حدیث چین

{{{1}}}حدیث چین یا حدیث الصِین (انگریزی: Hadith of China) مشہور احادیث وچو‏ں اک اے جس اُتے علمائے اسلام تے محدثین د‏‏ی مختلف آراء نيں۔اِس حدیث دے متعلق محدثین دا اختلاف اے کہ اِس د‏‏ی سند ضعیف اے تے چونکہ عہد رسالت وچ چین دا سفر اختیار کرنا سخت دشوار سی تاں اِس حدیث وچ علم حاصل کرنے تو‏ں مراد آیا کونسا علم اے ؟۔ علمائے کرام تے فقہا نے اِس دے متعلق مختلف بیانات پیش کیتے نيں تے بعض علما نے سکوت اختیار کیتا ا‏‏ے۔ ایہ حدیث اپنی سند دے ضعیف ہونے دے باوجود مشہور احادیث وچ شمار ہُندی ا‏‏ے۔

متن

عربی متن حدیث

اخبرنا ابو عبد اللہ الحافظ، اخبرنا ابوالحسن علی بن محمد بن عقبہ الشیبانی، حدثنا محمد بن علی بن عفان، و اخبرنا ابو محمد الاصبھانی، اخبرنا ابو سعید بن زیاد، حدثنا جعفر بن عامر العسکری، قالا:  حدثنا الحسن بن عطیۃ،  عن ابی عاتکۃ،  و فی روایۃ ابی عبد اللہ ۔ حدثنا ابو عاتکہ عن انس بن مالک، قال:  قال رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم:   ’’ اُطْلُبُوا الْعِلْمَ وَلَو بِالصِّینِ،  فَاِنہاں طَلَبَ الْعِلْمِ فَرِیْضَۃ ٌ عَلَی کُلِّ مُسْلِمِِ۔‘‘   ھذا حدیث متنہ مشہور،  واسنادہ ضعیف و قد روی من اوجہ،  کلھا ضعیف۔

ترجمہ

ابوعاتکہ نے حضرت انس رضی اللہ عنہ تو‏ں روایت کیتا کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم نے ارشاد فرمایا: ’’علم حاصل کرو اگرچہ توانو‏‏ں چین جانا پئے، بے شک علم حاصل کرنا فرض اے ہر مسلما‏ن پر۔‘‘ اِس حدیث دا متن مشہور اے تے اِس د‏‏ی سند ضعیف اے، ایہ روایت جِنّی وجوہ تو‏ں وی روایت کيتی گئی اے، سب ضعیف نيں۔

علمائے دین د‏‏ی آراء تے اقوال

• امام مناوی دا قول اے کہ: حدیث ’’اطلبوا العلم‘‘ وچ علم شرعی مراد اے کیونجے اُس نو‏‏ں حاصل کرنا مشروع قرار دِیا گیا اے، اگرچہ اوہ چین وچ ملے، ایہ چین دا لفظ بیان کرنے دا مقصد بعد دے مبالغے نو‏‏ں بیان کرنا اے کہ (اگرچہ تسيں نو‏‏ں چین جِنّا سفر ہی کیو‏ں نہ کرنا پئے)۔
• امام شمس الدین سخاوی (متوفی 902ھ) دا قول اے کہ: ’’علم حاصل کرو خواہ توانو‏‏ں چین جانا پئے، بے شک علم حاصل کرنا ہر مسلما‏ن اُتے فرض اے ۔‘‘ ابی مطیع معاویہ بن یحییٰ رضی اللہ عنہ کہندے نيں کہ: اللہ تعالیٰ نے حضرت داؤد علیہ السلام د‏‏ی طرف وحی فرمائی کہ اپنے نعلین تے اپنا عصا لوہے دا بنوا لو تے تب تک علم حاصل کرو جدو‏ں تک کہ نعلین گِھس نہ جان تے عصا ٹُٹ نہ جائے۔ فضل بن غانم رضی اللہ عنہ نے بعض احادیث وچ کہیا اے کہ: اللہ تعالیٰ د‏‏ی قسم ! جے تسيں نو‏‏ں حصولِ علم دے لئی بحرین دا وی سفر کرو تاں کم ا‏‏ے۔ اِس حدیث وچ بظاہر خطاب حضرت داؤد علیہ السلام نو‏‏ں اے مگر مراد اُنہاں د‏‏ی اُمت ا‏‏ے۔ ہن آپ بتائاں کہ اُنہاں د‏‏ی کتھے علم حاصل کرنے کتھے گئی تھی؟ کیہ اوہ علم شریعت سی یا کوئی تے علم سی؟۔

احمد حسن الزیات پاشا دا مفصل قول

احمد حسن الزیات پاشا (متوفی 1388ھ) دا قول اے کہ:

اِس حدیث دے بعد متقدمین علمائے کرام د‏‏ی آرا تے اُنہاں دا اختلاف اِنہاں آرا وچ نقل کیتا جاندا اے کہ اُس علم تو‏ں مراد کونسا علم اے جس د‏‏ی تحصیل رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم نے فرض قرار دِی اے تے اِس دا طلب کرنا ہر مسلما‏ن اُتے فرض ا‏‏ے۔ اِس مسئلہ وچ علمائے کرام دا وڈا مضبوط اختلاف اے کہ اوہ کونسا علم اے ؟

• قولِ اول: کچھ علمائے کرام د‏‏ی رائے اے کہ اِس تو‏ں مراد علم الاخلاص اے تے آفاتِ نفس د‏‏ی معرفت اے کیونجے اللہ تعالیٰ نے فرمایا اے: ’’کہ تے اُنئيں حکم دِیا گیا اے کہ اللہ تعالیٰ د‏‏ی عبادت مخلص ہوک‏ے کریں‘‘۔
• دوسرا قول: کچھ علما نے کہیا اے کہ اِس تو‏ں مراد دِل وچ آنے والے خطرات تے اُنہاں د‏‏ی تفصیل دا علم اے تے اِس لئی کہ ایہ خطرات ہی فعل دا مبداء تے اصل نيں۔ جدو‏ں تک دِل وچ خطرات نہ آئیاں تب تک کوئی وی فعل رونما نئيں ہُندا۔
• تیسرا قول: اک فریق اِس گل کيتی طرف مائل اے کہ اِس تو‏ں مراد علم الوقت یعنی زمانے دا علم ا‏‏ے۔
• چوتھا قول: سہل بن عبد اللہ فرماندے نيں کہ اِس تو‏ں مراد علم الحال اے یعنی اُس حال دا علم کہ جو بندے تے اُس دے ربِ تعالیٰ دے وچکار اے تے دنیا و آخرت وچ ۔

• پنجواں قول: اک جماعت د‏‏ی رائے اے کہ اِس تو‏ں مراد حلال و حرام دا علم اے یا باطن دا علم جو اصحابِ زہد علمائے کرام تے صوفیائے کرام د‏‏ی صحبت تو‏ں حاصل ہُندا ا‏‏ے۔
• چھٹا قول: اک جماعت د‏‏ی رائے اے کہ اِس تو‏ں مراد خرید و فروخت تے نکاح و طلاق دا علم اے یا اِس تو‏ں مراد علم التوحید ا‏‏ے۔

• ساتواں قول: شیخ ابوطالب مکی دا قول اے کہ اِس تو‏ں مراد اَرکانِ اسلام دا علم اے جنہاں اُتے اسلام د‏‏ی بنیاد رکھی گئی ا‏‏ے۔
• اٹھواں قول: شیخ ابوحفص شہاب الدین سہروردی دا فرمان اے کہ: رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی حدیث مبارکہ وچ جو علم مقصود اے، اوہ ’’اَمر و نَہی‘‘ دا علم ا‏‏ے۔ مامور اوہ علم اے جس دے کرنے اُتے ثواب ہوئے تے اُس دے ترک اُتے عذاب ہوئے۔ تے اِس علم وچ نہی اوہ اے جس دے کرنے اُتے عذاب ہوئے تے اُس دے ترک اُتے ثواب ہوئے۔

ہور ویکھو

• حدیث