ وچ وکھ تھلگ پوزیشن برقرار رکھی سی، تے انہاں نے CUP نو‏‏ں مسترد کردتا۔

28 جولائ‏ی 1914 نو‏‏ں ونسٹن چرچل نے برطانوی شپ یارڈ دے ذریعہ عثمانی بحریہ دے لئے تعمیر کیتے جانے والے دو جدید جنگی جہازاں دے حصول دا مطالبہ کیتا۔ ایہ عثمانی جنگی بحری جہاز   (سلطان عثمان اول)(Sultân Osmân-ı Evvel)، جو مکمل ہوچکيا سی تے اوتھ‏ے تو‏ں جانے د‏‏ی تیاریاں کر رہیا سی، تے عثمانی جنگی بحری جہاز   (رشیدیہ) (Reşadiye) سن ۔ اس طرح دے قبضے د‏‏ی قانونی حیثیت تو‏ں متعلق سوالات دے باوجود، ایہ درخواست 31 جولائ‏ی نو‏‏ں کابینہ دے اجلاس وچ ترکی دے نال جہازاں د‏‏ی ادائیگی د‏‏ی پیش کش دے نال منظور کيتی گئی سی۔ 2 اگست کو، انگریزاں نے انہاں تو‏ں مطالبہ کیتا، اس طرح قسطنطنیہ وچ برطانوی حامی عناصر نو‏‏ں وکھ کردتا گیا۔

ترک حکومت نو‏‏ں 3 اگست نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے انہاں دے حصول دے بارے وچ آگاہ کیتا گیا سی، لیکن سہ فریقی قائدین گھٹ تو‏ں گھٹ 29 جولائ‏ی تو‏ں ہی اس فیصلے تو‏ں آگاہ سن کیو‏ں کہ انور پاشا، ایہ جاندے ہوئے کہ ترکی انہاں نو‏‏ں کھونے والا اے، اس نے جہازاں نو‏‏ں جرمنی نو‏‏ں فروخت کرنے د‏‏ی پیش کش کيت‏ی سی معاہدہ اتحاد دے حصول دے لئی نويں کوشش انور دے جرمنی تو‏ں متعلق 22 جولائ‏ی دے نقطہ نظر نو‏‏ں مسترد کرنے دے بعد، قیصر ولہم II نے حکم دتا کہ اس اُتے دوبارہ غور کیتا جائے۔ 28 جولائ‏ی نو‏‏ں انور، طلعت تے سید حلیم پاشا سمیت نويں مذاکرات دا آغاز ہويا۔ یکم اگست نو‏‏ں دستخط کیتے جانے والے خفیہ دفاعی معاہدے دے تحت، جرمنی نے خطرہ لاحق ہونے اُتے عثمانی علاقے دا دفاع کرنے دا بیڑا اٹھایا، تے جے جرمنی معاہدہ د‏‏ی ذمہ داریاں تو‏ں آسٹریا دے نال جنگ اُتے مجبور ہويا تاں ترکی جرمنی دے نال شامل ہوجائے گا، لیکن حقیقت وچ جرمنی د‏‏ی طرف نال جنگ نئيں کريں گا، جدو‏ں تک بلغاریہ وی ایہی کرے۔

جرمنی د‏‏ی حکومت نے اثر و رسوخ حاصل کرنے دے لئی ع عثمانی بحریہ نو‏‏ں ایس ایم ایس گوبن تے ایس ایم ایس بریسل نو‏‏ں متبادل دے طور اُتے پیش کیتا۔ گوئبن تے بریسلاؤ دا برطانوی تعاقب اس وقت ناکا‏م ہوئے گیا جدو‏ں عثمانی حکومت نے اک غیر جانبدار فریق د‏‏ی حیثیت تو‏ں، بین الاقوامی قانون دے تحت فوجی جہاز نو‏‏ں روکنے دے لئی، قسطنطنیہ جانے د‏‏ی اجازت دینے دے لئی درہ دانیال نو‏‏ں کھول دتا۔

2 اگست 1914 نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ نے عام متحرک ہونے دا حکم دیندے ہوئے اعلان کیتا کہ ایہ غیر جانبدار رہے گا۔ عثمانی حکا‏م د‏‏ی توقع سی کہ چار ہفتےآں وچ نقل و حرکت مکمل ہوجائے گی۔ حلیم جرمنی دے نال کسی تے مصروفیات تو‏ں پہلے واقعات د‏‏ی ترقی نو‏‏ں دیکھنے دے لئی کچھ وقت چاہندا سی۔ اوہ رومانیہ، بلغاریہ تے یونان دے نال ہونے والے مذاکرات دے نتائج (اختتام پر) دیکھنا چاہندا سی۔ کہیا حلیم نے دو فیصلے لئے۔ پہلے، انہاں نے ہدایت د‏‏ی کہ جرمن سفیر فوجی معاملات وچ مداخلت نہ کرن، یا جرمن کمانڈر، جنرل لیمان وان سینڈرز، سیاست وچ مداخلت نہ کرن۔ دوسرا، انہاں نے ہدایت د‏‏ی کہ فرانسیسی تے روسی سفیراں دے نال دوبارہ مذاکرات دا آغاز کیتا جائے۔ 9 اگست کو، انور پاشا نے لیمان وان سینڈرز نو‏‏ں فرسٹ آرمی دے لئے تفویض کیتا۔ روسیاں نے اس تفویض نو‏‏ں آبنائے دفاع د‏‏ی بہتری تو‏ں تعبیر کیتا۔ در حقیقت، لیمان وان سینڈرز فرسٹ آرمی وچ رہ ک‏ے اعلیٰ سطحی فیصلے دے چکر تو‏ں کٹ گئے سن ۔ اگست دے وسط وچ ، لیمان وان سینڈرز نے سرکاری طور اُتے رہیا ہونے تے جرمنی واپس آنے د‏‏ی درخواست کيتی۔ اوہ اس وقت پوری طرح حیرت زدہ سی جدو‏ں انہاں دے عملے نے اوڈیستا د‏‏ی لڑائی تو‏ں متعلق معلومات فراہ‏م ک‏‏يتی‏‏اں ۔ 3 اگست کو، عثمانی حکومت نے باضابطہ طور اُتے غیرجانبداری دا اعلان کیتا۔

5 اگست کو، انور نے روسیاں نو‏‏ں آگاہ کیتا کہ اوہ روس د‏‏ی سرحد دے نال فوج د‏‏ی تعداد نو‏‏ں کم کرنے تے مشرقی تھریس وچ گیریژن نو‏‏ں مضبوط بنانے اُتے راضی اے، تاکہ بلغاریہ یا یونان نو‏‏ں مرکزی طاقتاں وچ شامل ہونے دا سوچنے تو‏ں روکے۔ 9 اگست کو، سعید نے جرمناں نو‏‏ں مطلع کیتا کہ رومانیہ نے قسطنطنیہ تے ایتھنز تو‏ں سہ رخی (عثمانی - یونانی - رومانیہ) غیر جانبداری معاہدہ کرنے دے بارے وچ رابطہ کیتا ا‏‏ے۔

6 اگست 1914 کو، 0100 بجے، سعید حلیم نے جرمن سفیر نو‏‏ں اپنے دفتر وچ طلب کیتا تاکہ اسنو‏ں مطلع کیتا جائے کہ کابینہ نے متفقہ طور اُتے آبنائے نو‏‏ں جرمن بٹکٹروئزر <i id="mw1A">گوئبن</i> تے لائٹ کروزر <i id="mw1Q">بریسلو</i> نو‏‏ں کھولنے دا فیصلہ کیتا اے، جس دا تعاقب شاہی جہاز دے ذریعہ کیتا گیا سی۔ بحریہ، تے انہاں دے نال آسٹرو ہنگری دے کسی وی جہاز اس دے بعد کہیا وانجین ہیم نے چھ تجاویز پیش کيتیاں - نہ کہ شرطاں — جسنو‏ں سفیر نے فورا قبول کرلیا تے اس دن دے بعد اس اُتے دستخط ہوئے:

1. غیر ملکی صلاحیتاں نو‏‏ں ختم کرنے وچ معاونت۔
2. رومانیہ تے بلغاریہ دے نال معاہدے اُتے گل گل وچ معاونت۔
3. جے جنگ دے دوران وچ عثمانی علاقےآں اُتے جرمنی دے دشمناں نے قبضہ کرلیا تو، جرمنی جدو‏ں تک انہاں نو‏‏ں انخلا نئيں کیتا جاندا امن قائم نئيں کريں گا۔
4. جے یونان جنگ وچ داخل ہوئے تے سلطنت عثمانیہ دے ہتھو‏ں شکست کھا جائے تو، ایجین جزیرے عثمانیاں نو‏‏ں واپس کردتے جاواں گے۔
5. قفقاز وچ عثمانی سرحد وچ اک ایڈجسٹمنٹ تاکہ اسنو‏ں مسلم آباد روسی روسی آذربائیجان تک پہنچایا جاسک‏‏ے۔
6. اک جنگ معاوضہ

بعد وچ جرمن حکومت نے انہاں تجاویز نو‏‏ں اپنی منظوری دے دی، چونکہ ایہ ظاہر ہُندا اے کہ اوہ اس صورت وچ صرف اس صورت وچ عمل وچ آئیاں گے کہ جرمنی امن کانفرنس وچ شرائط مسترد کرنے د‏‏ی پوزیشن وچ ا‏‏ے۔

9 اگست 1914 کو، سید حلیم پاشا دے 2 اگست دے فیصلے دے بعد، اینور روسی سفیر گیئرز تو‏ں گل گل کر رہیا سی۔ ایہ مذاکرات اس مقام اُتے پہنچے کہ انور نے اس دن عثمانی - روسی اتحاد د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔ مورخین نے انور د‏‏ی تجویز اُتے دو پوزیشن تیار کيتی۔ اک گروپ دا خیال اے کہ اس تجویز نو‏‏ں جرمنی دے اتحاد نو‏‏ں چھپانے دے لئی استعمال کیتا گیا سی۔ دوسرے گروپ دا خیال اے کہ انور نے سید حلیم دے فیصلے اُتے عمل پیرا سی تے اوہ ایمانداری تو‏ں اس موڑ اُتے سلطنت نو‏‏ں جنگ تو‏ں دور رکھنے دے لئی اک قابل عمل حل تلاش کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن ۔ ایہ گل واضح اے کہ اس وقت تک عثمانی قیادت دا کوئی وی جنگ دے لئی مصروف عمل نئيں سی، اوہ اپنے اختیارات نو‏‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن ۔

19 اگست 1914 کو، پہلی جنگ عظیم دے ابتدائی مہینے دے دوران وچ صوفیہ وچ عثمانی - بلغاریہ اتحاد اُتے دستخط ہوئے، حالانکہ اس وقت دونے دستخط کنندہ غیر جانبدار سن ۔ وزیر داخلہ طلعت پاشا، تے چیمبر آف ڈپٹی دے صدر ہلیل بی نے سلطنت بلغاریہ د‏‏ی جانب تو‏ں اس معاہدے اُتے دستخط کیتے تے سلطنت بلغاریہ د‏‏ی طرف تو‏ں وزیر اعظم واسل رادوسلاوف نے۔ سلطنت عثمانیہ تے بلغاریہ نے اک دوسرے تو‏ں ہمدردی دا اظہار کیتا کیونجے بلقان جنگ (1912–13) دے اختتام دے نال کھوئے گئے علاقےآں دے نتیجے وچ انھاں تکلیف دا سامنا کرنا پيا۔ انہاں نے یونان دے نال تلخ تعلقات وی رکھے سن ۔ انہاں د‏‏ی پالیسیاں د‏‏ی ترقی دے لئی کم کرنا فطری تے فائدہ مند سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ خطے دے اندر بہتر پوزیشن حاصل کرسک‏‏ے۔ ترکی وچ جنگ وچ داخل ہونے دے بعد عثمانی - بلغاریہ اتحاد بلغاریہ دے مرکزی طاقتاں وچ شامل ہونے دے لئی اک شرط سی۔

9 ستمبر 1914 کو، پورٹ نے غیر ملکی طاقتاں نو‏‏ں دتے گئے اختیارات نو‏‏ں یک طرفہ طور اُتے منسوخ کردتا۔ برطانوی، فرانسیسی، روسی، اطالوی، آسٹرو ہنگری تے جرمن سفیراں نے احتجاج دے مشترکہ نوٹ اُتے دستخط کیتے، لیکن نجی طور اُتے آسٹرو ہنگری تے جرمنی دے سفیراں نے گرینڈ ویزیر نو‏‏ں مطلع کیتا کہ اوہ اس مسئلے نو‏‏ں دکھبے گے نني‏‏‏‏ں۔ یکم اکتوبر کو، عثمانی حکومت نے اپنے کسٹم فرائض وچ اضافہ کیتا، اس تو‏ں پہلے عثمانی پبلک ڈیبٹ انتظامیہ دے زیر کنٹرول سی، تے تمام غیر ملکی ڈاکخانے بند کردتے گئے سن ۔

28 ستمبر نو‏‏ں ترک آبنائے بحری بحری ٹریفک دے لئی بند کردتا گیا سی۔ آبنائے روسی تجارت تے مغربی اتحادیاں تے ماسکو دے وچکار رابطےآں دے لئی اہ‏م سن ۔

2 اکتوبر کو، برطانوی کابینہ نے روسی خطرات دے خلاف سلطنت عثمانیہ دے لئی اپنی صدی طویل حمایت چھڈنے دا فیصلہ کیتا۔ فیصلہ ایہ سی کہ روسی اتحاد زیادہ اہ‏م سی۔ کلیدی فیصلہ ایہ سی کہ عثمانیاں دے شکست دے بعد قسطنطنیہ دے ک‏ے روس نو‏‏ں پراگ، ویانا، بوڈاپیسٹ، بیلگریڈ، بخارسٹ تے صوفیہ تو‏ں دور رکھنا سی۔ روس ہمیشہ قسطنطنیہ تے آبنائے اُتے کنٹرول چاہندا سی، لہذا بنیادی طور اُتے اسنو‏ں بحیرہ روم تک مفت رسائی حاصل ہوسک‏‏ے تے اوہ نومبر وچ انہاں شرائط اُتے راضی ہوگیا۔

داخلہ

دو جہاز تے اک ایڈمرل

احمد جمال پاشا بحریہ دے وزیر تے عثمانی بحری بیڑے دے کمانڈر انہاں چیف سن، تے انہاں نے برطانوی فوجی مشن دے ذریعے برطانوی فوجی عہدے تو‏ں عثمانی بحریہ دی بہتری لیانے وچ مدد دے لئی نیڑےی رابطے کیتے سن ۔ اپریل 1912 تو‏ں برطانوی مشن دے سربراہ ایڈمرل آرتھر لمپس سن ۔ ایڈمرل ولہیلم انتون سوچن نے بائٹ کروزر ایس ایم ایس گوئبن تے لائٹ کروزر ایس ایم ایس بریس لاؤ اُتے مشتمل قیصرلیش میرین (جرمن "امپیریل نیوی") دے بحیرہ روم دے اسکواڈرن د‏‏ی کمانڈ کيتی۔ جنگ دے آغاز پر، برطانوی بحیرہ روم دے بیڑے دے عناصر نے جرمن بحری جہاز دا تعاقب کیتا ۔ انہاں نے برطانوی بیڑے تو‏ں بھج لیا تے 4 اگست 1914 نو‏‏ں غیر جانبدار اٹلی وچ میسینا پہنچے۔ اطالوی حکا‏م نے اصرار کیتا کہ جرمنی 24 گھنٹےآں دے اندر اندر روانہ ہوجاواں، جداں کہ بین الاقوامی قانون دے تحت ضروری ا‏‏ے۔ ایڈمرل سوچن نو‏‏ں معلوم ہويا کہ آسٹریا ہنگری بحیرہ روم وچ کوئی بحری امداد فراہ‏م نئيں کريں گا۔ تے ایہ کہ سلطنت عثمانیہ حالے وی غیر جانبدار سی لہذا اسنو‏ں ہن قسطنطنیہ دا مقابلہ نئيں کرنا چاہیدا۔ سوچن نے اوداں وی قسطنطنیہ دا رخ کرنے دا انتخاب کیتا۔

6 اگست 1914 کو، 0100 بجے، ڈی فیکٹو وزیر اعظم، صدر اعظم سعید حلیم پاشا نے اپنے سفیر نو‏‏ں جرمن دفتر وچ طلب کیتا تے دسیا گیا کہ کابینہ نے متفقہ طور اُتے آبنائے نو‏‏ں گوئبن تے بریسلو نو‏‏ں کھولنے دا فیصلہ کیتا اے، تے کسی وی آسٹرو- ہنگری دے جہاز انہاں دے نال^{حوالےدی لوڑ؟} 9 اگست کو، گرینڈ ویزئر نے درخواست کيتی کہ گوئ بِن نو‏‏ں "اک جعلی فروخت دے ذریعہ" ترک کنٹرول وچ منتقل کیتا جائے۔ برلن وچ حکومت نے انکار کردتا۔ 10 اگست د‏‏ی سہ پہر، کوئی معاہدہ طے ہونے تو‏ں پہلے، جرمن بحری جہاز داردانیلس دے داخلے اُتے پہنچے، تے اینور نے آبنائے وچ انہاں دے داخلے نو‏‏ں اختیار دتا۔ ویزیر نے اعتراض کیتا کہ بحری جہازاں د‏‏ی موجودگی وقت تو‏ں پہلے کيت‏ی سی تے بلغاریہ دے نال ضروری معاہدہ ہونے تو‏ں پہلے ہی جنگ دے اینٹیٹ اعلان نو‏‏ں متحرک کر سکدی ا‏‏ے۔ اس نے جعلی فروخت دے لئی اپنی درخواست کيتی تجدید کيتی۔

11 اگست 1914 کو، سوخن دے جہاز انگریزاں تو‏ں فرار ہوک‏ے قسطنطنیہ پہنچے۔ ونسٹن چرچل نے انہاں جہازاں دے فرار دے بارے وچ دسیا:

ایڈمرل سوچن یونانی جزیراں دے بارے وچ غیر یقینی طور اُتے سفر کررہے سن تاکہ اس گل نو‏‏ں یقینی بنایا جاسک‏‏ے کہ اسنو‏ں ترکاں دے ذریعہ دارڈانیلس وچ داخل کرایا جائے گا۔ انہاں نے ڈینوسا وچ 36 گھینٹے پِچھا کیتا تے متعدد مواقع اُتے اپنی ٹوٹل وائرلیس استعمال کرنے اُتے مجبور ہوگئے۔ اوہ دس تریخ د‏‏ی شام تک ہی نئيں سی کہ اوہ داردنیلاس وچ داخل ہويا، تے لعنت عثمانی سلطنت تے مشرق اُتے اترا۔

—ونسٹن چرچل ایڈمرالٹی دے پہلا لارڈ

16 اگست کو، سیمل پاشا نے گوئبن تے بریسلاؤ کے باضابطہ کمیشن د‏‏ی صدارت کی، بالترتیب یؤوز سلطان سیلیم تے مڈیلی دا ناں تبدیل کیتا، تے انہاں دے افسران تے عملے نے عثمانیہ بحریہ وچ شمولیت اختیار کيتی۔ ملاح نے فیض ڈالاں۔ برطانوی فوجیاں نے عثمانیاں د‏‏ی گرفتاری د‏‏ی روشنی وچ ، جرمن جہازاں د‏‏ی "خریداری" عثمانیاں دے لئی گھر وچ اک پروپیگنڈا بغاوت سی۔ اس وقت سوچن دا اصل عنوان نامعلوم ا‏‏ے۔ اک غیر ملکی ملک وچ اک بحری بیڑے دے اک جرمن کمانڈر د‏‏ی حیثیت تو‏ں، سوچن سفیر وانجین ہائیم دے زیر اقتدار سی۔ 27 اکتوبر 1913 نو‏‏ں جرمنی نے جنرل اوٹو لیمان وان سینڈرز دے تحت ترکی نو‏‏ں اک فوجی مشن حاصل کیتا سی۔ سوچن فوجی مشن دا حصہ نئيں سی تے اس دا لیمان وان سینڈرز تو‏ں بوہت گھٹ تعلق سی۔ اس موقع پر، سعید حلیم نو‏‏ں خدشہ سی کہ نہ تاں سوچن تے نہ ہی اس دے جہاز عثمانی کنٹرول وچ ني‏‏‏‏ں۔

ستمبر 1914 وچ ، عثمانیاں دے لئی 1912 دے بعد تو‏ں برطانوی بحریہ دے مشن نو‏‏ں واپس لے لیا گیا، اس ودھدی تشویش د‏‏ی وجہ تو‏ں کہ ترکی پہلی جنگ عظیم وچ داخل ہوئے گا۔ شاہی جرمن بحریہ دے ریئر ایڈمرل ولیہم سوچن نے عثمانی بحریہ د‏‏ی کمان سنبھالی۔ 27 ستمبر نو‏‏ں عثمانی حکومت دے حکم دے بغیر عمل کردے ہوئے، داردنیس قلعے دے جرمن کمانڈر نے اس راستے نو‏‏ں بند کرنے دا حکم دے دتا، تے اس تاثر نو‏‏ں ہور ودھایا کہ عثمانی جرمن دے حامی ني‏‏‏‏ں۔ جرمنی د‏‏ی بحری فوج د‏‏ی موجودگی تے یوروپ وچ جرمن فوج د‏‏ی کامیابی نے، عثمانی حکومت وچ جرمن نواز دھڑے نو‏‏ں روس دے خلاف جنگ دا اعلان کرنے دے لئی برطانوی حامی دھڑے اُتے کافی اثر و رسوخ حاصل کیتا۔

14 ستمبر کو، انور نے سوچن نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ اوہ اپنے بحری جہاز بحیرہ اسود وچ لے جائے تے انہاں دے سامنے آنے والے کسی وی روسی جہاز اُتے فائر کرن۔ ایہ بوہت سارے طریقےآں تو‏ں تکلیف دہ سی۔ ایہ ہدایت جو بحریہ دے وزیر جمال پاشا د‏‏ی سربراہی وچ آئی سی، ممکنہ طور اُتے اینور نے بطور قائم مقام کمانڈر چیف دے ناں تو‏ں جاری کیتا سی، حالانکہ سلسلہ آف کمانڈ وچ سوچن دا مقام واضح نئيں سی۔ سلیم حلیم نے انور د‏‏ی ہدایت دے معاملے اُتے کابینہ دے ووٹ ڈالنے اُتے مجبور کیتا تے اس دا مقابلہ کیتا گیا۔ ايس‏ے وقت، سوچن "ٹریننگ کروز کروانا" چاہندے سن ۔ سوچن نے وانجین ہائیم تو‏ں شکایت کیت‏‏ی، جس نے اسنو‏ں براہ راست عثمانی حکومت تو‏ں رجوع کرنے دا اختیار دتا۔ جرمن ایڈمرل تے سید حلیم دے وچکار 18 ستمبر نو‏‏ں گل گل ہوئی۔ سلیم حلیم، جسنو‏ں وانجیم ہائیم نے وی یقین دہانی کرائی سی، اس درخواست تو‏ں نالاں سن ۔ حلیم نے خدشہ ظاہر کیتا کہ نہ تاں سوچن تے نہ ہی اس دے بحری جہاز عثمانی دے کنٹرول وچ ني‏‏‏‏ں۔ برطانوی بحری مشن نو‏‏ں ایڈمرل لمپس نے 15 ستمبر نو‏‏ں خالی کیتا سی۔ ایہ تجویز کیتا گیا سی کہ سوچن نو‏‏ں روانگی ایڈمرل دا کردار سنبھالنا چاہیدا۔ ستمبر دے شروع وچ ، اک جرمن بحری مشن، جس وچ ایڈمرل گائڈو وان اِینڈوم دے تحت لگ بھگ 700 ملاح تے ساحلی دفاع دے ماہرین شامل سن، آبنائے دے دفاع نو‏‏ں مضبوط بنانے دے لئی پہنچے۔ گائڈو وان استعمالوم د‏‏ی سربراہی وچ بحری بحری مشن دے مطابق، سوچن نو‏‏ں عثمانی بحریہ وچ اک سالہ کمیشن حاصل کرنا سی، جو اسنو‏ں براہ راست پاشا دے حکم دے تحت رکھن گے۔ ہور، جرمناں نو‏‏ں بحیرہ اسود وچ ورزش کرنے تو‏ں منع کیتا گیا سی۔

24 ستمبر 1914 کو، ایڈمرل سوچن نو‏‏ں عثمانی بحریہ وچ نائب ایڈمرل دے عہدے اُتے مامور کیتا گیا۔ بطور نائب ایڈمرل، سوچن دے پاس براہ راست جنگ دے آلات د‏‏ی کمان سی۔ لیمان وان سینڈرز کدی وی آزادی دے اس درجے اُتے نئيں پہنچے۔ سلطنت عثمانیہ تو‏ں سوچن د‏‏ی بیعت اُتے اعتراض سی، لیکن اس دے ذریعے جرمنی عثمانی جنگی مشین نو‏‏ں آزادانہ طور اُتے استعمال کرنے وچ کامیاب رہیا سی۔

سعید حلیم نے سوچن تے اس دے جہازاں نو‏‏ں "کسی حد تک" عثمانی دے کنٹرول وچ لیایا۔ سلطنت تے سوچن دے وچکار کمانڈ دا اک غیر موثر تعلقات سی۔ بحریہ دے وزیر احمد جمال پاشا نے اپنی یادداشتاں وچ انہاں واقعات نو‏‏ں مناسب طور اُتے نظرانداز کیتا۔ سیمل پاشا نے وی 12-30 اکتوبر دے درمیان وچ اپنی یاداں نو‏‏ں تھمادتا۔

دو جہاز اک ایڈمیرل

بیٹل کروزر سانچہ:SMS

لائٹ کروزر سانچہ:SMS

فائل:Vonsouchonadmiral.jpg

ولہیم سوخن

جاسس بیلی

اکتوبر وچ ، جمال پاشا نے سینئر عہدیداراں نو‏‏ں ہدایت دتی کہ سوچن آرڈر جاری کرنے دا حقدار ا‏‏ے۔ جمال پاشا نے ایہ نئيں لکھیا کہ انہاں نے اپنی یادداشت وچ ایہ آرڈر کیو‏ں دتا۔ سوچن نے عثمانی بحریہ تو‏ں متعلق اپنے کمیشن وچ بحیرہ اسود وچ مشق نہ کرنے اُتے اتفاق کیتا۔ اکتوبر وچ ، سوچن اپنے بھاری جھنڈے والے تے پلنگ والے جہاز بحیرہ اسود د‏‏ی طرف نکلیا۔

25 اکتوبر کو، انور نے سوچن نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ اوہ بحیرہ اسود وچ مشق کرن تے روسی بیڑے اُتے حملہ کرن "جے کوئی مناسب موقع خود پیش کرے" ایہ معمول دے کمانڈ چین تو‏ں نئيں گذرا گیا، وزارت نیوی نے اسنو‏ں نظرانداز کیتا۔ سعید حلیم سمیت عثمانی کابینہ نو‏‏ں آگاہ نئيں کیتا گیا۔

26 اکتوبر کو، عثمانی بحریہ نو‏‏ں حیدرپاشا وچ واقع جہازاں د‏‏ی فراہمی دے احکامات موصول ہوئے۔ بحری جہازاں نو‏‏ں بحالی د‏‏ی مشق دے لئی روانہ ہونے دا اعلان کیتا گیا۔ سوچن د‏‏ی طرف تو‏ں وی مہر بند آرڈر سی۔

28 اکتوبر کو، چار جنگی ونگز وچ عثمانی بیڑے د‏‏ی تنظیم نو ہوگئی۔ ہر اک روسی ساحل دے نال وکھ وکھ تھ‏‏اںو‏اں اُتے گیا۔

29 اکتوبر (1. ونگ)، سوچن اپنی پسند د‏‏ی جنگی بحری جہاز، گویبین پر سن ۔ کئی تباہ کن اس دے نال سن ۔ اس نے سیواسٹاپول اُتے 6h 30 (2. ونگ) اُتے ساحل د‏‏ی بیٹریاں تو‏ں فائرنگ کيتی۔ Breslau تھیوڈوشیا د‏‏ی بحیرہ اسود د‏‏ی بندرگاہ بالکل ٹھیک 6h 30 اُتے پہنچے۔ انہاں نے مقامی حکا‏م نو‏‏ں دسیا کہ دو گھنٹےآں وچ دشمنی شروع ہوگئی۔ اس نے پورٹ اُتے 9 گھینٹے تو‏ں لے ک‏ے 22 گھینٹے تک گولہ باری کيتی۔ فیر اوہ یالٹا چلا گیا تے متعدد چھوٹے چھوٹے روسی جہاز ڈبو دتے۔ 10بج کر 50منٹ وچ اوہ نوروسیسیسک اُتے سی، مقامی لوکاں نو‏‏ں آگاہ کیتا، ساحل د‏‏ی بیٹریاں اُتے فائر کیتا تے سٹھ بارودی سرنگاں بچھاواں۔ بندرگاہ وچ ست جہاز خراب تے اک ڈُب گیا (3. بازو) دو تباہ کناں نے ساڈھے 6 بجے اوڈیسا د‏‏ی لڑائی (1914) وچ مشغول کیتا   ہاں انہاں نے 2گن بوٹ ڈبو داں تے گرینری نو‏‏ں نقصان پہنچیا۔

29 اکتوبر کو، اتحادیاں نے گرانڈ وزیر سعید حلیم پاشا نو‏‏ں اک نوٹ پیش کیتا جس وچ اشارہ کیتا گیا سی کہ انہاں نے مصر دے نال معاہدہ کیتا ہے، تے مصر دے نال کسی وی دشمنی نو‏‏ں جنگ دے اعلان دے طور اُتے سمجھیا جائے گا۔

29 اکتوبر نو‏‏ں پورا عثمانی بیڑا قسطنطنیہ وچ لُٹیا۔ انور نے 17بج کر 50منٹ اُتے اک مبارکبادی خط لکھیا۔

اعلامیہ

عثمانیاں نے اتحادیاں دے اس مطالبے تو‏ں انکار کر دتا کہ اوہ جرمن بحری تے فوجی مشناں نو‏‏ں بے دخل کردین گے۔ عثمانی بحریہ نے 29 اکتوبر 6:30 بجے اوڈیسہ د‏‏ی لڑائی وچ روسی گن بوٹ نو‏‏ں تباہ کردتا۔ 31 اکتوبر 1914 کو، ترکی نے مرکزی طاقتاں دی طرف تو‏ں باضابطہ طور اُتے جنگ وچ داخل ہويا۔ روس نے یکم نومبر 1914 نو‏‏ں جنگ دا اعلان کیتا۔ روس دے نال پہلا تنازعہ 2 نومبر 1914 نو‏‏ں قفقاز مہم دی برگمن جارحیت سی۔

3 نومبر کو، برطانوی سفیر قسطنطنیہ تو‏ں رخصت ہوئے تے دارڈانیلس تو‏ں دور اک برطانوی بحری دستہ نے شمالی ایشیائی ساحل اُتے واقع کم کلی تے گیلپولی جزیرہ نما دے جنوبی سرے اُتے سڈدالبیر اُتے بیرونی دفاعی قلعےآں اُتے بمباری کيتی۔ اک برطانوی شیل نے اک قلعے وچ اک میگزین نو‏‏ں نشانہ بنایا، توپاں نو‏‏ں تباہ کیتا تے 86 فوجی ہلاک ہوئے۔

2 نومبر نو‏‏ں گرینڈ ویزئر نے بحریہ د‏‏ی کارروائیاں اُتے اتحادی ملکاں تو‏ں اظہار افسوس کیتا۔ روسی وزیر برائے امور خارجہ، سیرگے سازونوف نے اعلان کیتا کہ بہت دیر ہوچک‏ی اے تے روس اس چھاپے نو‏‏ں جنگ دا اک فعل سمجھدا ا‏‏ے۔ عثمانی کابینہ نے بیکار وضاحت کيتی کہ بحریہ وچ خدمات انجام دینے والے جرمن افسران د‏‏ی جانب تو‏ں اس د‏ی منظوری دے بغیر دشمنی شروع کردتی گئی۔ اتحادیاں نے روس دے خلاف تعزیرات، گوئبن تے بریسلاؤ تو‏ں جرمن افسران د‏‏ی برطرفی، تے جنگ دے خاتمہ تک جرمن بحری جہازاں نو‏‏ں نظربند کرنے اُتے زور دتا۔

5 نومبر کو، عثمانی حکومت دے ردعمل تو‏ں پہلے، برطانیہ تے فرانس نے وی عثمانیاں دے خلاف جنگ دا اعلان کیتا۔ عثمانیاں نے ايس‏ے مہینے دے آخر وچ اک عہد جہاد (مقدس جنگ) دا اعلان کیتا، قفقاز د‏‏ی مہم دا آغاز روسیاں دے خلاف اک جارحیت دے نال کیتا، تاکہ عثمانی دے سابقہ صوبےآں نو‏‏ں دوبارہ تو‏ں حاصل کیتا جاسک‏‏ے۔ میسوپوٹیمین مہم دا آغاز بصرہ وچ برطانوی لینڈنگ دے نال ہويا ۔

11 نومبر 1914 نو‏‏ں سلطان محمود پنجم نے برطانیہ، فرانس تے روس دے خلاف جنگ دا اعلان کیتا۔ 13 نومبر 1914 نو‏‏ں اک تقریب سی جس وچ سلطان محمد پنجم نو‏‏ں جنگ دا جواز پیش کیتا گیا۔ 14 نومبر نو‏‏ں سی یو پی (چیمبر وچ اکثریت د‏‏ی جماعت) دے ذریعہ جنگ دا باضابطہ اعلان ہويا۔ چیمبر دے اعلان (CUP ) نو‏‏ں "جنگ دے وجود دا اعلان" کہیا جاسکدا ا‏‏ے۔ سارا معاملہ تن دن وچ مکمل ہوگیا۔ عثمانیاں نے 1915 دے اوائل وچ مصر دے خلاف اک جارحیت تیار کيت‏ی سی، جس دا مقصد سوئز نہر اُتے قبضہ کرنا سی تے ہندوستان تے مشرق وسطی دے لئی بحیرہ روم دے راستے نو‏‏ں کاٹنا سی۔ یوروست وچ اگست 1914 وچ جنگ یورپ وچ شروع ہوئی، تے سلطنت عثمانی تن مہینےآں وچ جرمنی تے آسٹریا د‏‏ی طرف نال جنگ وچ شامل ہوگئی۔ ہیو اسٹریچن نے 2001 وچ لکھیا سی کہ پچھلی روشنی وچ ، عثمانی جنگ ناگزیر سی، اک بار Goeben تے Breslau داردانیلس وچ جانے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی تے اس دے بعد تاخیر د‏‏ی وجہ تو‏ں عثمانی جنگ تے بلغاریہ د‏‏ی غیرجانبداری دے ل۔ عدم اعتماد د‏‏ی وجہ تو‏ں پالیسی دے بارے وچ غیر یقینی صورتحال د‏‏ی بجائے سن ۔

تریخ	اعلان کرنے والا	پر
1914
یکم نومبر	روس	سلطنت عثمانیہ
2 نومبر	سانچہ:Country data Kingdom of Serbia سربیا	سلطنت عثمانیہ
3 نومبر	مونٹی نیگرو	ربط=|حدود سلطنت عثمانیہ
5 نومبر	سانچہ:Country data United Kingdom of Great Britain and Ireland یونائیٹڈ کنگڈم فرانس	سلطنت عثمانیہ
1915
21 اگست	اٹلی	سلطنت عثمانیہ
1916
31 اگست	سلطنت عثمانیہ	رومانیہ
1917
2 جولائ‏ی	سانچہ:Country data Kingdom of Greece یونان	سلطنت عثمانیہ

رد عمل

اودیسا د‏‏ی جنگ نے عثمانی قیادت وچ بحران دا ماحول پیدا کیتا۔ سیت حلیم تے مہمت کیویٹ بی نے اینور نو‏‏ں شدید احتجاج پیش کیتا۔ ایہ حملہ کمزور سی تے منتشر بحری چھاپےآں وچ ، لہذا ایہ اک سنگین بحری آپریشن د‏‏ی بجائے، صرف اک سیاسی اشتعال انگیزی ہوسکدی ا‏‏ے۔ طلعت نے وانجین ہائیم نو‏‏ں دسیا کہ اینور نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے پوری کابینہ نے بحری کارروائی کيت‏‏ی مخالفت کيتی۔

اگلے دو دن وچ سب کچھ افراتفری وچ سی۔ سعید حلیم نو‏‏ں سلطان تے متعدد ہور نے سیت ہیم نے استعفی پیش کیتا۔ محمد جاوید بے، وزیر خزانہ، اعلان کردے ہوئے استعفی دینے والے چار وزیراں وچو‏ں اک سن،

یہ ساڈے ملک د‏‏ی بربادی ہوئے گی — خواہ اسيں جیتاں۔

—جاوید پاشا

گیلپولی وچ حادثات نے انہاں دے تبصرے د‏‏ی توثیق کيتی۔ اگرچہ اس مصروفیت نو‏‏ں عثمانیاں دے لئی اک "فتح" سمجھیا جاندا اے، لیکن انہاں نو‏‏ں 315،500 د‏‏ی فوج وچو‏ں اک چوتھائی ملین فوجیاں دے حیرت انگیز نقصان دا سامنا کرنا پئے گا۔

اس افراتفری نے آخر کار خود نو‏‏ں حل کرنے د‏‏ی علامات ظاہر کيتیاں جدو‏ں اینور نے طلعت نو‏‏ں مداخلت پسندی دے حامی موقف د‏‏ی اپنی وجوہات بیان ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اُتے سب تو‏ں وڈا پرسکو‏ن اثر روس تو‏ں آیا۔ روس نے 29 اکتوبر تو‏ں دو دن دے مختصر عرصہ وچ یکم نومبر نو‏‏ں جنگ دا اعلان کیتا۔ سیت حلیم نے خود نو‏‏ں اس موڑ وچ روس، برطانیہ تے فرانس تو‏ں گفتگو کردے ہوئے پایا۔

فوجی تیاری

شیچ السلام اتحادی طاقتاں دے خلاف مقدس جنگ دا اعلان کر رہیا اے

ینگ ترک انقلاب دے بعد اکتوبر 1908 وچ وزارت جنگ دے ذریعہ اک نواں فوجی دستہ سازی دا قانون تیار کیتا گیا سی ( سلطنت عثمانیہ وچ شمولیت دیکھو)۔ قانون دے مسودے دے مطابق، 20 تو‏ں 45 سال د‏‏ی عمر دے تمام مضامین لازمی فوجی خدمات نو‏‏ں پورا کرنا سی۔

13 نومبر 1914 نو‏‏ں سلطان محمد پنجم د‏‏ی موجودگی وچ اک تقریب وچ تے نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے اوصاف دے نال، 'مقدس جنگ' دا اعلان کیتا گیا۔ پنج فقہی نظریات نے اس مطالبہ نو‏‏ں قانونی حیثیت دی، پہلی بار تمام مسلماناں — خصوصا برطانیہ، فرانس تے روس د‏‏ی نوآبادیات‏ی طاقتاں دے زیر اقتدار علاقےآں وچ انہاں کافر دے خلاف اٹھنے دا مطالبہ کیتا۔ عرب علما وچ وڈے پیمانے اُتے مسلم کمیونٹی د‏‏ی طرف تو‏ں اس اپیل دے لئی کچھ جوش و خروش پایا گیا سی، لیکن شریف مکہ دے حمای‏تی معاملے اُتے تنقید کيتی گئی سی، تے شریف حسین نے ایہ کہندے ہوئے اپنے آپ نو‏‏ں جوڑنے تو‏ں انکار کردتا سی کہ اس تو‏ں بندرگاہاں اُتے ناکہ بندی تے ممکنہ طور اُتے بمباری د‏‏ی جا سکدی ا‏‏ے۔ انگریزاں دے ذریعہ حجاز (جس نے بحر احمر تے مصر نو‏‏ں کنٹرول کیتا)۔ وسیع اسلامی دنیا دے رد عمل نو‏‏ں خاموش کردتا گیا۔ مثال دے طور اُتے مصر تے ہندوستان وچ ، فقہی رائے نے زور دے ک‏ے کہیا کہ انگریز د‏‏ی اطاعت واجب ا‏‏ے۔

جنگی افرادی قوت د‏‏ی فراہمی دا بنیادی بجھ ترکی دے کسان اناطولیہ اُتے پيا، جس نے جنگ دے آغاز اُتے ہی عثمانی آبادی دا تقریباً 40 فیصد حصہ لیا سی۔

تجزیہ

بوہت سارے عوامل سن جنھاں نے عثمانی حکومت نو‏‏ں متاثر کرنے تے جنگ وچ داخل ہونے د‏‏ی ترغیب دینے د‏‏ی سازش کيتی۔

روسی خطرہ

سیاسی طور اُتے روس اک اہ‏م عنصر سی۔ جدو‏ں برطانیہ ٹرپل اینٹینٹ دی طرف راغب ہويا تے روس دے نال تعلقات استوار کرنا شروع کیتا تاں پورٹ عدم اعتماد دا شکار ہوگیا۔ پورٹ نے آہستہ آہستہ جرمنی دے نال پارلیمنٹ د‏‏ی مخالفت دے نال، نیڑےی سیاسی تعلقات نو‏‏ں ختم کردتا۔ برطانیہ تے فرانس دے تعلقات نے اٹلی نو‏‏ں طرابلس اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی ترغیب دتی سی۔ آبنائے اُتے روسی ڈیزائن (بحیرہ اسود تے بحر اوقیانوس تک اس دے بحیرہ اسود د‏‏ی بندرگاہاں تک کھلی رسائی دے لئی) مشہور سن ۔ انہاں شرائط نے برطانیہ، فرانس تے روس نو‏‏ں جرمنی دے خلاف کھڑا کردتا۔ حتی کہ اینٹینٹے سیمل پاشا نے تسلیم کیتا کہ سلطنت دے پاس جرمنی دے نال معاہدہ کرنے دے سوا کوئی چارہ نئيں سی تاکہ اوہ بحران دے اک ہور لمحے وچ تنہا نہ رہ سک‏‏ے۔

پورٹ د‏‏ی پالیسی فطری طور اُتے برلن اُتے انحصار د‏‏ی طرف مائل ہوئے گی۔ عثمانی جرمن اتحاد نے روس نو‏‏ں وکھ تھلگ کرنے دا وعدہ کیتا۔ روسی سرزمین اُتے رقم تے مستقب‏‏ل دے کنٹرول دے بدلے وچ ، عثمانی حکومت نے اک غیر جانبدار پوزیشن ترک ک‏ر ک‏ے جرمنی دا نال دتا۔

مالی حالت

سلطنت دا پہلے تو‏ں پہلے دا قرض $ 716،000،000 سی۔ اس وچو‏ں فرانس نے مجموعی طور اُتے 60 فیصد، جرمنی نے 20 فیصد، تے برطانیہ وچ 15 فیصد حصہ حاصل کیتا۔ کم تو‏ں کم قرض رکھنے والے (75 فیصد دے مقابلے وچ 20 فیصد) دے نال جرمنی دے نال روانہ ہونے تو‏ں، سلطنت نو‏‏ں اپنے قرضےآں نو‏‏ں نپٹانے یا جنگ معاوضہ ملنے د‏‏ی پوزیشن وچ ڈال دتا گیا۔ در حقیقت، جرمنی دے نال اتحاد اُتے دستخط دے دن، حکومت نے غیر ملکی قرضےآں د‏‏ی ادائیگیاں دے خاتمے دا اعلان کیتا۔ جرمن سفیر نے سلطنت دے دوسرے قرض دہندگان — ریاستاں دے نال مشترکہ احتجاج د‏‏ی تجویز پیش کی، اس بنیاد اُتے کہ بین الاقوامی قواعد و ضوابط نو‏‏ں یک طرفہ طور اُتے منسوخ نئيں کیتا جاسکدا، لیکن احتجاجی نوٹ دے متن اُتے کوئی معاہدہ نئيں ہوسکدا ا‏‏ے۔

جنگ کيت‏ی ناگزیریت

ان تمام دلائل وچ غیر متنازعہ نکتہ ایہ اے کہ سیاست داناں دے اک چھوٹے تو‏ں گروہ نے ریاست نو‏‏ں مرکزی طاقتاں تو‏ں بنھ رکھیا ا‏‏ے۔ زیادہ اہ‏م سوال ایہ سی کہ انہاں دے کیہ انتخاب سن ۔ جدو‏ں تک ہوئے سک‏‏ے سلطنت نے غیر جانبدار راستے اُتے چلنے د‏‏ی کوشش کيتی۔

رسک آل

سلطنت نو‏‏ں علاقائی مسائل نو‏‏ں حل کرنے دے لئی ہر چیز نو‏‏ں خطرے وچ ڈالنے دے طور اُتے پیش کیتا گیا سی۔ اس وقت، ریکارڈ دے مطابق، سلطنت نے جنگ دے مقاصد نو‏‏ں ٹھیک تو‏ں پورا نئيں کیتا سی۔ جرمنی نے اینٹیٹے دے لئی اک اسٹریٹجک مسئلہ پیدا کرنے دے سوا کچھ نئيں کھایا۔ جنگ وچ سلطنت دے داخلے تو‏ں جرمنی نے حکمت عملی تو‏ں سب تو‏ں زیادہ فائدہ اٹھایا۔

یہ کہنا درست نئيں اے کہ سلطنت نے سب نو‏‏ں خطرے وچ ڈال دتا۔ سلطنت ناپسندیدہ طور اُتے جنگ وچ داخل ہوگئی۔ انور پاشا نو‏‏ں اس عہدے تو‏ں خارج کرنا ہوئے گا۔ اوڈیسا د‏‏ی جنگ (1914) نے انہاں نو‏ں کابینہ دے ہور ممبراں تو‏ں وکھ کردتا۔ ایہ تجویز کيتی جاندی اے کہ انور پاشا اوڈیسا دے انجام نو‏‏ں پہلے ہی جاندے سن ۔ اس دے دفاع نے اسنو‏ں پیچیدہ بنا دتا۔

جرمن پینتریبازی

تین ماہ دے عرصے وچ ، سلطنت غیر جانبدار پوزیشن تو‏ں مکمل جنگ و جدل د‏‏ی طرف منتقل ہوگئی۔

سفیر وانجین ہائیم تے وائس ایڈمرل سوچن نو‏‏ں سلطنت دے مقام د‏‏ی تبدیلی دا سہرا ملا۔ سفیر وانجین ہیم نو‏‏ں سلطنت دے لئی تفویض کیتا گیا سی۔ ولہیم سوچن د‏‏ی موجودگی حادّا‏تی سی۔ ولہیم سوچن نو‏‏ں 29 اکتوبر 1916 نو‏‏ں جرمنی دے سب تو‏ں اعلیٰ فوجی آرڈر، پور لی میرائٹ تو‏ں نوازیا گیا۔

عثمانی بحریہ دے پاس بھاری طاقت دا فقدان سی۔ برٹش نیول مشن اک امدادی شاخ دے طور اُتے قائم کیتا گیا سی۔ ایڈمرل آرتھر لیمپس اپریل 1912 وچ آیا سی۔ برطانوی بحریہ دا مشن منصوبہ بندی دے مطابق برٹش گز وچ تعمیر کیتے گئے دو جنگی جہازاں د‏‏ی آمد دے نال اک مکمل اڑا ہويا مشن وچ تبدیل ہونا سی۔ اوہ ضبط د‏‏ی بعد برطانوی سلطنت نو‏‏ں ایڈمرل آرتھر Limpus د‏‏ی افادیت ختم کر Sultân Osmân-ı Evvel تے Reşadiye 2 اگست 1914 پر۔ برطانوی د‏‏ی طرف تو‏ں دو جدید جنگی جہازاں دے حصول تے اس دے بعد ہونے والے عوامی غم و غصے دے بارے وچ مشکوک قانونی حیثیت دے نال، اس کارروائی نے اس پوزیشن نو‏‏ں ایڈمرل سوچون دے لئی کھول دتا۔ جرمنی نے تدبیر د‏‏ی تے خلاء نو‏‏ں پُر کیتا۔ ایڈمرلٹی دے پہلے لارڈ ونسٹن چرچل نے دعویٰ کیتا سی کہ لعنت عثمانی سلطنت تے مشرق وچ اٹلی سی۔

ہور ویکھو

• پہلی جنگ عظیم د‏‏ی وجوہات
  • پہلی جنگ عظیم دے اسباب د‏‏ی تریخ سازی
  • پہلی جنگ عظیم وچ آسٹریا ہنگری د‏‏ی شمولیت
  • پہلی جنگ عظیم وچ برطانونیہ د‏‏ی شمولیت
  • پہلی جنگ عظیم وچ فرانس د‏‏ی شمولیت
  • پہلی جنگ عظیم وچ اٹلی د‏‏ی شمولیت
• پہلی جنگ عظیم د‏‏ی سفارتی تریخ
• عظیم طاقتاں دے بین الاقوامی تعلقات (1814–1919)
• مرکزی طاقتاں
• پہلی جنگ عظیم دے دوران وچ مقامی محاذ جس نے تمام وڈے ملکاں دا احاطہ کیتا اے

نوٹ

حوالے

باہرلے جوڑ

• یانیکداغ، یوسیل: عثمانی سلطنت / مشرق وسطی، وچ : 1914-1918-آن لائن۔ پہلی جنگ عظیم دا بین الاقوامی انسائیکلوپیڈیا ۔
• یاسمی، فیروز: جنگ دے مقصد تے جنگ دے مقصد تو‏ں متعلق تبادلہ خیال (سلطنت عثمانیہ)، وچ : 1914-1918۔ پہلی جنگ عظیم دا بین الاقوامی انسائیکلوپیڈیا ۔
• مورو، اوڈائل: جنگ تو‏ں پہلے د‏‏ی فوجی منصوبہ بندی (سلطنت عثمانیہ)، وچ : 1914-191918-آن لائن۔ پہلی جنگ عظیم دا بین الاقوامی انسائیکلوپیڈیا ۔
• عثمانی: یورپ دے مسلما‏ن شہنشاہ

کتابیات

• اکان، یئیٹ (2018)۔ جب جنگ گھر پہنچی: عثمانیاں د‏‏ی عظیم جنگ تے اک سلطنت د‏‏ی تباہی ۔ اسٹینفورڈ یونیورسٹی پریس۔
• Aksakal, Mustafa (2010). The Ottoman Road to War in 1914: The Ottoman Empire and the First World War. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-17525-8.  Aksakal, Mustafa (2010). The Ottoman Road to War in 1914: The Ottoman Empire and the First World War. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-17525-8.  Aksakal, Mustafa (2010). The Ottoman Road to War in 1914: The Ottoman Empire and the First World War. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-17525-8. 
• اکسال، مصطفٰی۔ "'جرمنی وچ ہولی وار میڈ میڈ'؟ 1914 ء دے جہاد د‏‏ی عثمانی اصلیت۔ " جنگ وچ تریخ 18.2 (2011): 184-199۔
• Aspinall-Oglander, Cecil Faber (1929). Military Operations Gallipoli: Inception of the Campaign to مئی 1915. History of the Great War Based on Official Documents by Direction of the Historical Section of the Committee of Imperial Defence I. London: Heinemann. OCLC 464479053. 
• بیکٹ، ایف ڈبلیو "ترکی دا لمحہ لمحہ" تریخ اج (جون 2013) 63 # 6 پی پی 47-53
• Beşikçi, Mehmet (2012). The Ottoman Mobilization of Manpower in the First World War. Brill. ISBN 90-04-22520-X.  Beşikçi, Mehmet (2012). The Ottoman Mobilization of Manpower in the First World War. Brill. ISBN 90-04-22520-X.  Beşikçi, Mehmet (2012). The Ottoman Mobilization of Manpower in the First World War. Brill. ISBN 90-04-22520-X. 
• بوزرسلان، ہیمت۔ "سلطنت عثمانیہ۔" جان ہورن وچ ایڈ پہلی جنگ عظیم دا اک ساتھی (2010): 494-507۔
• Erickson, Edward J. (2001). Ordered to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War. Westport, CT: Greenwood. ISBN 978-0-313-31516-9.  Erickson, Edward J. (2001). Ordered to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War. Westport, CT: Greenwood. ISBN 978-0-313-31516-9.  Erickson, Edward J. (2001). Ordered to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War. Westport, CT: Greenwood. ISBN 978-0-313-31516-9. 
• Erickson, Edward J. (2013). Ottomans and Armenians: A Study in Counterinsurgency. Palgrave Macmillan. ISBN 1-137-36220-0.  Erickson, Edward J. (2013). Ottomans and Armenians: A Study in Counterinsurgency. Palgrave Macmillan. ISBN 1-137-36220-0.  Erickson, Edward J. (2013). Ottomans and Armenians: A Study in Counterinsurgency. Palgrave Macmillan. ISBN 1-137-36220-0. 
• Fewster, Kevin; Basarin, Vecihi; Basarin, Hatice Hurmuz (2003) [1985]. Gallipoli: The Turkish Story. Crow's Nest, NSW: Allen & Unwin. ISBN 978-1-74114-045-3.  Fewster, Kevin; Basarin, Vecihi; Basarin, Hatice Hurmuz (2003) [1985]. Gallipoli: The Turkish Story. Crow's Nest, NSW: Allen & Unwin. ISBN 978-1-74114-045-3.  Fewster, Kevin; Basarin, Vecihi; Basarin, Hatice Hurmuz (2003) [1985]. Gallipoli: The Turkish Story. Crow's Nest, NSW: Allen & Unwin. ISBN 978-1-74114-045-3. 
• Finkel, Caroline (2007). Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire. Basic Books. ISBN 978-0-465-00850-6.  Finkel, Caroline (2007). Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire. Basic Books. ISBN 978-0-465-00850-6.  Finkel, Caroline (2007). Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire. Basic Books. ISBN 978-0-465-00850-6. 
• گینگرس، ریان۔ سلطنت دا زوال: عظیم جنگ تے عثمانی سلطنت دا خاتمہ، 1908–1922 (آکسفورڈ یوپی، 2016)۔
• Hamilton, Richard F.; Herwig, Holger H. (2005). Decisions for War, 1914–1917. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-19678-2.  Hamilton, Richard F.; Herwig, Holger H. (2005). Decisions for War, 1914–1917. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-19678-2.  Hamilton, Richard F.; Herwig, Holger H. (2005). Decisions for War, 1914–1917. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-19678-2. 
• Haythornthwaite, Philip (2004) [1991]. Gallipoli 1915: Frontal Assault on Turkey. Campaign Series (8). London: Osprey. ISBN 978-0-275-98288-1.  Haythornthwaite, Philip (2004) [1991]. Gallipoli 1915: Frontal Assault on Turkey. Campaign Series (8). London: Osprey. ISBN 978-0-275-98288-1.  Haythornthwaite, Philip (2004) [1991]. Gallipoli 1915: Frontal Assault on Turkey. Campaign Series (8). London: Osprey. ISBN 978-0-275-98288-1. 
• Howard, Michael (2002). The First World War. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-285362-2.  Howard, Michael (2002). The First World War. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-285362-2.  Howard, Michael (2002). The First World War. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-285362-2. 
• کیتالی، حسن۔ "پہلی جنگ عظیم دا عثمانی تجربہ: تاریخی مسائل تے رجحانات،" جدید تریخ دا جریدہ (2017) 89 # 4: 875-907۔ https://doi.org/10.1086/694391 ۔
• Kent, Marian (1996). The Great Powers and the End of the Ottoman Empire. Routledge. ISBN 0-7146-4154-5.  Kent, Marian (1996). The Great Powers and the End of the Ottoman Empire. Routledge. ISBN 0-7146-4154-5.  Kent, Marian (1996). The Great Powers and the End of the Ottoman Empire. Routledge. ISBN 0-7146-4154-5. 
• میکفی، AL The End of the عثمانی سلطنت، 1908–1923 (1998)۔
• Massie, Robert (2004). Castles of Steel: Britain, Germany and the winning of the Great War. Random House. ISBN 0-224-04092-8.  Massie, Robert (2004). Castles of Steel: Britain, Germany and the winning of the Great War. Random House. ISBN 0-224-04092-8.  Massie, Robert (2004). Castles of Steel: Britain, Germany and the winning of the Great War. Random House. ISBN 0-224-04092-8. 
• Nicolle, David (2008). The Ottomans: Empire of Faith. Thalamus Publishing. ISBN 1-902886-11-9.  Nicolle, David (2008). The Ottomans: Empire of Faith. Thalamus Publishing. ISBN 1-902886-11-9.  Nicolle, David (2008). The Ottomans: Empire of Faith. Thalamus Publishing. ISBN 1-902886-11-9. 
• üncü، ایڈیپ۔ "عثمانی تے جرمنی د‏‏ی شراکت داری دا آغاز: پہلی جنگ عظیم تو‏ں پہلے جرمنی تے سلطنت عثمانیہ دے وچکار سفارتی تے فوجی تعلقات" (ایم اے مقالہ بلکنٹ یونیورسٹی، 2003)۔ آن لائن، ترک بولی دے وظیفے دا جائزہ لے رہیا ا‏‏ے۔
• پینکس، میتھیو ڈیوڈ۔ "پہلی عالمی جنگ وچ سلطنت عثمانیہ: اک عقلی آفت" (ایم اے مقالہ مشرقی مشی گن یو۔ 2013)۔ آن لائن، کتابیات پی پی 58–66
• Reynolds, Michael A. (2011). Shattering Empires: The Clash and Collapse of the Ottoman and Russian Empires 1908–1918. Cambridge University Press. p. 324. ISBN 0-521-14916-9.  Reynolds, Michael A. (2011). Shattering Empires: The Clash and Collapse of the Ottoman and Russian Empires 1908–1918. Cambridge University Press. p. 324. ISBN 0-521-14916-9.  Reynolds, Michael A. (2011). Shattering Empires: The Clash and Collapse of the Ottoman and Russian Empires 1908–1918. Cambridge University Press. p. 324. ISBN 0-521-14916-9. 
• سمتھ، سی جے۔ "برطانیہ تے روس دے نال 1914–1915 دے آبنائے معاہدہ: نومبر 1914 دا برطانوی وعدہ۔" امریکی تاریخی جائزہ 70.4 (1965): 1015-1034۔ آن لائن
• Soosa, N. M. (1930–31)۔ "The Legal Interpretation of the Abrogation of the Turkish Capitulations"۔ ڈکوٹا قانون دا جائزہ ۔ 3 : 357–64۔
• Strachan, Hew (2001). The First World War, Volume 1: To Arms. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-926191-1.  Strachan, Hew (2001). The First World War, Volume 1: To Arms. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-926191-1.  Strachan, Hew (2001). The First World War, Volume 1: To Arms. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-926191-1. 
• ٹرمپرنر، الوریچ۔ (2003)۔ " رچرڈ ایف۔ ہیملٹن تے ہولگر ایچ ہیروگ، ایڈز وچ عثمانی سلطنت ۔ پہلی جنگ عظیم د‏‏ی ابتداء پی پی 337-55
• Trumpener, Ulrich (1962)۔ "Turkey's Entry into World War I: An Assessment of Responsibilities"۔ جدید تریخ دا جریدہ ۔ 34 (4): 369–80۔ doi : 10.1086 / 239180
• ٹرمپرنر، الوریچ۔ (1966) "لیمان وان سینڈرز تے جرمنی-عثمانی اتحاد۔" معاصر تریخ دا جرنل 1.4 (1966): 179-192۔
• ٹرمپرنر، الوریچ۔ (1968) جرمنی تے عثمانی سلطنت، 1914–1918
• کریسنٹ پر ویبر، فرینک جی۔ ایگلز: جرمنی، آسٹریا، تے ترک اتحاد د‏‏ی سفارتکاری، 1914–1918 (کارنیل یوپی، 1970)۔