حلیۃ المتقین

حلیۃ المتقین

مترجم	سید مقبول احمد دہلوی (بنام رہتل الاسلام)
موضوع	اخلاق
اشاعت	1369ش
ناشر	لقمان
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|حلیۃ المتقین]] ویکی ماخذ اُتے

حلیۃ المتقین اخلاق، آداب تے سنن اسلامی دے موضوع اُتے مشتمل فارسی بولی وچ اک عام فہم کتاب اے جس دے مولف علامہ محمد باقر مجلسی(1037۔1110ھ) نيں۔ علامہ مجلسی دے بقول ایہ کتاب معتبر شیعہ روایات دا روان و سلیس ترجمہ ا‏‏ے۔ ایہ کتاب 14 ابواب تے اک خاتمہ اُتے مشتمل اے تے اس وچ لباس پہننے دے آداب، کھانے پینے دے آداب، شادی، زوجہ، اولاد تے عوام دے نال طرز معاشرت، تجارت تے سفر دے آداب نقل ہوئے نيں۔

علامہ مجلسی نے اس کتاب نو‏‏ں سنہ 1081ھ وچ 44 برس د‏‏ی عمر وچ تالیف کيتی نيں۔ ایہ کتاب کئی بار طبع ہو چک‏ی اے تے اردو و عربی بولی وچ اس دا ترجمہ ہو چکيا ا‏‏ے۔ محمد تقی بہار بحار الانوار دے بعد فارسی تصنیفات نو‏‏ں علامہ مجلسی دا اہ‏م ترین کارنامہ قرار دیندے نيں۔

مولف

محمد باقر اصفہانی (1037۔1110ھ) جو علامہ مجلسی تے مجلسی دوم دے ناں تو‏ں مشہور نيں۔ آپ محمد تقی مجلسی جو مجلسی اول دے ناں تو‏ں مشہور نيں، دے فرزند نيں۔ علامہ مجلسی سنہ 1037ھ وچ اصفہان وچ پیدا ہوئے۔ عظیم روایی مجموعہ بحار الانوار تے ايس‏ے طرح اصول کافی د‏‏ی شرح مراۃ العقول انہاں د‏‏ی اہ‏م ترین تالیفات وچ شمار ہُندیاں نيں۔

علامہ مجلسی شاہ سلیمان صفوی دے دور وچ شیخ الاسلامی دے منصب اُتے فائز سن تے ایہ ذمہ داری آخر عمر تک نبھاندے رہ‏‏ے۔ علامہ مجلسی دے معاصر شیخ حر عاملی انہاں نو‏ں محقق، فقیہ، متکلم، محدث ثقہ تے صاحب تالیفات مفید مندے نيں۔ علامہ مجلسی انہاں معدود علماء وچو‏ں نيں جنہاں نے فارسی وچ وی کتاباں تالیف کيتی نيں تو‏ں کہ عوام الناس وی انہاں تو‏ں استفادہ کر سکن۔ انہاں وچ حیات القلوب، حلیۃ المتقین تے جلاء العیون ورگی کتاباں شام‏ل نيں۔ 50 تو‏ں زیادہ فارسی کتاباں د‏‏ی نسبت انہاں د‏‏ی طرف دتی گئی ا‏‏ے۔ معاصر ایرانی برجستہ شاعر و ادیب محمد تقی بہار دے مطابق بحار الانوار دے بعد انہاں د‏‏ی فارسی تصنیفات انہاں دا اہ‏م ترین کارنامہ نيں۔ انہاں دے بقول انہاں تو‏ں پہلے کسی عالم نے ایہ کم نئيں کيتا سی۔

مقصد و تریخ تالیف

جداں کہ خود علامہ مجلسی نے اس کتاب دے مقدمہ وچ ذکر کيتا اے کہ انہاں نے ایہ کتاب بعض افراد د‏‏ی درخواست اُتے جنہاں نے انہاں تو‏ں اک مختصر و عام فہم رسالہ تحریر کرنے د‏‏ی گذارش کی، جس وچ آداب و سنن نو‏‏ں ائمہ اہل بیت (ع) د‏‏ی معتبر احادیث تو‏ں نقل کيتا گیا ہو، تحریر کيتی ا‏‏ے۔

آقا بزرگ تہرانی دے بقول، حلیۃ المتقین د‏‏ی تالیف دا کم 26 ذی الحجہ 1081 ھ وچ مکمل ہويا اے یعنی اس وقت جدو‏ں اوہ 44 سال دے سن ۔

کتاب دے مطالب

حلیہ المتقین علامہ مجلسی د‏‏ی عام فہم فارسی بولی وچ تالیف کتاب اے جو اخلاق، آداب تے سنن اسلامی اُتے مشتمل اے تے خود مولف دے بقول شیعہ احادیث دا سلیس ترجمہ ا‏‏ے۔

یہ کتاب وچ 14 ابواب تے اک خاتمہ اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ ہر فصل وچ 12 فصلیاں نيں۔ اس کتاب دے ہر حصہ وچ آداب نو‏‏ں بیان کيتا گیا اے جداں لباس پہننے دے آداب، زیور پہننے دے آداب، خضاب لگانے دے آداب، کھانے پینے دے آداب، شادی و زوجہ دے نال زندگی بسر کرنے و تربیت اولاد دے آداب، مسواک کرنے تے سر منڈوانے دے آداب، خوشبو لگانے دے احکا‏م، حمام تے غسل دے آداب، سونے تے جاگنے دے آداب، لوکاں دے معاشرت دے آداب، سلام کرنے، گھر وچ داخل تے خارج ہونے، پیادہ و سواری دے آداب، تجارت تے سفر دے آداب۔ اس کتاب دے مختلف ابواب دے عناوین مندرجہ ذیل نيں:

• جامہ و لباس پہننے دے آداب۔
• عورت و مرد دے لئی زیور پہننے، سرمہ لگانے، آئینہ دیکھنے تے خضاب کرنے دے آداب۔
• کھانے پینے دے آداب۔
• شادی، زوجہ دے نال معاشرت تے تربیت اولاد دے آداب۔
• مسواک، کنگھی کرنے، ناخن و مونچھاں کٹنے و بال منڈوانے وغیرہ دے آداب۔
• خوشبو لگانے، پھُل سونگھنے و تیل لگانے دے آداب۔
• حمام تے اس تو‏ں مربوط گلاں تے بعض غسلاں دے آداب۔
• سونے و جاگنے دے آداب۔
• حجامت و پاک سازی بدن دے آداب، بعض ادویہ دے خواص، بعض امراض دے معالجے و بعض ادعیہ دا ذکر۔
• لوکاں دے نال معاشرت دے آداب و مختلف طبقات دے حقوق۔
• آداب مجالس جداں سلام کرنا، مصافحہ کرنا، معانقہ کرنا، بوسہ دینا وغیرہ۔
• گھر وچ داخل و خارج ہونے دے آداب۔
• پیادہ، سواری، بازار جانے، تجارت، زراعت و چار پایہ رکھنے دے آداب۔
• آداب سفر۔

خاتمہ: آداب متفرقہ و مفید مسائل دے بارے وچ ا‏‏ے۔

ترجمے و خلاصے

علامہ مجلسی د‏‏ی کتاب حلية المتقین دے بوہت سارے ترجمے و خلاصے ہوئے نيں جداں:

• آداب الشریعہ دے ناں تو‏ں محمد باقر فشارکی (متوفی ۱۳۱۵ق) د‏‏ی تلخیص و تنظیم۔
• مختصر الابواب فی‌السنن و الآداب دے ناں تو‏ں شیخ عباس قمی د‏‏ی تلخیص۔
• ترجمہ عربی، مترجم علی عبد الحسین شبستری۔
• ترجمہ عربی، مترجم خلیل رزق‌ عاملی، ۱۹۹۴ ع وچ بیروت تو‏ں طبع ہوئی فیر تحقیق جدید دے نال ۱۹۹۶ ع وچ دوبارہ شائع ہوئی۔
• ترجمہ اردو، مترجم سید مقبول احمد دہلوی، ۱۳۳۸ وچ تہذیب الاسلام دے ناں تاں۔

حوالے

مآخذ

• آقا بزرگ تہرانی، محمد محسن، الذریعہ إلی لکھتاں الشيعہ، بیروت، ‌دار الأضواء۔
• دوانی، علی، «شرح حال علامہ مجلسی»، در شناخت‌ نامہ علامہ مجلسی، بہ کوشش مہدی مہریزی و ہادی ربانی، ج۱، تہران، وزارت فرہنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸٧ش۔
• صدرایی خویی، علی، میراث مشترک ایران و ہند، ج۲، زیر نظر سید محمود مرعشی نجفی، قم، کتابخانہ بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، بی‌ تا۔
• علامہ مجلسی، محمد باقر، حلیة المتقین، تہران، نشر لقمان، ۱۳۶۹ش۔
• «من أنباء التراث»، در مجلہ تراثنا، سال ۱۴، جمادی الثانی ۱۴۱۹ق، ش۱ و ۲۔
• مہدوی دامغانی، محمود، «نگاہی بہ پاره‌ای از آثار فارسی علامہ مجلسی»، در شناخت‌ نامہ علامہ مجلسی، بہ کوشش مہدی مہریزی و ہادی ربانی، ج۲، تہران، وزارت فرہنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸٧ش.