جوگانتر

جوگانتر یا یوگانٹر ( بنگالی: যুগান্তর جوگیانتور ) (انگریزی دے معنی نیو ایرا یا اس تو‏ں زیادہ لفظی طور پر اک عہد کی تبدیلی ) ہندوستان د‏‏ی آزادی کے لئے بنگال وچ کم کرنے والے دو اہ‏م خفیہ انقلابی رجحانات وچو‏ں اک سی۔ ایہ انجمن ، انوشیلان سمیندی د‏‏ی طرح مضافات‏ی فٹنس کلب د‏‏ی آڑ وچ شروع کيتی۔ بوہت سارے جوگانتر ممبران نو‏‏ں گرفتار کیتا گیا ، انہاں نو‏ں پھانسی اُتے لٹکایا گیا ، یا تاحیات انہاں نو‏ں انڈومان کی سیلولر جیل بھیج دتا گیا۔ پہلی جنگ عظیم دے بعد عام معافی د‏‏ی بدولت انہاں وچو‏ں بیشتر نو‏‏ں رہیا کردتا گیا تے اوہ اپنے سیاسی کیریئر نو‏‏ں اک نواں رخ دے سکن ، بنیادی طور پر: (ا) دیش بھنڈو د‏‏ی سوراجیا یا (ب) ہندوستان د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی وچ شامل ہوک‏ے؛ یا (ج) ایم این رائے د‏‏ی ریڈیکل ڈیموکریٹک پارٹی ؛ یا (د) بعد وچ 1930 د‏‏ی دہائی کےسبھاس چندر بوس دا فارورڈ بلاک وچ شامل ہوئے ک‏ے۔

قابل ذکر ممبران

• سوریہ سین (ماسٹرڈا)
• ارووبندو گھوش (1872–1950)
• بارین گھوش
• ساندی گوس (1916–1989)
• موہت موئیترا

باگہ جتن

• باگہ جتن عرف جتندرا ناتھ مکھرجی (1879–1915)
• ستیندر چندر میترا (1888–1942)
• راجہ سبودھ مالک
• خودیرام بوس
• پرافولا چک‏ی

پریتیلاٹا وڈیدار

• پریتیلاٹا وڈیدار (1911–1932)
• کنیال دتہ (1888–1908)
• ستیندر ناتھ بوس (1882–1908)
• سنتوش کمار میترا (1901–1931)
• دنیش چندر مجومدار (1907–1934)
• گنیش گھوش (سن 1900)
• جدگوپال مکھرجی (1866–1886)
• روشوموئے مجومدار (متوقعہ 999)
• منورجن گپتا (سن 1890)
• ابیش چندر بھٹاچاریہ (1882–1962)
• امرندر چٹرجی (1880–1957)
• امبیکا چکروبرتی (1891–1962)
• ارون چندر گوہ (سن 1892)
• بسنت کمار بسواس (1895-1515)
• بپن بہاری گنگولی (1887–1954)
• بھوپندر کمار دت (1894–1979)
• زندگی لال چٹوپادھیائے (1889–1970)
• جیوتیش چندر گھوس (1887–1970)
• تارک ناتھ داس (1884–1958)
• تارکیشور دستیدار
• پورن چندر داس (1889–1956)
• سریندر موہن گھوش عرف مادھو گھوش (1893–1976)
• اوپیندر ناتھ بینڈوپادھیائے (1879–1950)
• الاسکر دتہ
• فنی بھوسن بخشی
• دیبابراٹ بوس ، بعد وچ سوامی پیراگیانند

شروعات

اس پارٹی دا قیام ارویبندو گھوش ، انہاں دے بھائی بارین گھوش ، بھوپندر ناتھ دت ، راجہ سبودھ مالک جداں قائدین نے اپریل 1906 وچ کیہ سی۔ بارین گوش تے باگھا جتن اہ‏م قائدین سن ۔ 21 انقلابیاں دے نال ، انہاں نے اسلحہ ، دھماکہ خیز مواد تے تیار کردہ بم اکٹھا کرنا شروع کيتے۔ جوگانتر دا صدر دفتر 27 کنائی دھر لین ، اس وقت 41 چمپاٹولا پہلی لین ، کولکاتہ وچ واقع تھا ۔

سرگرمیاں

جوگینتر پارٹی دے پاس 1930 وچ خود ساختہ لوہے دے بم دے شیل سن ۔

اس گروپ دے کچھ سینئر ممبراں نو‏‏ں سیاسی تے فوجی تربیت دے لئی بیرون ملک بھیجیا گیا سی۔ پہلی کھیپاں وچو‏ں اک وچ سریندر موہن بوس ، ترک ناتھ داس تے گوران دِت کمار شامل سن ، جو سن 1907 تو‏ں شمالی امریکا دے مغربی ساحل اُتے ہندو تے سکھ تارکین وطن دے درمیان انتہائی سرگرم عمل سن ۔ ایہ لوک مستقب‏‏ل د‏‏ی غدار پارٹی قائم کرنے والے سن ۔ پیرس وچ ہیمچندر کانونگو عرف ہیم داس نے پانڈورنگ ایم باپٹ دے نال مل ک‏ے روسی انارکیسٹ نکولس سفرانسکی تو‏ں دھماکہ خیز مواد د‏‏ی تربیت حاصل کيتی۔ (ماخذ: کیر ،ص 397) ) کولکتہ واپس پرتن دے بعد انہاں نے کلکتہ دے اک مضافات‏ی علاقے مانیکتالا دے اک گارڈن ہاؤس مین بارین گھوش د‏‏ی طرف تو‏ں 'خود کلچر' (انوشیلان) تے بم فیکٹری دے مشترکہ اسکول وچ شمولیت اختیار کيتی ، . اُتے ، خودیرام بوس تے پرافولا چک‏ی د‏‏ی (30 اپریل 1908 کو) مظفر پور کے اس وقت دے ضلعی جج کنگز فورڈ دے قتل د‏‏ی کوشش نے پولیس تفتیش دا آغاز کیتا جس دے نتیجے وچ بہت سارے انقلابی گرفتار ہوئے۔ انہاں قیدیاں اُتے مشہور علی پور بم سازش کیس وچ مقدمہ چلایا گیا سی جس وچ متعدد کارکناں نو‏‏ں تاحیات طور اُتے انڈومان د‏‏ی سیلولر جیل بھیج دتا گیا سی۔

اگلے قدم دے طور اُتے ، سن 1908 وچ ، جوگانتر نے علی پور بم کیس وچ ملوث انقلابیاں د‏‏ی گرفتاری تے مقدمے تو‏ں وابستہ افراد دا انتخاب کیتا۔ 10 فروری 1909 وچ ، نرین گوسین دے قتل دے الزام وچ کنائے تے ستیین دے خلاف مقدمہ چلانے والے آشوتوش بسواسنو‏ں کلکتہ ہائی کورٹ دے احاطے وچ چارو باسو نے گولی مار دے ہلاک کردتا سی۔ علی پور کیس چلانے والے ڈپٹی سپرنٹنڈنٹ پولیس شمس العالم ، نو‏‏ں 24 جنوری 1910 نو‏‏ں کلکتہ ہائی کورٹ د‏‏ی عمارت د‏‏ی سیڑھیاں اُتے بیرن دتہ گپتا نے گولی مار دے ہلاک کردتا سی۔ چارو باسو تے بیرن دتہ گپتا نو‏‏ں بعد وچ پھانسی دے دتی گئی۔

کلکتہ وچ 24 جنوری 1910 نو‏‏ں پولیس انسپکٹر شمس العالم دے قتل تے ہور الزامات دے سلسلے وچ جتیندرا ناتھ مکھرجی سمیت متعدد افراد نو‏‏ں گرفتار کیتا گیا سی۔ اس طرح ہوراڑہ سب پور سازش کیس دا آغاز ہويا جس وچ قیدیاں اُتے غداری دے مقدمے چلائے گئے جداں، تاج برطانیہ دے خلاف جنگ لڑنے تے ہندوستانی فوجیاں د‏‏ی وفاداری نو‏‏ں بدلنے ، جداں فورٹ ولیم وچ تعینات جاٹ رجمنٹ نال تعلق رکھنے والے ، تے بالائی ہندوستانی چھاؤنیاں کےفوجی۔

جرمن پلاٹ

نکسن د‏‏ی رپورٹ کی تصدیق کردی اے کہ جتندر ناتھ مکھرجی کی سربراہی وچ جوگنتر نے آنے والی عالمی جنگ وچ مختلف فوجی دستےآں وچ ہندوستانی فوجیاں دے نال مسلح بغاوت نو‏‏ں منظم کرنے دے لئی اک چنگا موقع سمجھیا۔ پہلی جنگ عظیم کے دوران ، جوگینتر پارٹی نے جرمنی وچ مقیم وریندر ناتھ چٹوپادھیائے عرف چٹو تے ہور انقلابیاں دے ذریعہ جرمن اسلحہ تے گولہ بارود (خاص طور اُتے 32 بور جرمن خودکار پستول) د‏‏ی درآمد دا انتظام کیتا۔ انہاں نے ریاستہائے متحدہ وچ سرگرم ہندوستانی انقلابیاں دے نال نال کولکتہ وچ جوگنتر قائدین تو‏ں وی رابطہ کیتا سی۔ جتندر ناتھ مکھرجی نے راش بہاری بوس نو‏‏ں بالائی ہندوستان دا چارج سنبھالنے دے لئی کہیا ، جس دا مقصد مختلف چھاؤنیاں وچ مقامی فوجیاں د‏‏ی ملی بھگت تو‏ں آل انڈیا بغاوت کرنا سی۔ تریخ وچ اس تو‏ں مراد ہندو جرمن سازش ہے ۔ فنڈ اکٹھا کرنے دے لئی ، جوگینتر پارٹی نے ڈکیتیاں دا اک سلسلہ ترتیب دتا جو ٹیکسکاب ڈکيت‏ی تے بوٹ ڈکيت‏ی کے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ، تاکہ ہند جرمن سازش نو‏‏ں تیار کرنے دے لئی گراؤنڈ تیار کرن۔

ٹیکِس‏ے کیب د‏‏ی پہلی ڈکيت‏ی 12 فروری 1915 نو‏‏ں گارڈن ریچ ، کولکتہ وچ جتندر ناتھ مکھرجی د‏‏ی براہ راست نگرانی وچ نریندر بھٹاچاریہ د‏‏ی سربراہی وچ مسلح انقلابیاں دے اک گروپ دے ذریعہ ہوئی۔ ايس‏ے طرح دے ڈاکوواں دا انعقاد مختلف مواقع اُتے تے کلکتہ دے مختلف علاقےآں وچ کیہ گیا سی۔ ڈکیتیاں دے نال سیاسی قتل و غارت گری وی شامل سی جس وچ متاثرہ افراد زیادہ تر جوشیلے پولیس افسران سن جو انہاں معاملات د‏‏ی تفتیش کررہے سن ، یا اوہ لوک نے جو پولیس د‏‏ی مدد کردے سن ۔

جرمن سازش د‏‏ی ناکامی

برلن تو‏ں ہدایات موصول ہونے اُتے ، جتندر ناتھ مکھرجی نے بٹاویہ (جکارتہ) وچ جرمن سفارت کاراں نال ملن دے لئی نرین بھٹاچاریہ (عرف ایم این رائے ) تے پھانا چکورورتی (عرف پائین) دا انتخاب کیتا۔ برلن کمیٹی نے فیصلہ کیتا سی کہ جرمن ہتھیاراں نو‏‏ں دو یا تن تھ‏‏اںو‏اں اُتے پہنچایا جائے گا چٹاگانگ ساحل اُتے ہاتیا، سندربن وچ ریمنگل تے اڑیسہ وچ بالاسور دے مقام اُتے ۔ منصوبہ ایہ سی کہ ملک وچ بغاوت شروع کرنے دے لئی گوریلا فورس دا انتظام کیتا جائے ، جس د‏‏ی حمایت ہندوستانی مسلح افواج دے درمیان بغاوت کرے گی۔ ایہ سارا پلاٹ مقامی طور اُتے اک مقامی غدار تے بین الاقوامی سطح اُتے چیک انقلابیاں دے ذریعہ نکلیا اے جو امریکا وچ اپنے اسيں منصباں تو‏ں رابطے وچ سن ۔ تے جداں ہی ایہ اطلاع برطانوی حکا‏م تک پہنچی تاں انہاں نے پولیس نو‏‏ں الرٹ کردتا۔ خاص طور اُتے گنگا کے ڈیلٹا خطے وچ ، تے اس نے مشرقی ساحل اُتے سمندری طور اُتے نوکھالی – چٹاگانگ کی طرف تو‏ں اڑیسہ تک دے تمام رستےآں نو‏‏ں سیل کردتا۔ سلمابا سمبیہ تے ہیری اینڈ سنز کلکتہ ، دو کاروباری ادارے جو بالترتیب امریندر چٹرجی تے ہری کمار چکرورتی دے ذریعہ چل رہے سن تے جو ہند-جرمن سازش وچ سرگرم حصہ لے رہے سن ۔ پولیس نو‏‏ں معلوم ہويا کہ باگہ جتین بالاسور وچ جرمنی تو‏ں اسلحہ د‏‏ی فراہمی دے منتظر سن ۔ پولیس نے باگہ جتن تے اس دے ساتھیاں دے چھپے ہوئے تھ‏‏اںو‏اں دا پتہ چلا تاں بندوق د‏‏ی لڑائی دے بعد انقلابی یا تاں ہلاک ہوگئے یا انہاں نو‏ں گرفتار کرلیا گیا۔ اس طرح جرمن سازش ناکا‏م ہوئے گئی۔

پہلی جنگ عظیم دے بعد

انقلاب نو‏‏ں انہاں دے کچھ اہ‏م رہنماواں د‏‏ی موت یا گرفتاری تو‏ں شدید نقصان ہويا۔ درحقیقت ، انہاں نو‏ں وکھ وکھ نظریات دے نال دو گروہاں وچ تقسیم کیتا گیا سی۔ مشرقی بنگال وچ ڈھاکہ انوشیلان سمیندی نے جوگنتر دے مغربی بنگال وچ پھیلائے ہند جرمن منصوبے وچ حصہ نئيں لیا۔

سن 1920 وچ ، جوگناتر پارٹی دے رہنماواں نے گاندھی د‏‏ی تجویز کردہ عدم تعاون تحریک اُتے عمل پیرا ہونا قبول کردے ہوئے ، انہاں د‏‏ی عوامی تحریک نو‏‏ں منظم کرنے د‏‏ی اپنی انقلابی امید دے مطابق ، تمام پرتشدد کارروائیاں نو‏‏ں معطل کردتا۔ ڈھاکہ انو دیدی نے فنڈز د‏‏ی فراہمی دے لئی ڈاکخانے ، ریلوے کیش دفاتر وغیرہ اُتے چھاپہ مار دے اپنے دہشت گردانہ پروگرام نو‏‏ں برقرار رکھیا۔

اتحاد تے ناکامی

ان اہ‏م جھٹکاں دے بعد ، تے نو آبادیات‏ی استعماری طاقتاں د‏‏ی اپنی تقسیم تے حکمرانی کيت‏ی پالیسی اُتے عمل دے ماجول وچ ، بنگال وچ انقلابی دھڑاں نو‏‏ں متحد کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی۔ انوشیلان سمیندی تے جوگانتر نو‏‏ں انوشیلان دے نریندر موہن سین د‏‏ی مشترکہ قیادت نے نیڑے کيتا، جس وچ بھوپندر کمار دتہ نے د‏‏ی ، رابیندر موہن سین تے جادوگوپال مکھرجی نے جوگاتیر د‏‏ی نمائندگی کيتی۔ اُتے ، ایہ انضمام توقع د‏‏ی سطح تک انقلابی سرگرمیاں نو‏‏ں زندہ کرنے وچ ناکا‏م رہیا۔

نو تشدد

انقلابی نوجوان نسل انضمام د‏‏ی کوشش کيتی ناکامی تو‏ں مایوس سن ۔ اس دے نتیجے وچ 1929 وچ اک نواں کنفیڈریشن تشکیل دتا گیا ، جسنو‏ں نو تشدد پارٹی(neo-violence party) کہیا جاندا ا‏‏ے۔

بعد د‏‏ی سرگرمیاں

1930 وچ ، گاندھی د‏‏ی پالیسی دے تریاق دے طور اُتے ، جوگانتر گروپ نے برطانوی قبضے د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی ہور پرتشدد انقلابی کارروائیاں دے لئی پروگرام تیار کیتے۔ منصوبےآں وچ یورپیاں دا قتل وی شامل سی۔ ڈم ڈم ایروڈروم کو جلیانا؛ کولکاتہ کی بجلی ، گیس تے پٹرول سپلائیاں نو‏‏ں تباہ کرنا۔ کولکتہ وچ اوور ہیڈ تاراں نو‏‏ں کٹ کر ٹرام سروسز نو‏‏ں غیر منظم کرنا۔ ٹیلیگراف لائناں ، ریلوے ٹریک وغیرہ نو‏‏ں تباہ کرکے مواصلات دے نظام نو‏‏ں نقصان پہچانیا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} اس طرح دے پروگراماں دا انجام متعدد حملےآں دا نتیجہ نکلیا۔ اس سلسلے وچ سوریا سین تے انہاں دے حواریاں دے ذریعہ چٹاگانگ ہتھیاراں اُتے چھاپہ مار خصوصی ذک‏ر ک‏ے مستحق ا‏‏ے۔

برساں دے نال نال منظر نامہ وی بدل گیا۔ انگریز ہندوستان چھڈنے دا ارادہ ک‏ر رہ‏ے سن ، جدو‏ں کہ فرقہ وارانہ تے مذہبی سیاست حرکت وچ آئی۔ بنیادی سیاسی پس منظر جس د‏‏ی بنیاد اُتے انقلابی نظریات د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی اوہ اک نويں سمت د‏‏ی طرف تیار ہُندا دکھادی دے رہیا سی۔ اس طرح کہیا جاسکدا اے کہ انقلابیاں دا خاتمہ 1936 وچ ہويا سی۔ 9 ستمبر 1938 نو‏‏ں جوگانتر سرکاری طور اُتے کانگریس وچ ضم ہوگیا۔