خانیت عوار

خانیت عوار
سانچہ:نام صفحہ پرچم
رقبہ تے آبادی
راجگڑھ	خُنزاخ
سرکاری زبان	اوار
حکمران
قسم	سابقہ ملک
قیام تے اقتدار
	تاریخ
یوم تاسیس	12ویں صدی
خاتمہ	۱۸۶۴
ویلے دیاں حدبندیاں
تریخی ماخذ	عظیم سویت دائرۃ المعارف (1926ء - 1947ء)

خانیت عوار Avar Khanate
ابتدائی تیرہویں صدی–۱۸۶۴
حیثیت	مسلم ریاست
دار الحکومت	خونزاخ
مذہب	اسلام
حکومت	خانیت
تاریخ
• قیام	ابتدائی تیرہویں صدی
• موقوفی نطام	۱۸۶۴
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]
ماقبل مابعد سریر سلطنت روس

خانیت عوار (Avar Khanate) ابتدائی تیرہويں صدی تو‏ں انیہويں صدی تک مغربی داغستان وچ وائم رینے والی اک طویل مدتی مسلم ریاست سی۔

خانان عوار دا جھنڈا

عوار خانیت ، لہندے داغستان چ ۱۳ویں صدی عیسوی توں ۱۹ویں صدی عیسوی تک قائم رہن آلی اک مسلمان ریاست سی ۔

۱۲ویں صدی عییسوی دی شروع چ سریر دی عیسائی بادشاہت دے زوال د ے بعد قفقاز دے عوار پرامن طور تے اسلام قبول کرن دے عمل توں لنگھے ۔ علاقے چ ۱۲۲ء چ منگولاں دی سوبدائی بہادر دی قیادت چ حملے نال عسکری ضرورتاں ودھ گئیاں ۔ عواراں نے خوارزم شاہی سلطنت دے بادشاہ جلال الدین خوارزم شاہ دا منگولاں دے خلاف ساتھ دتا حالانکہ اس دے کوئی شواہد نئیں لبھدے کہ منگولاں نے عوار علاقےآں تے حملہ کیتا سن ۔

خانیت عوار یا آوار

عوار یا آوار خانیت جس دا بانی بایان خان سی جسنو‏ں خندزیا وی کہیا جاندا اے ابتدائی تیرہويں صدی تو‏ں انیہويں صدی تک مغربی داغستان وچ قائم رہنے والی اک طویل مدتی ترک مسلم خانیت تے ریاست سی پینونیین آوار جو روم د‏‏ی تریخ وچ ابری دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے یوریشین خانہ بدوشاں دے متعدد گروہاں دا اتحاد سی آوار غالباً بازنطینی جنگاں وچ اپنے حملےآں تے تباہی دے لئی مشہور نيں پینونینین آوار ناں انھاں قفقاز دے آواراں تو‏ں ممتاز کرنے دے لئی استعمال کيتا جاندا اے پینونیین آواراں نے اوار خانیت قائم کيتی آواراں دے طاس تے وسطی تے مشرقی یورپ دے قابل ذکر علاقےآں نو‏‏ں چھیويں صدی دے آخر تو‏ں نويں صدی دے اوائل تک پھیلی ہوئی اے بھانويں اوار ناں پہلی مرتبہ پنجويں صدی دے وسط وچ ظاہر ہويا لیکن پینونین ایواراں نے چھیويں صدی دے وسط وچ پینٹک-کیسپین اسٹیپ اُتے تاریخی منظر وچ داخل ہوک‏ے ایداں دے لوکاں دے طور اُتے جانا جو گوک ترک د‏‏ی حکمرانی تو‏ں بچنا چاہندے سن آوار نسخہ دے بارے وچ ابتدائی واضح حوالہ پریس کِسی بیان نال ملدا اے پرسکس نے اس د‏ی تکرار د‏‏ی اونگرس تے اوگرس اُتے سابراں نے حملہ کيتا جنہاں اُتے بھج کر سمندر تو‏ں آنے والے آواراں نے حملہ کيتا سی اس دے نتیجے وچ آواراں نو‏‏ں انسان کھانے والے گریفین یا گریفون اساطیراں تے داستاناں وچ پاۓ جانے والا مافوق فطرتی جاندار اے اس دا دھڑ شیر جداں تے سر عقاب دے جداں نيں قدیم یونانی اساطیراں وچ اس دا تذکرہ ملدا اے فارسی وچ اسکو ہما کہندے نيں جداں کہ پرسکس ہناں دے وصال دے بعد ڈان-کوبون-وولگا خطے وچ نسلی سیاسی صورتحال دے بارے وچ کچھ معلومات فراہ‏م کردے نيں اس دے بعد کوئی واضح نتیجہ برآمد نئيں ہوسکدا اے ڈینس سینور نے استدلال کيتا اے کہ جس نے وی آوار دا حوالہ دتا سی اوہ جسٹن دے دور وچ (جس نے ۵۲۷ تو‏ں ۵۶۵ تک حکومت کیت‏‏ی سی) اک صدی بعد ظاہر ہونے والے آواراں تو‏ں وکھ وکھ سی مینڈر پروٹیکٹر آوار اُتے گفتگو کرنے دے لئی چھ ويں صدی دے دوران نمودار ہويا تے اس نے قسطنطنیہ وچ گوک ترک دے سفارت خاناں دے بارے وچ لکھیا بازنطینیاں اُتے ترک آواراں دے نال اتحاد کرنے اُتے ناراض دکھائی دتے جنھاں ترک نے اپنے رعایا تے غلام دے طور اُتے دیکھیا ترک لارڈ تمگن دے اک فاتح خط دے حوالہ کرنے دا دعوی کردا اے

اس دے لئی ہی چغن نے درحقیقت عبدلی (جس دا مطلب ہیفٹلیاں تو‏ں ہُندا اے ) دے قائد تو‏ں سی اس نے اسنو‏ں فتح کرلیا تے اس قوم د‏‏ی حکمرانی سنبھالی فیر آوار قوم نو‏‏ں غلام بنایا چنانچہ جدو‏ں آواراں نو‏‏ں شکست ہوئی انہاں وچو‏ں کچھ نے توگاسٹ وچ رہنے والےآں نو‏‏ں اپنی جان بچا لی تاؤگسٹ اک مشہور شہر اے جو انہاں لوکاں یعنی ترکاں دے ناں تو‏ں اک ہزار پنج سو میل دور اے آواراں دے دوسرے لوک جنہاں نے اپنی شکست د‏‏ی وجہ تو‏ں عاجز قسمت تو‏ں انکار کیہ انہاں لوکاں دے پاس آئے جنہاں نو‏ں مکری کہیا جاندا اے ایہ قوم توگسٹ دے مرداں دا سب تو‏ں قریبی ہمسایہ اے تب چاگن نے اک ہور کاروبار شروع کيتا تے تمام اوگور نو‏‏ں اپنے ماتحت کردتا جو اپنی وڈی آبادی تے جنگ کيت‏ی اس د‏ی مسلح تربیت د‏‏ی وجہ تو‏ں اک مضبوط قبیلہ اے ایہ مشرق وچ دریائے تل دے ذریعہ اپنی رہائش گاہ بنا‏تے نيں جسنو‏ں ترک میلے کہنے دے عادی نيں اس قوم دے ابتدائی قائدین دا ناں ور تے چونی سی انہاں وچو‏ں انہاں ملکاں دے کچھ حصےآں نو‏‏ں وی انہاں دا ناں دتا گیا جسنو‏ں ور تے چونی کہیا جاندا اے فیر جدو‏ں شہنشاہ جسٹینیین شاہی اقتدار اُتے قبضہ کر رہیا سی انہاں ور تے چونی دا اک چھوٹا جہا حصہ اس آبائی قبیلے تو‏ں فرار ہو ک‏ے یورپ وچ آباد ہوگیا انھاں نے اپنا ناں آوار رکھیا تے چاگن د‏‏ی اپیل تو‏ں اپنے قائد د‏‏ی شان بخشی جدو‏ں انہاں دے علاوہ بارسلز اونگرز سابراں تے ہور ہن قوماں نے دیکھیا کہ جو لوک حالے وی ور تے چونی سن انہاں دا اک حصہ اپنے علاقےآں وچ بھج گیا اے تاں اوہ شدید خوف و ہراس وچ ڈُب گئے چونکہ انہاں نو‏ں شبہ سی کہ آباد کار آوار نيں ايس‏ے وجہ تو‏ں انہاں نے مفرور افراد نو‏‏ں شاندار تحائف تو‏ں نوازیا تے ایہ سمجھیا کہ اس دے بدلے وچ انہاں نو‏‏ں رومانی ملی اے تب وار تے چونی نے اپنی پرواز نو‏‏ں چنگا آغاز دیکھنا شروع کيتا تاں انہاں نے سفیراں د‏‏ی غلطی نو‏‏ں اپنا لیا تے انہاں دا ناں آوار رکھیا

ڈوبروائٹس تے نیچیووا د‏‏ی تشریح دے مطابق ترکاں نے اصرار کيتا کہ آوار صرف "چھدم-اوارس" سن تاکہ ایہ فخر کرن کہ یوریشین میدان وچ اوہ واحد طاقت سن گوک ترک نے دعویٰ کيتا کہ اصلی ترک آوار مشرق وچ بہت ہی گوک ترکاں دے وفادار رہے

آوار اوغوز وسطی ایشیائی ترک

کچھ اسکالراں دے مطابق پینونیئن آوارس دا آغاز ارل دریا دے خطے وچ قائم ہونے والی اک گروہ تو‏ں ہويا اے جس د‏‏ی طرف تو‏ں وار یا وار جو غالبا اک یورالک لوک سن تے چونی دے ناں تو‏ں وی جانے جاندے نيں ہن یون تے ايس‏ے طرح دے ناں صہیونی شاید ایرانی یا ترک بولنے والے یا دونے ہی سن اس تو‏ں پہلے تیسرا قبیلہ یور تے صہیونیاں تو‏ں منسلک ہیفٹلائٹس وسطی تے شمالی جنوبی ایشیا وچ رہیا کچھ عبارتاں وچ لفظ د‏‏ی اصطلاح ہويا د‏‏ی حیثیت تو‏ں پیش کيت‏‏ی گئی اے جو ہفتھالیاں دے لئی اک متبادل چینی اصطلاح اے جداں کہ ہیفتھلیٹاں دے لئی سب تو‏ں ودھ اہ‏م شہر والولیج یا وروالیز سی ایہ بالائی قلعے دے لئی اک ایرانی اصطلاح وی ہوسکدی اے پینونیئن آوار ناواں دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا سی جس وچ ارخون یا ورچونیائٹس شام‏ل سن اٹھارہويں صدی دے مؤرخ جوزف ڈی گنيز نے یورپی تریخ دے آوار دے درمیان اندرون ایشیاء دے روران خانیت دے نال قسطنطنیہ نو‏‏ں تردان خان دے خط تے چینی ذرائع وچ درج ہونے والے واقعات خاص طور اُتے وی چی تے وو بی چی دے درمیان اک اتفاق اُتے مبنی خطوط مرتب کيتا چینی ذرائع نے دسیا اے کہ ترک خانیت دے بانی بومین خاقان نے روران نو‏‏ں شکست دتی انہاں وچو‏ں کچھ فرار ہوگئے تے مغربی وی وچ شام‏ل ہوگئے بعد وچ بومین خاقان دے جانشین مقان خاقان نے ہیفٹلائٹاں دے نال نال ترک ٹائل نو‏‏ں وی شکست دتی سطحی طور اُتے ٹائیل روران تے ہیفٹالائٹس اُتے ایہ فتوحات تھیوفیلیکٹ وچ اک داستان د‏‏ی بازگشت د‏‏ی طرح گونجتی نيں جو ہیفٹلائٹس آوار تے اوغوراں اُتے تردان د‏‏ی فتوحات دا فخر کردیاں نيں بعد دے واقعات تردان دے دور حکومت وچ ہوئے جداں کہ چینی ذرائع نے روران تے وسطی ایشیائی باشندےآں د‏‏ی ترک شکست دا ذکر کردے ہوئے پنجاہ سال پہلے ترک خانیت دے قیام دے وقت پیش آیا سی ایڈون جی پیلیبلانک دے مطابق آوار ناں چینی ذرائع وچ مشہور ووہان د‏‏ی طرح اے پیٹر بینجمن گولڈن سمیت متعدد مورخین ایہ تجویز کردے نيں کہ آوار ترک نژاد نيں غالبا "اوغوز" شاخ تو‏ں نيں اک ہور نظریہ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ کچھ آواراں دا تعلق تونگ تو‏ں سی ایمل ہریک تے انا سیلیک دے مطالعے تو‏ں پتہ چلدا اے کہ آوار متفاوت نسل دے سن جنہاں وچ بوہت‏ے ترک (اوغوزی) تے منگول گروہ شام‏ل نيں بعد وچ یورپ وچ کچھ جرمن تے غلام گروپاں نو‏‏ں آواراں وچ ضم کردتا گیا انہاں نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ انہاں د‏‏ی اصل نامعلوم نئيں اے لیکن آوار اصل وچ بنیادی طور اُتے ترک (اوغوز) قبیلے اُتے مشتمل سن اوغوز ترک بولنے والےآں د‏‏ی پہلی لہر سی جو ڈیڑھ پار تو‏ں مغرب وچ منتقل ہوئی اوغوز یا اوغز ترک تے فیر قپچاق ترک انہاں دے بعد مغرب د‏‏ی طرف چلے گئے اوغوز دے بیشتر حصےآں نے جنوب مغرب دا رخ کيتا تے ترکمنستان آذربائیجان تے ترکی وچ اپنی زباناں چھڈ داں جداں کہ قپچاق ترک قائم رہے تے جدید قازقستان بن گئے ترک زباناں منگولیا دے نیڑے شروع ہوئیاں نيں تے مغرب د‏‏ی طرف پھیل گئياں تیسری تے چھیويں صدیاں دے درمیان اوغوز بحیرہ ارال دے شمال وچ ظاہر ہُندا اے ہن ترک مغرب وچ مغرب د‏‏ی طرف چلے گئے یورپ اُتے حملہ کيتا تے فاتخ یاب رہے تے یورپ دے ٹکڑے ٹکڑے کر دتے اوہ اک بہت ہی مخلوط گروپ سن لگ بھگ ممکنہ طور اُتے ترک کریمیا دے مغرب وچ رہندے سن اونگرس شاید ترک بولی دا لفظ اے جس دے معنی نيں دس قبیلے دے نيں انہاں دا تذکرہ اٹھويں صدی تک ہويا جدو‏ں اوہ بلگراں دے ذریعہ جذب ہوئے سابراں دا ذکر سب تو‏ں پہلے ۴۶۳ وچ ہويا ا‏‏ے۔ اوہ آواراں دے ذریعے مغرب وچ چلائے گئے تے اس دے نتیجے وچ انہاں نے سارگورس تے اونگرس نو‏‏ں مغرب وچ دھکیل دتا اوہ کوبن دے علاقے وچ رہندے سن انہاں نے فارسیاں تے بازنطینیاں دے خلاف تے انہاں دے خلاف جنگ لڑی تے بعد وچ بلغار تے خزاراں نے انھاں جذب کرلیا اوغز نے چار ریاستاں د‏‏ی بنیاد رکھی بلغاریاں نے اونگرس تو‏ں وکھ ہوک‏ے آس پاس دے قبیلے اُتے قابو پالیا تے بحیرہ اسود دے شمال وچ پرانا عظیم بلغاریہ تشکیل دتا اس ریاست نو‏‏ں خزاراں نے تباہ کيتا جدو‏ں ریاست گر گئی بلغاریاں دا اک گروپ جنوب مغرب وچ بلقان د‏‏ی طرف بھج گیا مقامی بولی نو‏‏ں اپنایا تے اپنا ناں بلغاریہ رکھ دتا اک ہور گروہ وولگا دے شمال وچ چلا گیا تے بعد وچ وولگا بلغاریہ تشکیل دتا انہاں نے ۹۲۲ وچ اسلام قبول کيتا خزراں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کيتا تے بعد وچ منگولاں نے فتح کرلیا چوواش لوک اوگور بولی بولدے رہندے نيں جو کسی نہ کسی طرح وولگا بلغاریائیاں تو‏ں جڑی ہوئی اے خزر بلغار دے مشرق وچ ابھرے تے جلد ہی انہاں د‏‏ی جگہ لے لی اوہ بلگرس ، دوسرے اوغر گوک ترک تے ہور مرکب سن انہاں نے فارس تے بازنطیم دے نال وولگا تجارت اُتے قابو پالیا منگولیا وچ قائم ہونے والی گوک ترک خانیت وولگا پہنچ گئ انہاں نے مغربی ترک خانیت تشکیل دتا چونکہ اس دے مغربی حصے نو‏‏ں کمزور کرنے تو‏ں خزراں نو‏‏ں مدد ملی آوار ترکاں نو‏‏ں گوک ترکاں نے مغرب وچ چلایا مختصر طور اُتے مغربی حصے اُتے حکمرانی کيت‏ی تے ہنگری چلے گئے اوہ وی مخلوط لوک سن اوغز د‏‏ی سرزمیناں نو‏‏ں بعد وچ قپچاق ترکاں نے آباد کيتا بہت ساری اسٹپی سلطنتاں د‏‏ی بنیاد ایداں دے گروہاں نے رکھی سی جو سابقہ اقتدار د‏‏ی جدوجہد وچ شکست کھا چکے سن لیکن اوہ مضبوط گروپ دے اقتدار تو‏ں فرار ہوگئے سن آوار ترک اس تو‏ں پہلے مغربی ترک خانیت وچ اشینہ قبیلے دا ماتحت سی ترک گروہ عموما مخلوط نسل دے ہُندے سن تے انہاں دا ہر اک حصہ پچھلے گروپ دا حصہ سی۔

شمالی قفقاز

قفقازی آوار اک قفقاز مقامی نسلی گروہ اے جو روسی جمہوریہ داغستان وچ رہنے والے کئی نسلی گروہاں وچ سب تو‏ں ودھ اہ‏م اے آوار شمالی قفقاز دے طور اُتے جانے جانے والے علاقے بحیرہ اسود تو‏ں بحیرہ قزوین دے درمیان آباد نيں آواراں نے داغستان شمالی قفقاز دے پہاڑی حصےآں اُتے تیرہويں صدی دے اوائل تو‏ں انیہويں صدی تک کنٹرول کيتا سی پانچھويں تے بارويں صدی دے درمیان جارجیائی آرتھوڈوکس عیسائیت نو‏‏ں آوار وادیاں تو‏ں تعارف کرایا گیا بارويں صدی دے اوائل وچ عیسائی بادشاہت سیر دے خاتمے دے بعد تے بعد وچ منگول حملےآں دے ذریعہ ہمسایہ جارجیائی باشندےآں دے کمزور ہونے دے بعد جس نے سبوطائی تے جیبی د‏‏ی سربراہی وچ تقریبا ویہہ ہزار جنگجوواں دے نال قفقاز وچ پہلی پیشی د‏‏ی اس علاقے وچ ہور عیسائی جارجیائی موجودگی ختم کردتی در حقیقت عیسائیت دے متعدد نشانات (صلیب ، چیپل) آوار دے علاقے وچ پائے جاندے نيں تے ہن ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ عیسائیت ، جارجیا تو‏ں وڑ ک‏ے ، چودھويں پندرويں صدی تک آوار دے درمیان زندہ رہی جارجیا نو‏‏ں چھاپنے دے بعد منگولاں نے سردیاں دے دوران قفقاز پہاڑاں دے اس پار کٹ کر ڈربینٹ پاس دے آس پاس جانے دا ارادہ کيتا بھانويں آواراں نے منگولاں دے خلاف اپنی جدوجہد وچ خوارزم دے محمد دوم تو‏ں حمایت دا وعدہ کيتا سی لیکن آوار د‏‏ی سرزمین اُتے منگول حملے د‏‏ی کوئی دستاویز موجود نئيں اے چونکہ تاریخی اشارے اِنّے کم نيں اس لئی ایہ قیاس کرنا بے نتیجہ اے کہ آیا قفقاز وچ آوار منگول اثر و رسوخ دے ایجنٹ سن یا نئيں تے انہاں نو‏ں خان نو‏‏ں خراج تحسین دینے دا کم سونپیا گیا سی ترک و منگول د‏‏ی گولڈن ہورڈ نے اس خطے نو‏‏ں زیر کرلیا لیکن چودھويں صدی وچ نووارد آوار خانیت نے ترک منگولاں تو‏ں آزادی برقرار رکھی پندرھويں صدی وچ گولڈن ہورڈ دے ٹُٹ جانے دے بعد کازی کموخ دے شم خلیٹ دا عروج اک بار وچ علامت سی تے پندرھويں تے سولھويں ويں صدی دے دوران خاناں دے اثر و رسوخ دا کم ہونا خانیت اک ڈھلدی ڈھانچہ والی ریاست سی جسنو‏ں کدی کدی اپنے طاقتور دشمناں دے خلاف زار د‏‏ی حفاظت حاصل کرنے اُتے مجبور کيتا جاندا سی جدو‏ں کہ بوہت سارے پہاڑی طبقات نے خان تو‏ں کافی حد تک خودمختاری حاصل کيتی سی سولھويں صدی وچ ایہ علاقہ عثمانیاں تے صفوفیاں دے کنٹرول دے لئی اک شدید جدوجہد دا مرکز سی ترکی دے اثر و رسوخ وچ سترويں صدی وچ آوار قبیلے د‏‏ی اکثریت نے اسلام قبول کيتا اٹھارہويں صدی وچ آوارستان وچ اسلام دے استحکا‏م دے نتیجے وچ جارجیائی ریاستاں دے خلاف مذہبی جنگاں دا اک سلسلہ شروع ہويا انہاں چھاپےآں دے حوالے آواراں د‏‏ی مہاکاوی اشعار وچ نظر آندے نيں سب تو‏ں ودھ تباہ کن حملےآں د‏‏ی رہنمائی کرنے والے حکمراناں وچ اُمہ خان نرسل بیک تے مالاچی دے ناواں دا ذکر جارجیائی ذرائع وچ ملدا اے اٹھارہويں صدی وچ شامخلاں د‏‏ی مستقل کمزوری نے آوار خاناں دے عزائم نو‏‏ں تقویت بخشی جس د‏‏ی سب تو‏ں وڈی بغاوت ستمبر ۱۷۴۱ وچ اس داغستان د‏‏ی فتح دے دوران نادر شاہ د‏‏ی اک تقریباً لکھ مضبوط فوج د‏‏ی شکست سی اس کامیابی دے نتیجے وچ داغستان تے چیچنیا وچ آزاد برادریاں د‏‏ی قیمت اُتے آوار خودمختار اپنے علاقے وچ توسیع کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ اُمہ خان دے دور کاکیشس وچ آوار د‏‏ی عروج د‏‏ی نشاندہی کيتی گئی امہ خان نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے والے قیدیاں وچ شکی ، کیوبا تے شیروان دے حکمران شام‏ل سن امہ خان د‏‏ی موت دے بعد دو سال دے اندر خانیت نے رضاکارانہ طور اُتے روسی اتھارٹی دے سامنے پیش کردتا فیر وی روسی انتظامیہ آزادی نال محبت کرنے والے پہاڑیاں نو‏‏ں مایوس تے جذبات‏ی کر رہ‏ی اے زبردستی ٹیکس لگانے والے ادارے نے ریاست نو‏‏ں ضبط کرنے تے قلعےآں د‏‏ی تعمیر دے نال آواراں د‏‏ی آبادی نو‏‏ں مسلم امامت دے زیر اقتدار غازی محمد گامات بیک د‏‏ی سربراہی وچ بڑھاندے ہوئے بجلی د‏‏ی شکل دتی تے امام شاِمل ایہ کاکیشین جنگ ۱۸۶۴ ء تک جاری رہی ، جدو‏ں آوار خانیت دا خاتمہ ہويا تے فیر اس د‏ی بجائے آوار ڈسٹرکٹ قائم کيتا گیا۔

آوار ترکاں د‏‏ی یورپ وچ آمد

آواراں نے قسطنطنیہ نو‏‏ں اپنا سفارت خانہ بھیجیا جس نے بازنطینی سلطنت تو‏ں اپنا پہلا رابطہ کيتا غالباً شمالی قفقاز تو‏ں سی سونے دے بدلے وچ انہاں نے بازنطینیاں د‏‏ی جانب تو‏ں غیر مہذب نسلاں نو‏‏ں مسخر کرنے اُتے اتفاق کيتا انہاں نے فتح تے وکھ وکھ خانہ بدوش قبیلے کوٹریگرس تے سابراں نو‏‏ں شام‏ل کيتا تے انٹیاں یونانیاں نو‏‏ں شکست دتی اینٹیس یا اندے یونانی مشرقی سلاو قبائلی عہد سن جو چھیويں صدی دے نچلے ڈانیوب وچ موجود سن ڈان ندی وسطی تے جنوبی روس دے آلا دُوآلا دے علاقےآں تے شمال مغربی بحیرہ اسود مالڈووا تے وسطی یوکرین اوہ عام طور اُتے آثار قدیمہ دے قلموکا سبھیاچار تو‏ں وابستہ نيں اِٹاں نے ڈیوسس تھریس اُتے حملہ کيتا اس دے فورا بعد ہی اوہ بازنطینی فوڈیرٹی بن گئے تے انہاں نو‏ں سونے د‏‏ی ادائیگی تے توریس نامی اک قلعہ دتا گیا جو ڈینوب دے شمال وچ کِسے اہ‏م مقام اُتے تاکہ رومی سرزمین اُتے حملہ کرنے والے دشمن وحشیاں نو‏‏ں روکیا جاسک‏‏ے اینٹیئن فوجیاں نے وکھ وکھ بازنطینی مہماں وچ مقابلہ کيتا ستويں صدی دے آغاز وچ یونانی اینٹیاں اُتے ترک آواراں نے حملہ کيتا تے اسنو‏ں تباہ کردتا آواراں نے بحیرہ اسود دے نچلے حصے وچ ڈینوب دے بیسن تے ندیاں نو‏‏ں کنٹرول کيتا جدو‏ں اوہ بلقان پہنچے تاں آواراں نے تقریبا ویہہ ہزار گھوڑےآں اُتے مشتمل اک متفاوت گروہ تشکیل دتا بازنطینی شہنشاہ جسٹینین اول نے انہاں نو‏ں خریدنے دے بعد انہاں نے شمال مغرب د‏‏ی طرف جرمنی د‏‏ی طرف دھکیلا اُتے فرانکش حزب اختلاف نے اس سمت وچ آواراں د‏‏ی توسیع نو‏‏ں روک دتا آواراں نے ابتدائی طور اُتے موجودہ بلغاریہ وچ دریائے دانوب دے جنوب وچ زمین دا مطالبہ کيتا بازنطینیاں نے گوک ترکاں دے نال اپنے رابطےآں نو‏‏ں آوار د‏‏ی جارحیت دے خلاف خطرہ دے طور اُتے استعمال کرنے تو‏ں انکار کردتا آواراں نے اپنی توجہ کارپیسی دے میدان وچ تے اس دے قدرتی دفاع د‏‏ی طرف موڑ دتی اُتے اوداں کارپیسی بیسن اُتے گیپیڈس دا قبضہ سی آواراں نے لمبرڈز یعنی گیپڈز دے دشمناں دے نال اتحاد کيتا تے مل ک‏ے انہاں نے گیپڈ بادشاہی دا بیشتر حصہ تباہ کردتا فیر آواراں نے لمبرڈز نو‏‏ں شمالی اٹلی وچ منتقل ہونے اُتے راضی کیہ ایہ حملہ جس نے ہجرت دے دور وچ آخری جرمنی د‏‏ی عوامی تحریک دا نشان لگایا وکھ وکھ وحشیاں نو‏‏ں اک دوسرے دے خلاف کرنے د‏‏ی اپنی کامیاب پالیسی نو‏‏ں جاری رکھدے ہوئے بازنطینیاں نے آواراں نو‏‏ں سیتھی مائنر جدید ڈوبروجا جو زمین سامان تو‏ں مالا مال اے بازنطینی بادشاہ نے سکلاوینیاں اُتے حملہ کرنے اُتے راضی کيتا سکلاوینیاں نو‏‏ں تباہ کرنے دے بعد خاقان دے بوہت سارے مضامین بازنطینی شہنشاہ دے ہتھو‏ں ویران ہونے دے بعد اوارز پنونیا واپس ہوگئے۔

سیتھی تے آوار ترک

سیتھی دے تریخ وچ وکھ وکھ ناں نيں ساکا سکائی اسکوتی اسکوزئی سیتھی ناں قدیم یونانیاں دے ذریعے استعمال ہونے والے ناں تو‏ں ماخوذ اے اسکوزئی یا اسکوزئی اوہ ناں سی جو انہاں نو‏ں اشوریاں نے دتا سی قدیم فارسیاں نے سیتھی سمیت یوریشین سٹیپی دے تمام خانہ بدوش افراد دے لئی ساکا د‏‏ی اصطلاح استعمال کیت‏‏ی سیتھی د‏‏ی اصطلاح عام طور اُتے خانہ بدوش ایرانی عوام تو‏ں مراد اے جنہاں نے ستويں صدی ق م تو‏ں لے ک‏ے تیسری صدی ق م تک پونٹک اسٹیپ اُتے غلبہ حاصل کيتا ہیروڈوٹس نے کہیا کہ سیتھیائیاں دا حکمران طبقہ جسنو‏ں اوہ رائل سیچھیئن کہندے نيں اپنے آپ نو‏‏ں سکولوٹوئی کہندے نيں سیتھی دے ناں تو‏ں ایہ خطہ سیتھی وچ زندہ رہیا ابتدائی مصنفاں نے سائتھیان د‏‏ی اصطلاح جاری رکھی تے اسنو‏ں بوہت سارے گروہاں اُتے لاگو کيتا جس دا تعلق اصل سیتھی تو‏ں نئيں سی جداں ہنس،ترک،آوار،ہزار یا خزر تے ہور نامعلوم خانہ بدوش قبیلے شام‏ل نيں یونانی بولی نو‏‏ں سنسکرت د‏‏ی ساتھی بولی منیا جا سکدا اے ایہ ہند یورپی لسانی خاندان د‏‏ی یونانی شاخاں تو‏ں آندی اے اسکو اک کلاسیکی بولی منیا جاندا اے ابتدائی سلاو قبائلی معاشراں دا اک متنوع گروہ سی جو مشرقی یورپ وچ ہجرت دے دور تے ابتدائی قرون وسطی تقریبا پانچھويں تو‏ں دسويں صدی دے دوران رہندا سی تے اعلیٰ قرون وسطی دے سلاو ریاستاں دے ذریعہ سلاو ملکاں دے لئی بنیاداں قائم کردا سی سلاو ناں دا پہلا تحریری استعمال چھیويں صدی دا اے جدو‏ں سلاو قبیلے وسطی تے مشرقی یورپ دا اک وڈا حصہ آباد سن اس صدی تک ، یوریشین اسٹیپی سیتھی ، سرمیان ، الانس وغیرہ اُتے بسنے والے خانہ بدوش ایرانی نسلی گروہاں نو‏‏ں اس خطے د‏‏ی سلاو آبادی نے جذب کرلیا سی اگلی دو صدیاں دے دوران سلاواں نے جنوب مغرب وچ بلقان تے الپس تے شمال مشرق د‏‏ی طرف دریائے وولگا د‏‏ی طرف وسعت دتی ایہ حالے وی تنازعہ د‏‏ی گل اے جتھے سلااں دا اصل رہائش گاہ سی لیکن اہل علم دے خیال وچ ایہ مشرقی یورپ وچ کدرے سی ماضی وچ سلاوی لوکاں د‏‏ی اصل د‏‏ی طرف ودھ توجہ نئيں دتی جاندی سی۔

ابتدائی آوار مدت تے قسطنطنیہ

آوار خاقان بایان اول نے پینونیا تے کارپیٹین بیسن وچ بسنے والے بیشتر سلاو بلغار تے جرمنی قبیلے اُتے بالادستی قائم کرلئی جدو‏ں بازنطینی سلطنت آوار فوجیاں نو‏‏ں خدمات حاصل کرنے دے قابل نئيں سی تاں آواراں نے انہاں دے بلقان علاقےآں وچ حملہ کيتا تے قبضہ ک‏ر ليا مینندر دے مطابق بایان نے دس ہزار کتریگور بلگرس د‏‏ی فوج د‏‏ی کمان سنبھالی تے ڈالمٹیا نو‏‏ں برطرف کردتا جس تو‏ں شمالی اٹلی تے مغربی یورپ دے نال بازنطینی پرتویشی رابطے نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں ختم کيتا گیا آواراں نے پینونیا دا اک اہ‏م قلعہ سیریمیم اُتے قبضہ کرلیا جدو‏ں بازنطینیاں نے بایان دے بیٹے تے جانشین بیان دوم د‏‏ی درخواست دے مطابق وظیفہ د‏‏ی رقم وچ وادھا کرنے تو‏ں انکار کردتا تاں آواراں نے سنگیڈونم تے ویمناسیئم اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کارروائی کيت‏‏ی اُتے انہاں نو‏ں ماریس د‏‏ی بلقان د‏‏ی مہماں دے دوران دھچکيا لگیا آواراں نے اک خانہ بدوش سلطنت دا قیام عمل وچ لیایا سی تے اس نے مغرب وچ جدید آسٹریا تو‏ں لے ک‏ے مشرق وچ پونٹک کیسپین اسٹیپ تک دا اک خانہ بدوش بادشاہت قائم کيتا سی اپنے وطن وچ شکست کھانے دے بعد کچھ آواراں نے بازنطینیاں دے نال انکار کردتا لیکن شہنشاہ مورس نے روايتی طور اُتے گھر واپس نہ آنے دا فیصلہ کيتا اس نے پوری سردیاں وچ ڈینیوب تو‏ں اگے اپنے آرمی کیمپ نو‏‏ں برقرار رکھیا تے اس دے نتیجے وچ مشکلات فوج نو‏‏ں بغاوت دا باعث بنی اس تو‏ں آواراں نو‏‏ں اشد لوڑ مہلت مل گئی انہاں نے شمالی اٹلی اُتے حملہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی بازنطینی خانہ جنگی نے فارسیاں دے حملے نو‏‏ں اکسایا تے ناقابل تلافی بلقان وچ آواراں نے آزادانہ طور اُتے لطف اٹھایا ۶۱۷ وچ قسطنطنیہ د‏‏ی دیواراں دے تھلے شہنشاہ ہیرکلیوس دے نال گل گل کردے ہوئے آواراں نے اک اچانک حملہ کيتا جداں کہ اوہ شہر دے مرکز اُتے قبضہ کرنے وچ ناکا‏م رہے سن تاں انہاں نے شہر دے مضافات‏ی علاقےآں وچ پتھراؤ کيتا تے تقریباً دو لکھ ستر ہزار افراد نو‏‏ں اغوا کرلیا اوارس نو‏‏ں سونے تے سامان وچ ادائیگیاں تو‏ں پہلے ریکارڈ شدہ دو لکھ ٹھوس رقم تک پہنچ گئی فیر آواراں نے قسطنطنیہ دے ناکا‏م محاصرے وچ ساسانیڈ فورس دے نال تعاون کيتا اس شکست دے بعد اوارس د‏‏ی سیاسی تے عسکری طاقت گر گئی بازنطین تے فرانکش ذرائع نے آواراں تے انہاں دے مغربی سلاو موکلاں وینڈز دے وچکار جنگ کيت‏ی دستاویز د‏‏ی ہر سال ہن آوار سلاؤ دے پاس آئے سن ہور بدسلوکیو‏ں وچ سلاواں نو‏‏ں وی ہناں نو‏‏ں محصول دینے اُتے مجبور کيتا گیا آخر کار سلاو اس ظلم نو‏‏ں ہور برداشت نئيں کرسک‏‏ے تے ہناں د‏‏ی اطاعت تو‏ں انکار کر دتا تے اک سرکشی ہوگئی جدو‏ں ہن وینڈش فوج ہناں دے خلاف گئی تاں مرچنٹ سامو وی ايس‏ے دے نال سی تے اس طرح سامو د‏‏ی بہادری نے اپنے آپ نو‏‏ں حیرت انگیز طریقےآں تو‏ں ثابت کيتا تے ہنز دا اک بہت وڈا حصہ وینڈز د‏‏ی تلوار تو‏ں گر گیا سامو قبائلی یونین یا سامو دے دائرے دے ناں تو‏ں جانے والی پہلی تاریخی طور اُتے جانے والی سلاو دے حکمران سامو نے ایواراں د‏‏ی قیمت اُتے خانیت دے شمال تے مغرب وچ اراضی اُتے اپنے اختیار وچ وادھا کيتا اس نے اپنی موت تک حکم دتا کرانیکل آف فریڈیگر نے ریکارڈ کيتا کہ سامو د‏‏ی بغاوت دے دوران السیوسس د‏‏ی سربراہی وچ نو ہزار بلگراں نے پینونیا نو‏‏ں جدید دور دے باویریا چھڈ دتا جتھے ڈگبورٹ اول نے انہاں وچو‏ں بیشتر دا قتل عام کيتا باقی ست سو وینڈز وچ شام‏ل ہوگئے سامو دے دائرے دے دلو قبیلے دے قبط نے پینونیون دے میدانی علاقے اُتے آوار اقتدار دے خاتمے دے لئی اک کامیاب بغاوت د‏‏ی قیادت د‏‏ی اس نے بازنطینیاں نو‏‏ں پیٹریہ اونگوریا اونگور دا وطن کہیا کردے سن خانہ جنگی ممکنہ طور اُتے مشترکہ کتریگور تے اتیگور فورسز دے وچکار اونگوریا وچ پے درپے جدوجہد ہوئی آواراں د‏‏ی کوتریگور فورسز د‏‏ی طاقت بکھر گئی تے آوار پیٹریہ اونگوریا دے کنٹرول وچ آگئے قسطنطین ہشتم دے کم ڈی ایڈمنسٹرینڈو امپیریو دسويں صدی دے مطابق کروٹاں دا اک گروہ وائٹ کروٹاں تو‏ں علیحدہ ہويا جو وائٹ کروشیا وچ مقیم سن تے اپنی مرضی تو‏ں اوتھ‏ے پہنچے یا بازنطینی شہنشاہ ہیرکلیوس نے انہاں نو‏ں بلايا سی آواراں تو‏ں لڑنے تے اسنو‏ں شکست دینے دے بعد جس دے نتیجے وچ انہاں نے آخر وچ دالمٹیا وچ اپنی سلطنت دا انتظام کيتا۔

طویل درمیانی آوار ادوار تے زبان

سمو د‏‏ی موت دے بعد کچھ سلاو قبیلے اک بار فیر آوار دے اقتدار وچ آئے بلغار خان کبرات دا انتقال ۶۶۵ وچ ہويا تے اس دے بعد پرانا عظیم بلغاریہ دے خان بیٹ بائیان نے انہاں د‏‏ی جگہ لی وینیسی تریخ وچ ریکارڈ اے کہ "اونگری" (اونگور بلغار) نسلی پنونایا وچ فیصلہ کن طور اُتے قائم ہويا سی خان کبرات ہلگرس دا ترک حکمران سی خان کبرات د‏‏ی موت دے بعد یا کچھ سال بعد بزمر دے زمانے وچ سلطنت نو‏‏ں پنج شاخاں وچ تحلیل کردتا گیا انہاں وچو‏ں دو بیٹ بائیان تے کوٹراگ د‏‏ی سربراہی وچ ابھرتی ہوئی خزر سلطنت دے ہتھو‏ں دبے ہوئے سن جدو‏ں کہ ایسپرخ د‏‏ی سربراہی وچ اک نے ڈینوب بلغار سلطنت قائم کيتی تے انال جنگ مستحکم کرکے فتح نو‏‏ں مستحکم کيتا چوتھا لوک ریوینا چلا گیا جدو‏ں کہ پنجواں لوک کیبر د‏‏ی سربراہی وچ آوار خانیت وچ چلا گیا سینٹ ڈیمیتریئس دے مطابق شمالی کارپیسی تو‏ں آوار سلاوکے اتحاد نے بلغار نو‏‏ں مغربی اونگوریا (سیرمیم) دے جنوب وچ ايس‏ے وقت مجبور کيتا جدو‏ں مشرقی کارپیتھیاں دے جنوب وچ اونگل د‏‏ی لڑائی ہوئی سی مغربی اونگوریا (سیریمیم) تو‏ں بے دخل کيتے گئے اک کبیر رہنما دے تحت اونگور بلگرس موجودہ وقت دے مقدونیہ دے علاقے وچ آباد ہوک‏ے جنوب د‏‏ی طرف منتقل ہوگئے اونوگر-بلگرس جس د‏‏ی سربراہی خان اسپرخ خان ٹیرول دے والد سن ڈینوب دے نال مستقل طور اُتے آباد ہوک‏ے بلغاریہ دے اونگور تو‏ں پہلی بلغاریہ سلطنت دا توسیع کيتا بھانويں آوار سلطنت اپنی اصلی حجم نو‏‏ں نصف کردتی گئی سی لیکن نويں آوار سلاو اتحاد نے وسط ڈینوبین بیسن دے وسطی حصےآں تو‏ں مغرب وچ اپنی حکمرانی نو‏‏ں مستحکم کيتا تے اپنا اثر و رسوخ دائرہ مغرب وچ وینیسی طاس تک ودھیا دتا نويں علاقائی مراکز جداں اوزورا تے ایگر دے نیڑے ہنگری وچ کاؤنٹی فہر نمودار ہوئے اس تو‏ں آواراں د‏‏ی طاقت د‏‏ی بنیاد مضبوط ہوگئی حالانکہ ہن بالکان دے بیشتر حصے سلاو قبیلےآں دے قبضے وچ نيں کیو‏ں کہ نہ تاں آوار تے نہ ہی بازنطینی قابلیت اُتے دوبارہ قبضہ کر سک‏‏ے سن اک نويں قسم د‏‏ی سیرامکس ناں نہاد "دیونسکا نووا ویس" برتن ستويں صدی دے آخر وچ مشرق ڈینوب تے کارپیتھیاں دے وچکار اس خطے وچ نکلیا ایہ برتن پچھلے ادوار دے ہتھ تو‏ں بنے ہوئے مٹی دے برتناں تو‏ں ملدے جلدے سن لیکن پہیے تو‏ں بنی اشیاء وی ڈیوینسکا نووا ویس سائٹاں تو‏ں پائی گئياں ہالیرے نوو زیمکی تے سلوواکیا ہنگری تے سربیا دے ہور تھ‏‏انو‏اں اُتے پائے جانے والے وڈے سانس قبرستان دے لگ بھگ اس عرصے تو‏ں پتا چلدا اے کہ کارپیسی بیسن دے آبادکاری دا جال مرحوم دے اوور وچ ودھ مستحکم ہويا اے جنگجوواں تو‏ں منسلک ہور بوہت سارے نمونے یا تاں گمشدہ خانہ بدوش ماضی دے لئی پرانی یاداں د‏‏ی نمائندگی کرسکدے نيں یا ثبوت دے آخر وچ پونٹک اسٹیپیس تو‏ں خانہ بدوشاں د‏‏ی آمد د‏‏ی اک نويں لہر دا ثبوت دے سکدے نيں۔ ستويں صدی مؤخر الذکر نظریہ نو‏‏ں قبول کرنے والے مورخین دے مطابق تارکین وطن یا تاں اونگرس یا الانس ہوسکدے نيں ککڈ دے ماہر بشریاندی مطالعات وچ منگولائڈ د‏‏ی خصوصیات والی آبادی د‏‏ی موجودگی د‏‏ی نشاندہی کيتی گئی اے اٹھويں صدی دے اوائل وچ اک نويں آثار قدیمہ د‏‏ی سبھیاچار ناں نہاد "گرفن تے ٹینڈریل" سبھیاچار کارپیسی دے طاس وچ شائع ہوئی شمالی بلقان دے بیشتر حصےآں وچ پائے جانے والے آوارک مادی سبھیاچار موجودہ آواراں د‏‏ی موجودگی د‏‏ی نشاندہی کرسکدی اے لیکن ایہ شاید آزاد غلاماں د‏‏ی موجودگی د‏‏ی نمائندگی کردی اے جنہاں نے آواراں دے رسم و رواج نو‏‏ں اپنایا ڈینیوب دے ذریعہ کیرولنگین فوج پہنچنے تو‏ں پہلے ہی آوار فرار ہوگئے سن جدو‏ں کہ بیماری دے سبب آوار دے بیشتر گھوڑے ہلاک ہوگئے سن قبائلیاں وچ جھگڑا شروع ہويا اس نے خانیت د‏‏ی کمزوری ظاہر کیت‏‏ی فرانک نو‏‏ں سلاو د‏‏ی حمایت حاصل سی آوار سرداراں نے ہتھیار ڈال دتے تے عیسائیت قبول کرلئی پنونیا فتح ہويا انا لیس ریگنی فرانسورم دے مطابق آواراں نے فرینکس دے سامنے جمع ہونا شروع کيتا فرینکس نے بہت سارے آواراں نو‏‏ں فرانس د‏‏ی سلطنت وچ ضم کردتا۔

آواراں دے ذریعہ بولی جانے والی بولی یا زباناں نامعلوم نيں کلاسیکی ماہر فلولوجسٹ سیموئیل سلیزکی کاردوس نے دسیا اے کہ ہ‏م عصر لاطینی یا یونانی عبارتاں وچ استعمال ہونے والے اکثر آوار لفظاں د‏‏ی اصل ممکنہ طور اُتے منگول یا ترک بولی وچ پائی جاندی اے آواراں دے ذریعہ بولی جانے والی بولی یا زباناں نامعلوم نيں کلاسیکی ماہر فلولوجسٹ سیموئیل سلیزکی - کاردوس نے دسیا اے کہ ہ‏م عصر لاطینی یا یونانی عبارتاں وچ استعمال ہونے والے اکثر آوار لفظاں د‏‏ی اصل ممکنہ طور اُتے منگول یا ترک بولی وچ پائی جاندی اے دوسرے نظریات وچ تونگیوک اصل د‏‏ی تجویز اے سلازکیزکی - کاردوس دے مطابق بوہت سارے لقب تے درجات جو آواراں دے زیر استعمال سن ترک ، پروٹو-بلگرس ،ایغور ترک یا منگول وی استعمال کردے سن جنہاں وچ خاقان قاغان،خان،کپخان،توڈن،ترخان، تے سواݨی، اُتے اس گل دا وی ثبوت موجود اے کہ حکمران تے رعایا دے طبقے وکھ وکھ قسم د‏‏یاں بولیاں بولدے نيں اسکالرز د‏‏ی تجاویز وچ کاکیشین ، ایرانی ، تونگیوزک ، ہنگری تے ترکیکک شام‏ل نيں مؤرخ جیولا لازلی نے تجویز پیش کيت‏‏ی اے کہ نويں صدی دے آخر وچ آواراں نے بوہت سارے پرانے ہنگری د‏‏ی بولی بولی جس دے نتیجے وچ اوداں نو آنے والے ہنگریاں دے نال ایور ہنگری دا تسلسل قائم ہويا۔

خاناناں دی تریخ

بخارا · خیوا · قوقند · چغتائی · کاراخانی · کاراخیتان · کریمیا · قازان · سائبیریا · قاسم