خط رقاع

خط رقاع

خط رقاع اسلامی خطاطی دا اک خط اے جو دراصل خط رقعہ تو‏ں ہی اخذ ہويا ا‏‏ے۔ اسلامی خطاطی دا ایہ خط قدیم ترین تاں نئيں مگر خلافت عباسیہ دے عہدِ حکمرانی وچ خط رقعہ د‏‏ی ایجاد دے بعد وجود وچ آیا ا‏‏ے۔ اِسنو‏ں نہایت آسان ترین خط وی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

تریخ

• ہور پڑھو: خط رقعہ

خط رقاع خط رقعہ تو‏ں اخذ ہويا ا‏‏ے۔ رقاع رقعہ د‏‏ی جمع ا‏‏ے۔ کاغذ دے پرزے یا ٹکڑے نو‏‏ں رقعہ کہندے نيں۔ اِس خط نو‏‏ں رقاع اِس لئے کہیا جاندا اے کہ آغاز وچ ایہ کاغذ دے چھوٹے چھوٹے ٹکڑےآں اُتے لکھیا جاندا سی۔ معمولی ضرورت د‏‏ی کوئی گل یا معمولی خط وی اِس ٹکڑے اُتے لکھیا جاندا جنہاں وچ معاملات د‏‏ی چھیندی درپیش ہُندی سی۔ اِس لئے قلم د‏‏ی روانی تے آسانی دے لئی اِس خط نو‏‏ں ترویج ملی۔ خلافت عباسیہ دے زمانے وچ اسلامی خطاطی دے جِنّے وی خطوط وجود وچ آئے، اُنہاں وچ سہل ترین خط دیوانی تے خط رقعہ سن، تے خط رقعہ نو‏‏ں ہور سہل بنانے دے لئی خط رقاع نو‏‏ں ایجاد کيتا گیا۔ ایہ سرعت نگاری دے لئی بہترین خط اے کیونجے اِس وچ قلم د‏‏ی گردش آزادانہ تے سریع السَیر ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ خط وڈی حد تک خط ثلث تو‏ں تے خط توقیع تو‏ں مشابہہ ا‏‏ے۔

خصوصیات

خط رقاع وچ قلم د‏‏ی حرکت چونکہ تیز ہُندی اے، اِس لئے بعض حروف تے مرکبات نے نويں شکل اختیار کرلئی ا‏‏ے۔ تحریر وچ ایہ خط کافی خوشنما ا‏‏ے۔ ترتیب وچ اک خاص فاصلے دا خیال رکھیا جانا لازمی ہُندا اے تے شکلاں د‏‏ی ساخت وچ ہ‏م آہنگی نظر آندی ا‏‏ے۔ چھیندی تے سرعت نگاری دے سبب اِس خط تو‏ں اختصار پیدا ہُندا اے تے اختصار وچ بعض حروف لکھنے وچ گر جاندے نيں۔ تحریری ملکہ پیدا ہوجانے دے بعد اِسنو‏ں باآسانی پڑھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ بہرکیف کاتبین دا فرض اے کہ حتیٰ الامکان صحتِ حروف تے وضاحت نو‏‏ں پیش نظر رکھے تاکہ پڑھنے وچ اشتباہ واقع نہ ہوئے۔ اک زمانے وچ تاں ایہ خط تمام بلادِ اسلامیہ وچ رائج تے مستعمل سی، بعد وچ عرب ملکاں تے ترکی وچ متروک ہوگیا۔ اِسدی جگہ خط اجازہ نے رواج پایا۔ البتہ ایران تے مشرقی ملکاں وچ ایہ خط حالے تک رائج اے مگر اِس دا استعمال محدود ہوچکيا ا‏‏ے۔ محلِ استعمال ایہ اے کہ خط توقیع د‏‏ی طرح کتاب دے آخر وچ کتاب دا نام، مصنف دا نام، کاتب دا نام، سنہ کتابت وغیرہ‘ ورگی معلومات لکھنے دے لئی خط رقاع ہی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

نمایاں خصوصیات

• خط رقاع وچ حروف چھوٹے تے لطیف قسم دے بنائے جاندے نيں۔
• قلم دا قط وی باریک ہُندا ا‏‏ے۔
• خط وچ استدارہ تے دَور بہت زیادہ ا‏‏ے۔
• اِس خط وچ سطح 1/6 دانگ (حصہ) ہُندی ا‏‏ے۔
• عمودی حروف وچ ترویس بالکل نئيں ہُندی۔ یعنی حروف الف، لام دے سِراں اُتے چھوٹا شوشہ نئيں بنایا جاندا۔
• حروف تہجی وچ گرہ دار حروف د‏‏ی گرہ بند رکھی جاندی ا‏‏ے۔
• عام قواعد تو‏ں ہٹ کر بعض حروف تے بعض مرکبات خط رقاع وچ بالکل مخصوص انداز وچ لکھے جاندے نيں۔
• قلم د‏‏ی حرکت تیز تے آزادانہ ہُندی اے تاکہ سرعت نگاری قائم رہ‏‏ے۔