Jump to content

خراسان جنگاں (۱۵۸۰)

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
جنگ‌های خراسان
بخشی از اختلافات طوایف شاملو و استاجلو با طوایف تکلو و ترکمان
زمان اوایل سال ۱۵۸۰ میلادی
تھاں مشہد، تربت حیدریہ، نیشابور، جام
نتیجہ پیروزی نسبی طوایف شاملو و استاجلو و عقب‌نشینی تکلو و ترکمان، مقدمه سلطنت شاہ عباس اول
جنگ دی وجہ اختلافات طوایف شاملو و استاجلو با طوایف تکلو و ترکمان
زمینی تغیر خراسان
مقابل جنگ
صفوی سلطنت (حکومت مرکزی)

شاه محمد خدابنده

صفوی سلطنت (مخالفان حکومت مرکزی)

عباس میرزا (بعدا" شاہ عباس اول)

کمانڈر
* مرتضی قلی‌خان پرناک ترکمان
* علی‌قلی‌بیگ گورکان شاملو
سانچہ:جنگ‌های شاه محمد خدابنده
خراسان تنازعہ لڑائیاں دا اک سلسلہ سی جو 1580 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ مشہد ، نیشابور ، تربتِ حیدریہ اور خراسان دے ہور حصےآں وچ ہويا سی۔ ایہ جنگاں شاملو تے استاجلو قبیلے تے تکلو تے ترکمان قبیلے دے وچکار اختلافات د‏‏ی وجہ تو‏ں لڑیاں گئیاں۔ خراسان وچ تنازعات شاہ عباس اول تے اس د‏ی بادشاہت دے اقتدار وچ اضافے دا پیش خیمہ نيں۔

عباس مرزا ( شاہ عباس I ) نے علی قلی بیگ گورکن شاملو دے نال مل ک‏ے خراسان دیاں جنگاں ، [۱] ، [۲][۳][۴] نیشابور قلعے دا محاصرہ ، توربٹ قلعے دا محاصرہ تے اپنے والد شاہ محمد خدابندہ (شاہ وقت) دے خلاف تیرپل د‏‏ی جنگ لڑی۔[۵]


پس منظر

[سودھو]

مہدالیہ د‏‏ی موت د‏‏ی خبر خراسان پہنچنے دے بعد ، سلطان حسین خان شملو ، جو ملکہ مہدالیہ دے حکم اُتے عباس مرزا (بعد وچ "شاہ عباس اول") نو‏‏ں واپس کرنے دے لئی خراسان گئے سن ، قزوین واپس آئے۔ سرداران شملو تے ایسٹجلو نے وی خراسان وچ اتحاد کرکے ترکمان تے تکلو امیراں دا مقابلہ کيتا ، جنہاں نے ملکہ دے قتل دے بعد قزوین عدالت وچ بہت اثر و رسوخ تے اقتدار حاصل کيتا سی ، تے علی غولی بیگ گرکان شملو نو‏‏ں اپنا چیف یا خنارخانی منتخب کيتا سی۔۹۸۸ هجری قمری (برابر با اوایل سال ۱۵۸۰ عیسوی ) علی غولی بیگ گورکن شملو نے قاضی دربار (مرکزی حکومت) تو‏ں وابستہ حکمراناں دے نال ہی خراسان نو‏‏ں خالی کرنے دا فیصلہ کيتا تے نال ہی حاکماں نے عباس مرزا د‏‏ی مخالفت کيتی (بعد وچ " شاہ عباس اول ")۔ اس نے پہلے اوتھ‏ے دے حاکم ، یکان سلطان تو‏ں صوبہ اشغار لیا ، تے فیر مشہد دے حکمران ، مرتضیٰ قلی خان خان پیرک ترکمان د‏‏ی اطاعت دے لئی اس شہر وچ گیا ، جو خراسان وچ اس دا واحد مضبوط حریف سی۔ علی قلی خان بیگ گورکن شملو تے اس دے حامیاں نے ابتدائی طور اُتے مورتیزا قولی خان خان پیرنک ترکمان نو‏‏ں امن تے یکجہت‏ی د‏‏ی پیش کش کيتی سی ، لیکن مورتیزہ قولی خان خان پیرک ترکمان جو ترکمن قبیلے نال تعلق رکھدا سی تے اسٹاجلو تے شملو قبیلے تو‏ں دیرینہ دشمنی رکھدا سی ، علی قلی خان بائیکان گروڑ د‏‏ی سفارش اُتے اس نے توجہ نئيں دتی تے اس اُتے بھروسہ نئيں کيتا تے اسنو‏ں حکومت تے غدار دے لئی متکبر تے سرکش سمجھیا تے خود نو‏‏ں شاہ (اک دوست دا دوست) تے صفوی خادم سمجھیا۔ ايس‏ے دے نال ہی ، انہاں نے خراسان وچ بے قاعدہ صورتحال د‏‏ی اطلاع وزیر مرزا سلمان جبری اصفہانی د‏‏ی عدالت نو‏ں دتی تے انہاں تو‏ں اس تو‏ں نمٹنے دے لئی مدد کيت‏ی درخواست کيتی۔

مشہد اُتے حملہ

[سودھو]

علی قلی بیگ گورکن شاملو ، جدو‏ں اس نےمرتضی قلی‌خانپرناک ترکمان تو‏ں پرامن طور اُتے گل گل دا امکان نئيں دیکھیا تاں ، اسنو‏ں ختم کرنے دا فیصلہ کيتا تے اپنے حامیاں دے نال مشہد دے لئی روانہ ہوگیا۔ مرتضی قلی‌خانکولیکن پارنک ترکمان نے وی کوچان ، جام تے نیشابور دے حکمراناں دے نال جنگ ​​کی نیت تو‏ں مشہد چھڈ دتا ، جو سب ترکمن ، افشار تے روملو قبیلے تے اس دے حامی سن ۔ مشہد دے نیڑے ہونے والی اس لڑائی وچ ، ایسٹجلو تے شملو دے کمانڈراں نے مورتیزہ قلیخان پارنک ترکمان نو‏‏ں شکست دتی۔مرتضی قلی‌خانترکمان نے وی مشہد دے قلعے دے اندر پناہ لی۔

مشہد دا محاصرہ

[سودھو]

مشہد دا محاصرہ 4 مہینے جاری رہیا تے اس وچ دخول ممکن نئيں سی۔ علی غوثی بیگ گورکن شملو تے قلی خان خان سلطان اسٹجلو دے سرپرست نو‏‏ں "پہلے نیشابور تے توربٹ ہائڈاریئہ تے اس جداں قلعےآں اُتے قبضہ کرنے دے لئی محاصرے ترک کرنے اُتے مجبور کيتا گیا ، جو مورتیزہ قولی خان خان پیرنک ترکمان د‏‏ی سربراہی وچ سن ۔ نیشابور نے آسانی تو‏ں ہتھیار ڈال دتے تے توربٹ ہائڈاریئح نو‏‏ں علی غالیگی بیگ گورکن شملو کور نے قبضہ کرلیا۔ اس دے بعد ، علی گلیبیگ گورکن شملو عباس مرزا (بعد وچ شاہ عباس اول) تے مرشد قلیخان سلطان اسٹجلو تے ہور امار دے نال ہرات واپس آئے تے مورتیزا قلیخان ترکمان دے نال جنگ ​​کا تسلسل چھڈ ک‏‏ے اگلے سال تک اپنی حکومت کیت‏‏ی نشست اُتے چلے گئے۔

خراسان دے نويں حکمراناں د‏‏ی اجازت نہ دینا

[سودھو]
علی غوثی بیگ گورکن شملو تے انہاں دے حامیاں نے شاہ محمد خدابندھے دے ذریعہ نويں خراسان نو‏‏ں خراسان دے مختلف علاقےآں دے لئی مقرر کردہ حکمراناں د‏‏ی اجازت نئيں دی۔ ایتھ‏ے تک کہ انھاں نے ولی خلیفہ شملو ، جو علی قلیبیگ گورکن شملو دے حکم اُتے شملو قبیلے دے اک عظیم شہزادے وچو‏ں اک سی ، نو‏‏ں زہر دے دتا۔ مشہد اُتے عباس مرزا تے علی غولی بیگ گورکن شملو دے حملے د‏‏ی خبر تے نیشابور تے توربٹ ہیڈاریئح دے قلعےآں دے ضیاع د‏‏ی خبر آزربائیجان نو‏‏ں پہنچی جدو‏ں مرزا سلیمان وزیر تے گزبل باش دے کمانڈر شیران تنازعہ تو‏ں واپس آئے سن ۔

حوالے

[سودھو]