خٹک ناچ
خٹک ناچ ( Pashto) اک تیز مارشل اٹان ڈانس اے جو عامَ طور تے پاکستان اتے افغانستان دے کجھ پوربی حصیاں وچ پشتون دی کھدّ کھٹاک گوت دے قبیلے دے لوکاں ولوں اک تلوار اتے اک رومال لے کے نچیا جاندا ہے۔ ایہہ خٹک یودھیاں نے ملک شاہباز خان خٹک دے ویلے لڑائیاں وچ جان توں پہلاں اتے پھر خوش حال خان خٹک ولوں کیتا گیا سی۔ ایہہ یدھ-تیاری مشق وجوں ورتی جاندی سی اتے تلوار پلے دے نال اکلوتے ناچ وجوں جانیا جاندا اے۔ پشتون دے کلاسیکل ساہت، مشہور گاتھاواں، پشتونوالی (سماجی قدراں قیمتاں دا سانجھا کوڈ) توں علاوہ خٹک گروہ دی اجتمائی پچھان دا حصہ اے۔
اتہاس[سودھو]
اسدی شروعات اج دے پاکستان دے پشتون کھیتراں وچ پشتون دے خٹک قبیلے وچ ہوئی سی۔ ایہہ اتھن جاں اٹان دے ونّ-سونے روپ ہن۔ جس نوں خٹک اتے ہور پشتون قبیلیاں دے میمبراں، جنہاں وچ گلزیاں شامل ہن، ولوں اس دے مڈھلے روپاں وچوں اک وچ سرکھات رکھیا گیا اے۔ اتھن دے ناچ وچ بہت ساریاں کھیتری بھنتاواں ہن۔ روائتی پشتون کھیتراں وچ، ناچ ایتھینا دی اسی تشریح اتے ستکار اس نال جڑیا ہویا سی جس طرحاں پشتون نے اتھان نال سمجھوتہ کیتا۔ ایہہ ایتھینا یگ دالگدا اے جدوں کہ اتھان موجودہ پوربی افغانستان اتے اتر مغربی پاکستان وچ پشتون وچ بچ گیا سی۔
پشتون مول دے صحافی امانؤلا گلجئی نے خٹک دی جڑھاں نوں اک پرانے یونانی ناچ ول کھچیا۔ اس دے اصول دے مطابق، خٹک جاں اتھان، ایتھینا نوں وقف پرانے یونانی ناچ دا سبھ توں پرانا روپ اے۔ یونانیاں نے اس ناچ نوں اپنے نال بیکٹریا وچ لیاندا۔ یونانیاں نے پرانے پشتون-بااثر کھیتراں لئی روائتی ناچ نوں وداعی کیتا سی جدوں اوہناں نے کئی صدیاں پہلاں اس کھیتر نوں بستیواسی کیتا سی۔ پرانے یونان وچ، ایتھینا دی اسی تشریح اتے ستکار اس نال جڑیا ہویا سی، جس طرحاں پتھون دے سمجھوتے اتھان نال سن۔ لگدا اے کہ ایتھینا عیسائی یگ دوران یونان وچ الوپ ہو گئی سی جدوں کہ اتھان افغانستان اتے پشتون وچ بچ گیا سی۔
خٹک ڈانس دا ویروا[سودھو]
خٹک سٹائل آدمی اپنے ہتھاں وچ ہتھیاراں نال ایہہ نرت پیش کردے ہن۔ خٹک ڈانسر اک ہیرو دے جوش نال مظاہرہ کردا اے، اک وار وچ اک، دو جاں تن تلواراں پھڑدیاں سریر دیاں حرکتاں ولوں اپنی جسمانی تندرستی نوں پردرشت کردا اے۔ ڈانس اک پنج قدم دی رٹین اے جس وچ سپن شامل ہندے ہن، تلواراں اوہناں دے پچھلے پاسے اتے کوہنیاں نوں باہر ول پار کردیاں ہن، جاں اس نوں تلواراں نال باہری پاسے کیتا جا سکدا اے اتے عامَ طور اُتے ادھ سپن دی جگہ پوری سپن ہندی اے۔ بیٹ دی لے اُتے انحصار کردیاں، ایہہ سپن پوری سمکالیتا وچ پوری طرحاں الٹ ہو سکدا اے۔ ایہہ ناچ سنگیتکار نال پیش کیتا گیا، جو کہ نمائشاں دی تکنیک نوں ہراؤندا اے۔ ایہہ بہت تیزی نال پیش کیتا جاندا اے، پائیپر، کلیرین، اتے ڈنڈیاں نال کٹے ہوئے ڈھول دی خاصیت والے سنگیت نوں اپٹیمپو تے سیٹ کیتا جاندا اے۔ چالی تک آدمی تلواراں جاں رومال پھڑ کے اتے ایکروبیٹک کارنامے کردے ہوئے اکٹھے نچدے ہن۔ خٹک دا تیز ٹینپو اس نوں دوجے اٹان نالوں وکھرا کردا اے، جو ہولی ہولی شروع ہندا اے اتے ڈانس دے اگے ودھن نال رفتار نوں ودھاؤندا اے۔
رات نوں خٹک ناچ اک شروعاتی سنگیت، ڈرم جاںڈھول دی ہولی رفتار اتے اتے دھڑکن نوں ہلکے کے دبدبا، دے نال شروع ہندا اے۔ [۱] ڈانسر سرکل دے مدھ وچ رکھے پیادے دے اک جوڑے نوں شروع دے طور تے [۲] کجھ معاملیاں وچ، ڈانسر اک اچانک اگّ لگاؤندے ہن۔ ایہہ قدم کسے ویکھن والے لئی عجیب لگ سکدے ہن کیونکہ اوہناں وچ اتکتھنی والیاں پچھڑیاں اتے اگلیاں چالاں ہندیاں ہن، جو کہ طوفاناں ولوں گھمدیاں ہن جویں کہ ایئر تھروٹس اتے پیری۔ ڈانس دی رفتار دھڑکن دے نال ہی تیز ہو جاندی اے۔ تال تبدیلیاں اکثر ہتھاں دیاں حرکتاں نال ہندیاں ہن جدوں کہ فائینل وچ ڈانسراں دیاں انگلیاں اُتے جاری ادوں تک گھمدے ہن، جدوں تک اوہ تھکّ نہیں جاندے۔ ایہہ ڈانس صوفی دے بھڑکے درویشاں ورگا اے جدوں تک ناچ چلدا اے ادوں تک کوئی وی نچدا نہیں چھڈدا۔
ہور روپ[سودھو]
خٹک ڈانس اتے انفرادی مظاہرہ۔