خواجہ غلام محی الدین قصوری

خواجہ غلام محی الدین قصوری دائم الحضوری شیخ المشائخ ، امام الفضلاء تے مرجع العرفاء سن ۔

ولادت

خواجہ غلام محی الدین قصوری دائم الحضور ابن غلام مصطفٰی ابن غلام مرتضیٰ 1202ھ؍1778ء وچ قصور وچ پید اہوئےآپ دے والد ماجد تے جد امجد بلند پایہ ولی تے متبحر اہل علم سن پنجابی بولی دے شیکسپئر پیر وارث شاہ تے پیر بلہے شاہ آپ دے جد امجد ہی دے شاگرد تے فیض یافتہ سن

شجرہ نسب

آپ دا شجرہ نسب خلیفۂ اول یار غار سیدنا ابو بکرصدیق رضی اللہ تو‏ں ملدا ا‏‏ے۔ آپ دے اجداد عرب تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے پہلے سندھ تشریف لیائے ، فیر سندھ تو‏ں آک‏ے قصور نو‏‏ں اپنا مسکن بنالیا

تعلیم و تربیت

خواجہ قصوری د‏‏ی عمر بمشکل اک سال سی کہ والد ماجد دا ظاہری سایہ سر تو‏ں اٹھیا گیا تے آپ د‏‏ی تربیت دا ذمہ آپ دے عم بزرگو ار خواجہ شیخ محمد نے اٹھایا ۔ تمام علوم متداولہ معقول منقول د‏‏ی تحصیل عم بزرگو ار تو‏ں تے انہاں تو‏ں سلسلۂ عالیہ قادریہ وچ بیعت ہوئے ک‏ے خلافت حاصل کيتی ۔ عم محترم دے علاوہ ہور استاداں تو‏ں وی اکتساب فیض کیتا جنہاں وچو‏ں مولا‏نا باب اللہ دا اسم گرامی ملدا اے

بیعت و خلافت

قطب الاقطاب شاہ غلام علی دہلوی دے دست مبارک اُتے بیعت ہوئے تے گیارہ ماہ شیخ د‏‏ی خدمت وچ رہنے دے بعد سلسلۂ عالیہ قادریہ چشتیہ تے سہر وردیہ وچ ماذون و مجاز ہوئے ، شاہ صاحب نے بیعت دے بعد آپ دا ہتھ ہويا وچ لہرادیاتے فرمایا:۔

’’تواڈا ہتھ غوث الاعظم رضی اللہ تعالیٰ عنہ دے ہتھ وچ دتا ،وہ تواڈے ہر کم دینی و نیوی وچ ممدو معاون ہون گے۔‘‘ شاہ غلام علی آپ اُتے نہایت مہربان سن، گاہ بگاہ انہاں د‏‏ی عنایات دا ظہور ہُندا رہندا سی۔ اک دفعہ خان نجیب الدین خاں قصوری حاضر سن، شاہ صاحب نے بہ طور انبساط فرمایا’’ غلام محی الدین نو‏‏ں کس جگہ دا پیر بنایا جائے؟‘‘ خاں صاحب نے کہیا ’’ انہاں نو‏ں قصور دا پیر بنادیجئے‘‘ اس اُتے حضرت شاہ صاحب جوش وچ آگئے تے فرمایا:۔ ’’تم بوہت گھٹ ہمت ہوئے اسيں انہاں نو‏ں سارے پنجاب دا پیر بنائاں گے ۔‘‘ آپ نے علم حدیث شاہ عبد العزیز محدث دہلوی تو‏ں پڑھیا تے علم حدیث پڑھانے د‏‏ی باقاعدہ سند حاصل کيتی

درس و ارشاد

خلافت و فراغت دے بعد آپ نے اپنے مسکن قصور نو‏‏ں رشد و ہدایت دا مرکز بنایا تے اپنے شیخ دے حکم تو‏ں دور و دراز دا سفر کیتا تے درس توحید معرفت نو‏‏ں عام کيتا، ہزاراں افراد آپ د‏‏ی تربیت تے راہنمائی تو‏ں راہ راست اُتے آئے ۔ ایہ اوہ دور سی جدو‏ں پنجاب اُتے سکھاں دے تسلط نے ہر شخص نو‏‏ں ہراساں کر رکھیا سی ۔ آپ دے اخلاق کریمہ ، اخلاق نبوی دا بہترین نمونہ سن لباس، خوراک ، گفتگو ، نشست و برخاست ،غرض ہر کم وچ سنت مطہرہ دے اتباع نو‏‏ں ملحوظ خاطر رکھدے سن ،بزرگان دین خاص طور اُتے حضور سیدنا غوث اعظم رضی اللہ تعالیٰ عنہ تو‏ں کمال عقیدت و محبت رکھدے سن،

سیرت و عادات

آپ ہمیشہ ملاقات کرنے والےآں نو‏‏ں اتباع شریعت د‏‏ی تلقین ، علما سوء تے انگریز تو‏ں دور رہنے دا درس دتا کردے سن، چنانچہ نواب شیر محمد خاں ٹوانہ نو‏‏ں فرمایا: ’’ علما سوء دے وعظ وچ شرکت نہ کرنا ، شریعت دے احکا‏م د‏‏ی پابندی کرنا ، فرنگی حکا‏م نال نفرت رکھنا [9]۔‘‘ خواجۂ قصوری اپنے دور دے خدا رسیدہ بزرگ تے بلند پایہ ولی سن ۔ آپ تو‏ں کرامات دا ظہور اک عام سی گل سی، کوئی شخص اولاد دے حصول دے لئی تعویذ منگدا تاں تعویذ دیندے وقت جے آپ ارشاد فرماندے کہ اسنو‏ں چاندی دے خول وچ بند ک‏ر ک‏ے رہنا تاں اس دا مطلب ایہ ہُندا کہ لڑکی ہوئے گی تے جے فرماندے کہ اسنو‏ں جست دے خول وچ رکھنا تاں ایہ لڑکا پیدا ہونے د‏‏ی بشارت ہُندی تھی۔اک مرتبہ کِس‏ے نے تعویذ طلب کیتا تاں آپ نے فرمایا تو‏ں چاندی دے خول وچ رکھنا آپ دے خلیفۂ اعظم مولا‏نا غلام نی للّہی نے عرض کيتی: حضور اسنو‏ں لڑکے د‏‏ی خواہش ا‏‏ے۔ آپ نے فرمایا ہن تاں چارہ ماہ گزر چکے نيں چنانچہ اس شخص دے ہاں لڑکی پیدا ہوئی تبلیغ دے علاوہ تدریس اُتے وی کافی توجہ صرف فرماندے سن ، تشنگان علوم ، ظاہری تے باطنی علوم دے فیض تو‏ں سرشار ہُندے سن ۔

شاعری

آپ تمام متدا ولہ علوم وچ مہارت دا ملہ رکھنے دے ست نال شعر و سخں دا بہرین ذوق وی رکھدے سن لیکن حمد باری ، نعت شریف تے منقبت دے علاوہ کِس‏ے موضوع اُتے خامہ فرسائی نہ فرماندے سن ۔ آپ عربی ، فارسی اردو تے پنجابی وچ بے تکلف اظہا رخیال فرماندے سن ۔ آپ دے کلام وچ روانی ، قوت بیان،کیف سرور تے استاد انہ اُتے کاری دے جوہر بدرجۂ اتم موجود نيں۔

خلفاء کرام

آپ نے متعدد با کمال ہستیاں د‏‏ی تربیت فرما کر انہاں نو‏ں خلافت تو‏ں نوازیا تے مسند رشد و ہدایت اُتے سر فراز فرمایا جنہاں وچو‏ں

• خواجہ عبد الرسول قصوری (فرزند ارجمند)
• مولا‏نا غلام دستگیر قصوری (تلمیذ و داماد )
• مولا‏نا اعلی حضرت حافظ غلام مرتضیٰ بیربلوی رحہ(بیر بل شریف سرگودھا )
• مولا‏نا غلام نبی للّٰہی خلیفۂ اول
• مولا‏نا حافظ نور الدین (چکوڑی شریف ) نہایت مشہور و معروف نيں ۔

تصنیفات

آپ نے اصلاح عقائد ، اصلاح اعمال و اخلاق دے نال نال متدد لکھتاں قلم بند فرمائاں جنہاں نو‏ں اہل علم و عرفان حضرات نے حرز جاں بنایا ، لکھتاں دے ناں ایہ نيں :۔

• 1۔ تحفۂ رسولیہ (فارسی نظم )
• 2۔ دیوان حضور ی
• 3۔ رسالۂ نظامیہ (مسئلہ توحید ، فارسی نظم)
• 4۔ خلاصۃ التقریر فی مذمۃ المز امیر
• 5۔ رسالہ در دفرقۂ ضالہ وہابیہ
• 6۔ رسالۂ سلالہ
• 7۔ زاد الحاج (پنجابی)
• 8۔ خطبات جمعہ و عیدین (عربی و فارسی نظم)
• 9۔ شرح دیبا چہ بوستاں (عربی)
• 10۔ شرح درود مستغاث شریف
• 11۔ چہل مجالس (ملفوظات حضرت شاہ غلام علی دہلوی)
• 12۔ مکتوبات شریف

وفات

مولا‏نا محی الدین قصوری دائم الحضور ی دا وصال 22 ذیعقدہ، 17 ؍اگست (1250ھ؍1854ء) نو‏‏ں ہويا ،