داخلہ امور دی عوامی کمیساریت
| Народный комиссариат внутренних дел Naródnyy komissariát vnútrennikh dyél | |
.svg) NKVD emblem | |
| ایجنسی دا جائزہ | |
|---|---|
| قیام | 10 July 1934 |
| پیش رو ایجنسیاں |
|
| تحلیل | 15 March 1946 |
| Superseding agencies | |
| قسم | • Secret police • Intelligence agency • Law enforcement • Gendarmerie • Border guard • قید خانہ |
| دائرہ کار | سوویت اتحاد |
| صدر دفتر | 11-13 ulitsa Bol. Lubyanka, ماسکو, روسی سوویت وفاقی اشتراکی جمہوریہ, سوویت اتحاد |
| ایجنسی ایگزیکٹوز |
|
| اعلیٰ ایجنسی | Council of the People's Commissars |
| تحت ایجنسیاں |
|
سن 1917 وچ روسی سوویت فیڈریٹو سوشلسٹ ریپبلک دے این دے وی ڈی دے طور اُتے قائم کيتا گیا سی ، [۱] اصل وچ اس ایجنسی نوں باقاعدہ پولیس کم کرنے تے ملک دی جیلاں تے لیبر کیمپاں دی نگرانی دا کم سونپیتا گیا سی۔ [۲] اسنوں 1930 وچ ختم کردتا گیا ، اس دے کم نوں ہور ایجنسیاں وچ منتشر کردتا گیا ، صرف 1934 وچ اسنوں آل یونین وزارت دی حیثیت توں بحال کيتا گیا۔ [۳]
او جی پی یو ( خفیہ پولیس تنظیم) دے فرائض نوں 1934 وچ این دے وی ڈی وچ منتقل کر دتا گیا ، جس توں اسنوں قانون نافذ کرنے والی سرگرمیاں اُتے اجارہ داری حاصل ہوئی جو دوسری جنگ عظیم دے اختتام تک جاری رہی۔ [۲] اس مدت دے دوران ، NKVD وچ عام نظم عام دی سرگرمیاں ، نال ہی خفیہ پولیس دی سرگرمیاں شامل سن۔ [۴] این دے وی ڈی سیاسی جبر وچ اپنے کردار تے جوزف اسٹالن دے ماتحت عظيم دہشت نوں انجام دینے دے لئی جانیا جاندا اے۔ اس دی قیادت جنریخ یاگوڈا ، نیکولائی یزووف تے لورنٹی بیریا نے دی ۔ [۵][۶][۷]
این دے وی ڈی نے غیر متعدد شہریاں دے وڈے پیمانے اُتے غیرقانونی سزائے موت اُتے عمل درآمد کيتا ، تے جبری مزدوری کیمپاں دے گلاگ نظام نوں چلانے دا انتظام کيتا۔ انہاں دے ایجنٹ دولت مند کساناں دے جبر دے نال نال پوری قومیتاں نوں وڈے پیمانے اُتے ملک دے غیر آباد علاقےآں وچ ملک بدر کرنے دے ذمہ دار سن ۔ [۸][۹] انہاں نے سوویت سرحداں تے جاسوسی (جس وچ سیاسی قتل شامل سن ) دے تحفظ دی نگرانی دی ، تے دوسرے ملکاں وچ کمیونسٹ تحریکاں تے کٹھ پتلی حکومتاں وچ سوویت پالیسی نوں نافذ کيتا ، [۱۰] خاص طور اُتے پولینڈ وچ جبر تے قتل عام۔ [۱۱]
مارچ 1946 وچ تمام پیپلز کمیسیٹریٹ دا ناں وزارتاں وچ تبدیل کردتا گیا ، تے NKVD وزارت برائے داخلی امور (MVD) بن گیا۔ [۱۲]
تریخ تے ڈھانچہ
[سودھو]
1917 دے روسی فروری انقلاب دے بعد ، عارضی حکومت نے زارسٹ پولیس نوں تحلیل کردتا تے پیپلز ملیٹسیا تشکیل دے دتا ۔ اس دے نتیجے وچ روسی اکتوبر انقلاب 1917 ء دے دی قیادت وچ ریاستی طاقت دے اک جبت دیکھیا لینن تے بالشویکاں ، اک نواں قائم کرنے والے بالشویک حکومت، روسی سوویت وفاقی اشتراکی جمہوریہ (RSFSR). عارضی حکومت کیتی وزارت برائے داخلی امور (ایم وی ڈی) ، اس توں پہلے جارجی لیوو (مارچ 1917 سے) تے فیر نیکولائی اوکزنتیف دے تحت ( 6 August [قت 24 July] 1917 ) تے الیکِسے نیکٹن ( 8 October [قت 25 September] 1917 ) ، پیپلز کمیسار دے تحت NKVD (اندرونی معاملات دی پیپلز کمیٹی) وچ تبدیل ہوگیا۔ اُتے ، این دے وی ڈی اپریٹس ایم وی ڈی توں وراثت وچ آنے والے فرائض ، جداں مقامی حکومتاں دی نگرانی تے فائر فائٹنگ توں مغلوب سی ، تے پرولتاریاں دے زیر اہتمام ورکرز تے کسان 'ملیشیا' وڈے پیمانے اُتے ناتجربہ کار تے نا اہل سن ۔ ایہ احساس کردے ہوئے کہ اس دے پاس کوئی قابل سیکیورٹی فورس نئيں اے ، آر ایس ایف ایس آر دی عوامی کمیٹی برائے کونسل نے قائم کيتا ( 20 December [قت 7 December] 1917 ) اک خفیہ سیاسی پولیس ، چیکا ، جس دی سربراہی فیلکس ڈزرزنسکی نے دی ۔ جے "روسی سوشلسٹ کمیونسٹ انقلاب دی حفاظت" دے لئی ضروری سمجھیا جاندا اے تاں اس نے فوری غیر عدالدی مقدمات چلانے تے پھانسی دینے دا حق حاصل کرلیا۔
چیکا نوں 1922 وچ آر ایس ایف ایس آر دے NKVD دے ریاستی پولیٹیکل ڈائریکٹوریٹ ، یا جی پی یو دی حیثیت توں تنظیم نو بنایا گیا سی۔ [۱۳] 1922 وچ یو ایس ایس آر نے تشکیل دتا ، جس وچ RSFSR اس دا سب توں وڈا ممبر سی۔ جی پی یو او ایس پی آر (جوائنٹ اسٹیٹ پولیٹیکل ڈائریکٹوریٹ) ، یو ایس ایس آر دی کونسل آف پیپلز کمیشنر دے تحت بن گیا۔ آر ایس ایف ایس آر دے NKVD نے ملیشیایا تے ہور مختلف ذمہ داریاں اُتے اپنا کنٹرول برقرار رکھیا۔
1934 وچ آر ایس ایف ایس آر دی این دے وی ڈی نوں آل یونین سیکیورٹی فورس وچ تبدیل کر دتا گیا ، این دے وی ڈی (جس کو سوویت یونین دے رہنماواں دی کمیونسٹ پارٹی جلد ہی "ساڈی پارٹی دی اہم لاتعلقی" دے ناں توں پکار گئی) ، تے او جی پی یو نوں شامل کے لیا گیا NKVD بطور مرکزی نظامت برائے ریاستی سیکیورٹی (GUGB)؛ آر ایس ایف ایس آر دا وکھ وکھ NKVD 1946 تک (RSFSR دے MVD دی حیثیت سے) دوبارہ نئيں اٹھایا گیا سی۔ نتیجے دے طور اُتے ، این دے وی ڈی نے باقاعدہ پولیس دے نال نال حراست دی تمام سہولیات (جبری مشقت دے کیمپاں ، جس نوں گلگ دے ناں توں جانیا جاندا اے ) وی اپنے کنٹرول وچ لے لیا۔ مختلف اوقات وچ ، این دے وی ڈی دے پاس "ГУ" - Главное управление as دے عنوان توں درج ذیل چیف ڈائرکٹریٹ ہُندے سن ۔ ، Glavnoye upravleniye . سانچہ:Chronology of Soviet secret police agencies
- ГУГБ - государственной безопасности ، اسٹیٹ سیکیورٹی ( جی یو جی بی ، Glavnoye upravleniye gosudarstvennoi bezopasnosti )
- ГУРКМ- рабоче-крестьянской милиции، مزدوراں تے کساناں دے Militsiya ( GURKM ، Glavnoye upravleniye raboče-krest'yanskoi militsyi )
- and пограничной и внутренней охраны ، بارڈر اینڈ اندرونی گارڈز ( GUPVO ، GU pograničnoi i vnytrennei okhrany )
- . охран охраны ، فائر فائٹنگ سروسز ( GUPO ، GU požarnoi okhrany )
- ГУШосДор– хых дорог ، ہائی ویز دے ( GUŠD ، GU šosseynykh dorog )
- ГУЖД– хых дорог ، ریلوے دا ( GUŽD ، GU železnykh dorog )
- ГУЛаг– Главное управление исправительно-трудовых лагерей и колоний ، ( گلگگ ، Glavnoye upravleniye ispravitelno-trudovykh lagerey i kolonii )
- ГЭУ - Econom ، اکنامکس (GEU ، Glavnoye ekonomičeskoie upravleniye )
- Transport – Transport ، ٹرانسپورٹ (GTU ، Glavnoye transportnoie upravleniye )
- ГУВПИ - хых и хых ، POWs تے اندرونی افراد ( GUVPI ، Glavnoye upravleniye voyennoplennikh i internirovannikh )
یژوف دور
[سودھو]جب تک نیکولائی یزووف نے سن 1936 دے موسم خزاں وچ علاقائی سیاسی پولیس دی صفائی توں تنظیم نو دا آغاز نئيں کيتا تے مئی 1939 نوں آل یونین این دے وی ڈی دی ہدایت نامہ دے ذریعہ باقاعدہ طور اُتے منظوری دے دتی سی جس دے ذریعہ مرکز توں مقامی سیاسی پولیس وچ تمام تقرریاں نوں کنٹرول کيتا گیا سی۔ مقامی اکائیاں دے مرکزی کنٹرول تے مقامی تے علاقائی پارٹی عناصر دے نال انہاں یونٹاں دی ملی بھگت دے وچکار متواتر تناؤ ، جس دے نتیجے وچ ماسکو دے منصوبےآں نوں ناکام بناتے نيں۔ [۱۴]
1934 وچ اس دے قیام دے بعد ، NKVD نے بہت ساریاں تنظیمی تبدیلیاں کيتیاں ۔ صرف 1938 تے 1939 دے درمیان ، NKVD دا ڈھانچہ تے قیادت تن بار بدلا۔ [ حوالہ دی ضرورت ] یژوف دے عہدے وچ رہنے دے دوران ، عظيم دہشت صرف 1937 ء تے 1938 ء دے عروج نوں پہنچیا ، گھٹ توں گھٹ 1.3 ملین افراد گرفتار ہوئے تے 681،692 افراد نوں 'ریاست دے خلاف جرائم' دے الزام وچ پھانسی دتی گئی۔ یژوف دے تحت گلگ آبادی وچ 685،201 اضافہ ہويا ، صرف دو سالاں وچ انہاں دی تعداد تقریبا تن گنیا ودھ گئی ، انہاں وچوں گھٹ توں گھٹ 140،000 قیدی (تے ممکنہ طور اُتے بوہت سارے) غذائیت ، تھکن تے کیمپاں وچ موجود عناصر (یا انہاں دی آوا جائی دے دوران) ہلاک ہوگئے سن ۔ [۱۵]
3 فروری 1941 نوں ، سوویت مسلح افواج دے فوجی انسداد انٹیلی جنس دے ذمہ دار جی یو جی بی این دے وی ڈی سیکیورٹی سروس دے چوتھے محکمہ (خصوصی سیکشن ، او او) ، [۱۶] جس وچ 12 سیکشن تے اک انویسٹی گیشن یونٹ شامل سی ، نوں جی یو بی این دے وی ڈی یو ایس ایس آر توں وکھ کردتا گیا۔
NKVD دے اندر OO GUGB دے سرکاری پرسماپن دا اعلان 12 فروری نوں NKVD تے NKGB USSR دے مشترکہ آرڈر نمبر 00151/003 دے ذریعہ کيتا گیا سی۔ بقیہ جی یو جی نوں ختم کردتا گیا تے عملہ نوں نويں تشکیل پانے والے پیپلز کمریٹریٹ برائے ریاستی سیکیورٹی (این دے جی بی) وچ منتقل کردتا گیا۔ سابق جی یو جی دے محکمےآں دا ناں ڈائریکٹوریٹ رکھ دتا گیا۔ مثال دے طور اُتے ، غیر ملکی انٹیلی جنس یونٹ جو محکمہ خارجہ (آئی این او) دے ناں توں جانیا جاندا اے ، غیر ملکی نظامت (آئی این یو) بن گیا۔ سیکریٹ پولیٹیکل ڈیپارٹمنٹ (ایس پی او) دی نمائندگی کرنے والی جی یو جی پولیٹیکل پولیس یونٹ سیکرٹ پولیٹیکل ڈائرکٹوریٹ (ایس پی یو) بن گیا ، تے ايسے طرح۔ سابق GUGB چوتھا محکمہ (OO) نوں تن حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ اک سیکشن ، جس نے این دے وی ڈی فوجیاں وچ فوجی جوابی انٹیلیجنس نوں سنبھالیا (جی یو جی چوتھا محکمہ او او دا سابقہ 11 واں سیکشن) تیسرا این دے وی ڈی ڈیپارٹمنٹ یا اوکے آر (اوڈیٹل کونٹررازیدکی) بن گیا ، او دے آر این دے وی ڈی دے سربراہ الیگزینڈر بلیانوف سن ۔
سوویت یونین (جون 1941) اُتے جرمنی دے حملے دے بعد ، این دے جی بی یو ایس ایس آر نوں ختم کردتا گیا تے 20 جولائی 1941 نوں اوہ یونٹ جو این دے جی بی دی تشکیل کردے سن اوہ این دے وی ڈی یو ایس ایس آر دا حصہ بن گئے۔ ملٹری سی آئی نوں محکمہ توں ڈائریکٹوریٹ تے این دے وی ڈی تنظیم وچ برتن بنانے دے لئی وی اپ گریڈ کيتا گیا سی (ڈائریکٹوریٹ آف اسپیشل ڈیپارٹمنٹس یا یو او او این دے وی ڈی یو ایس ایس آر)۔ واحد سیکشن 11 جنوری 1942 تک یو او او این دے وی ڈی وچ واپس نئيں آیا جدوں تک این دے وی ایم ایف (نیوی) وچ انسداد لڑائی دا ذمہ دار اک سی۔ ایہ 11 جنوری 1942 نوں NKVD دے کنٹرول وچ واپس آگیا کیونجے پی او گلاڈکوف دے زیر انتظام یو او او 9 واں محکمہ سی۔ اپریل 1943 وچ ڈائریکٹوریٹ آف اسپیشل ڈیپارٹمنٹ نوں ایس ایم آر ایس ایچ وچ تبدیل کر دتا گیا تے اسنوں پیپل ڈیفنس اینڈ کمیسریٹس وچ منتقل کردتا گیا۔ ايسے دے نال ہی ، NKGB نوں آزادانہ ریاستی سیکیورٹی کمیسیٹریٹ بنا کے NKVD نوں دوبارہ سائز تے فرائض وچ کمی کردتی گئی۔
1946 وچ ، تمام سوویت کمیسارتاں دا ناں تبدیل کرکے "وزارتاں" رکھی گئياں۔ ايسے مناسبت توں ، یوپی ایس آر دی پیپلز کمیٹی برائے داخلی امور (این دے وی ڈی) وزارت برائے داخلی امور (ایم وی ڈی) بن گیا ، جدوں کہ این دے جی بی دا ناں بدل کے وزارت ریاستی سیکیورٹی (ایم جی بی) رکھ دتا گیا۔
1953 وچ ، لیوینتری بیریا دی گرفتاری دے بعد ، ایم جی بی واپس ایم وی ڈی وچ ضم ہوگ.۔ پولیس تے سیکیورٹی خدمات بالآخر 1954 وچ تقسیم ہوگئياں:
- یو ایس ایس آر دی وزارت برائے داخلی امور (ایم وی ڈی) ، مجرم ملیشیا تے اصلاحی سہولیات دا ذمہ دار اے۔
- یو ایس ایس آر کمیٹی برائے ریاستی سلامتی (کے جی بی ) ، جو سیاسی پولیس ، انٹلیجنس ، انسداد انٹیلی جنس ، ذاتی حفاظت (قیادت کی) تے خفیہ مواصلات دے لئی ذمہ دار اے۔
مرکزی ڈائریکٹوریٹ (محکمے)
[سودھو]- ریاستی سیکیورٹی
- مزدور کسان کسان ملیشیا
- بارڈر تے داخلی سلامتی
- فائر فائٹنگ سیکیورٹی
- اصلاح تے لیبر کیمپ
- دوسرے چھوٹے محکمے
- محکمہ شہری رجسٹریشن
- فنانشل (FINO)
- انتظامیہ
- انسانی وسائل
- سیکرٹریٹ
- خصوصی تفویض
درجہ بندی دا نظام (ریاست دی حفاظت)
[سودھو]1935–1945 وچ سوویت فوج دے معیاری درجہ بندی دے نظام وچ ضم ہونے توں پہلے این دے وی ڈی دے مین ڈائرکٹوریٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی دا اپنا درجہ بندی دا نظام سی۔
- اعلیٰ سطح دے کمانڈنگ عملہ
- کمشنر جنرل اسٹیٹ سیکیورٹی (بعد وچ 1935 وچ )
- کمشنر آف اسٹیٹ سیکیورٹی اول کلاس
- کمشنر آف اسٹیٹ سیکیورٹی 2 کلاس
- کمشنر آف اسٹیٹ سیکیورٹی تیسری کلاس
- کمشنر آف اسٹیٹ سیکیورٹی (سینئر میجر آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1943 توں پہلے)
- سینئر کمانڈنگ عملہ
- اسٹیٹ سیکیورٹی دے کرنل (1943 توں پہلے میجر آف اسٹیٹ سیکیورٹی)
- لیفٹیننٹ کرنل آف اسٹیٹ سیکیورٹی (کیپٹن آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1943 توں پہلے)
- میجر آف اسٹیٹ سیکیورٹی (سینئر لیفٹیننٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1943 توں پہلے)
- درمیانی سطح دے کمانڈنگ عملہ
- کیپٹن آف اسٹیٹ سیکیورٹی (لیفٹیننٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1943 توں پہلے)
- سینئر لیفٹیننٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی (جونیئر لیفٹیننٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1943 توں پہلے)
- لیفٹیننٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی (سارجنٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1942 توں پہلے)
- جونیئر لیفٹیننٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی (سارجنٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1942 توں پہلے)
- جونیئر کمانڈنگ عملہ
- ماسٹر سارجنٹ آف اسپیشل سروس (1943 سے)
- سینئر سارجنٹ آف اسپیشل سروس (1943 سے)
- سارجنٹ آف اسپیشل سروس (1943 سے)
- جونیئر سارجنٹ آف اسپیشل سروس (1943 سے)
NKVD سرگرمیاں
[سودھو]این دے وی ڈی دا بنیادی کم سوویت یونین دی ریاستی سلامتی دا تحفظ سی۔ ایہ کردار وڈے پیمانے اُتے سیاسی جبر دے ذریعہ انجام پایا ، جس وچ ہزاراں سیاستداناں تے شہریاں دے مجرم قتل ، ہور اغواء ، قتل تے وڈے پیمانے اُتے ملک بدری شامل نيں۔
گھریلو جبر
[سودھو]
سوویت ریاست دے سمجھے جانے والے دشمناں ("عوام دے دشمن ") دی طرف سوویت داخلی پالیسی اُتے عمل درآمد کردے ہوئے ، انہاں گنت تعداد وچ لوکاں نوں گلگ کیمپاں وچ بھیج دتا گیا تے این دے وی ڈی دے ذریعہ سیکڑاں ہزاراں افراد نوں پھانسی دے دتی گئی۔ باضابطہ طور اُتے ، انہاں لوکاں وچوں زیادہ تر افراد نوں این دے وی ڈی ٹروکی ("ٹرپلٹس") - خصوصی عدالتاں دے مارشل نے سزا سنائی۔ خفیہ معیار بوہت گھٹ سن : اک گمناں مخبر دی طرف توں اطلاع نوں گرفتاری دے لئی کافی بنیاد سمجھیا جاندا سی۔ ریاست دے اک خاص فرمان دے ذریعہ "قائل کرنے دے جسمانی ذرائع" (تشدد) دے استعمال کیتی منظوری دتی گئی سی ، جس نے متعدد بدسلوکیوں دا دروازہ کھولیا ، جو متاثرین تے خود این دے وی ڈی دے ممبراں دی بازیابی وچ دستاویز کردہ اے۔ اس طرح دی کارروائیاں دے نتیجے وچ پیدا ہونے والی سیکڑاں اجتماعی قبراں بعد وچ پورے ملک وچ دریافت ہوئیاں۔ دستاویزی ثبوت موجود نيں کہ این دے وی ڈی نے خفیہ "منصوبےآں" دے ذریعہ وڈے پیمانے اُتے غیر قانونی عدالدی سزائے موت دا ارتکاب کيتا۔ انہاں منصوبےآں نے متاثرین دی تعداد تے تناسب (سرکاری طور اُتے "عوامی دشمن") نوں اک مخصوص خطے وچ قائم کيتا (مثال دے طور اُتے پادریاں ، سابقہ امرا وغیرہ دے کوٹے دی شناخت ، قطع نظر شناخت کی)۔ این دے وی ڈی آرڈر نمبر 00486 دے مطابق بچےآں سمیت دبے ہوئے افراد دے اہل خانہ وی خودبخود دب گئے ۔
کمیونسٹ پارٹی دے پولیٹ بیورو دے فیصلےآں دے مطابق تعاقب متعدد لہراں وچ منظم کيتا گیا سی۔ انجینئرز (طاقت ٹرائل ) ، پارٹی تے فوجی اشرافیہ دے پلاٹ ( آرڈر 00447 دے نال عظيم دہشت ) ، تے طبی عملہ (" ڈاکٹراں دا پلاٹ ") دے درمیان مہمات کچھ مثال نيں۔ ماسکو ، ایوانوو تے اومسک دے شہراں وچ عظيم دہشت دے دوران سوویت یونین وچ گیس دی ویناں استعمال کیتی گئياں [۱۷][۱۸]
این دے وی ڈی دے متعدد وڈے پیمانے اُتے آپریشن پورے نسلی قسماں دے مقدمے چلانے توں متعلق سن ۔ مثال دے طور اُتے ، NKVD دے پولش آپریشن 1937–1938 وچ 111،091 قطباں اُتے عمل درآمد دے نتیجے وچ ہويا۔ [۱۹] کچھ مخصوص نسلاں دی پوری آبادی نوں زبردستی دوبارہ آباد کيتا گیا ۔ سوویت یونین وچ مقیم غیر ملکیوں اُتے خصوصی توجہ دتی گئی۔ جدوں سوویت یونین وچ مقیم امریکی شہریاں نے ماسنوں ميں امریکی سفارتخانے دے دروازے اُتے حملہ کيتا تاں انہاں نے یو ایس ایس آر چھڈنے دے لئی نويں امریکی پاسپورٹ دی درخواست کيتی۔ (ان دے اصل امریکی پاسپورٹ 'رجسٹریشن' دے مقاصد دے لئی کئی سال پہلے لئے گئے سن ) ، کوئی وی جاری نئيں کيتا گیا سی۔ اس دے بجائے ، این دے وی ڈی نے فوری طور اُتے انہاں تمام امریکیوں کوگرفتار کرلیا ، جنھاں لیوینکیکا جیل وچ لے جایا گیا تے بعد وچ گولی مار دتی گئی۔ [۲۰] سوویت فورڈ جی اے زیڈ پلانٹ وچ امریکی فیکٹری دے کارکنان ، جنہاں اُتے اسٹالین نوں مغربی اثر و رسوخ دے ذریعہ 'زہر آلود' ہونے دا شبہ سی ، انھاں دوسرےآں دے نال این بی وی ڈی نے انہاں ہی فورڈ ماڈل اے کاراں وچ تعمیر کرنے وچ مدد فراہم کيتی سی ، جنھاں انھاں نے تشدد دا نشانہ بنایا سی ، اوتھے لے جایا گیا سی۔ ؛ تقریبا all سب نوں پھانسی دے دتی گئی یا مزدور کیمپاں وچ فوت ہوگئے۔ ماسکو دے نزدیک واقع یوزونیو بٹوو ضلع وچ متعدد مقتول امریکیوں نوں اجتماعی قبر وچ سُٹ دتا گیا۔ [۲۱] اس دے باوجود ، سوویت جمہوریہ دے عوام نے NKVD متاثرین دی اکثریت تشکیل دتی [[17] [* 18]۔
NKVD نے روسی آرتھوڈوکس چرچ ، یوکرین آرتھوڈوکس چرچ جداں نسلی اقلیتاں تے مذہبی عقائد نوں مہلک وحشیانہ ظلم و ستم تے تباہی دے لئی روسی سوویت کمیونسٹ حکومت دا بازو دا کردار وی ادا کيتا۔ ، رومن کیتھولک چرچ ، یونانی کیتھولک ، اسلام ، یہودیت تے ہور مذہبی تنظیماں ، جس دی سربراہی ییوجینی توککوف کر رہے نيں ۔
بین الاقوامی کارروائیاں
[سودھو]
1930 دی دہائی دے دوران ، این دے وی ڈی انہاں لوکاں دے سیاسی قتل دے ذمہ دار سی جنہاں دا خیال اے کہ اسٹالن نے اس دی مخالفت کيتی سی۔ جاسوسی نیٹ ورک جنہاں دی سربراہی وچ بہزبانی این دے وی ڈی دے تجربہ کار آفیسر نيں جداں پایل سوڈوپلاٹوف تے اشک اخمروف ، ریاستہائے متحدہ امریکا سمیت تقریبا ہر وڈے مغربی ملک وچ قائم کيتا گیا سی۔ NKVD نے مارک زبوروسکی جداں بے روزگار دانشوراں توں لے کے مارٹھا ڈوڈ جداں اشرافیہ تک ہر شعبہ ہائے زندگی توں لے کے جاسوسی دی کوششاں دے لئی ایجنٹاں نوں بھرتی کيتا۔ انٹیلیجنس نوں جمع کرنے دے علاوہ ، انہاں نیٹ ورکاں نے ناں نہاد گیلے کاروبار دے لئی تنظیمی معاونت فراہم دی ، [۲۲] جتھے سوویت یونین دے دشمن یا تاں غائب ہوگئے یا فیر انہاں نوں کھلے عام ختم کردتا گیا۔ [۲۳]
این دے وی ڈی دی انٹلیجنس اینڈ اسپیشل آپریشنز ( انوسٹرانی اوٹٹل ) یونٹ نے سوویت یونین دے سیاسی دشمناں ، جداں قوم پرست تحریکاں دے قائدین ، سابقہ سارسٹ عہدیداراں ، تے جوزف اسٹالن دے ذاتی حریفاں دے بیرون ملک قتل دا اہتمام کيتا۔ ایداں دے پلاٹاں دے سرکاری طور اُتے تصدیق شدہ متاثرین وچ شامل سن :
- لیون ٹراٹسدی ، اسٹالن دا ذاتی سیاسی دشمن تے اس دا سب توں تلخ بین الاقوامی نقاد ، 1940 وچ میکسیکو سٹی وچ ماریا گیا۔
- یووین کونوالیٹس ، یوکرائن دے ممتاز محب وطن رہنما ، جو سوویت یوکرین وچ علیحدگی پسند تحریک پیدا کرنے دی کوشش کر رہے سن ۔ نیدرلینڈ دے روٹرڈیم وچ قتل
- یارگینی ملر ، سارسٹ (شاہی روسی) فوج دے سابق جنرل ، 1930 دی دہائی وچ ، اوہ یوروپی حکومتاں دی حمایت توں سوویت یونین دے اندر کمیونسٹ مخالف تحریکاں دے لئی مالی اعانت دینے دا ذمہ دار سی۔ پیرس وچ اغوا کرکے ماسکو لیایا گیا ، جتھے انہاں توں تفتیش کيتی گئی تے اسنوں پھانسی دے دتی گئی
- آزاد جارجیا دے وزیر اعظم ، نو رامشویلی ، بالشویک دے قبضے دے بعد فرانس فرار ہوگئے سن ۔ جارجیائی قوم پرست تنظیماں نوں مالی اعانت فراہم کرنے تے اگست وچ ہونے والی بغاوت دے ذمہ دار ، انہاں نوں پیرس وچ قتل کيتا گیا تھا
- بورس ساینکوف ، روسی انقلابی تے بلشویک انسداد دہشتگرد ( جی پی یو دے ٹرسٹ آپریشن دے ذریعہ 1924 وچ روس دی طرف راغب ہوئے کے ہلاک ہوگئے سن )۔
- سیڈنی ریلی ، ایم آئی 6 دا برطانوی ایجنٹ جو 1925 وچ جان بجھ کر روس وچ داخل ہويا سی جس نے ساوینکوف دی موت دا بدلہ لینے دے لئی ٹرسٹ آپریشن نوں بے نقاب کرنے دی کوشش کيتی سی۔
- الیگزنڈر کٹپوف ، سارسٹ (شاہی روسی) فوج دے سابق جنرل ، جو فرانسیسی تے برطانوی حکومتاں دے تعاون توں کمیونسٹ مخالف گروہاں نوں منظم کرنے وچ سرگرم سن
مشہور سیاسی ناراض افراد وی انتہائی مشکوک حالات وچ مردہ پائے گئے ، جنہاں وچ والٹر کرویتسکی ، لیڈ سیڈوف ، اگناس رِس تے سابق جرمن کمیونسٹ پارٹی (کے پی ڈی) دے سابق رکن ویلی مونزین برگ شامل نيں۔ [۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸]
سنکیانگ وچ سوویت نواز دے حامی رہنما شینگ شوکئی نے 1937 وچ اسٹالن دے عظيم دہشت توں متفق ہونے دے لئی این دے وی ڈی دی مدد حاصل کيتی۔ شینگ تے سوویت یونین نے سوویت یونین نوں ختم کرنے دے لئی ٹراٹسکی دی اک وڈی سازش تے "فاشسٹ ٹراٹسکیٹ سازش" دا الزام لگایا۔ سوویت قونصل جنرل گیریگین اپریسوف ، جنرل ما ہشن ، ما شاؤ ، محمود سیجن ، سنکیانگ صوبے دے سرکاری رہنما ہوانگ ہان چانگ تے ہوجا نیاز اس سازش وچ شامل 435 مبینہ سازشاں وچ شامل سن ۔ سنکیانگ سوویت اثر و رسوخ وچ آیا۔ [۲۹]
ہسپانوی خانہ جنگی
[سودھو]ہسپانوی خانہ جنگی دے دوران ، NKVD دے ایجنٹاں نے ، کمیونسٹ پارٹی آف اسپین دے نال مل کے کم کردے ہوئے ، سوویت اثر و رسوخ نوں ہور مدد کرنے دے لئی سوویت فوجی امداد دا استعمال کردے ہوئے ، ریپبلکن حکومت اُتے کافی کنٹرول حاصل کيتا۔ [۳۰] این دے وی ڈی نے راجگڑھ میڈرڈ دے آس پاس متعدد خفیہ جیلاں قائم کيتیاں ، جو NKVD دے سیکڑاں دشمناں نوں نظربند ، تشدد تے مارنے دے لئی استعمال کيتا جاندا سی ، پہلے ہسپانوی قوم پرستاں تے ہسپانوی کیتھولک اُتے توجہ مرکوز کردے ہوئے ، جدوں کہ 1938 دے آخر توں ودھدی ہوئی انتشار پسنداں تے ٹراٹسکیوں نوں ظلم و ستم دا نشانہ بنایا گیا۔ .[۳۱] 1937 وچ ینڈریس Nin دی ، دے سیکرٹری ٹراٹسکائیٹ POUM تے انہاں دے ساتھیاں اُتے تشدد کيتا تے بارسلونا وچ اک NKVD جیل وچ ہلاک ہوئے سن .[۳۲]
دوسری جنگ عظیم
[سودھو]
جرمن حملے توں پہلے ، اپنے مقاصد نوں پورا کرنے دے ل ، NKVD جرمن گسٹاپو ورگی تنظیماں توں وی تعاون کرنے دے لئی تیار سی۔ مارچ 1940 وچ ، NKVD تے گیسٹاپو دے نمائندےآں نے پولینڈ دی تسکین نوں مربوط کرنے دے لئی ، زکوپین وچ اک ہفتے دے لئی ملاقات کيتی۔ Gestapo – NKVD کانفرنساں دیکھو ۔ سوویت یونین نے سیکڑاں جرمن تے آسٹریا دے کمیونسٹاں نوں اپنی دستاویزات دے نال ، ناپسندیدہ غیر ملکیوں دی حیثیت توں گیستاپو دے حوالے کيتا۔ اُتے ، بوہت سارے این دے وی ڈی یونٹس بعد وچ وہرماچٹ توں لڑنے دے لئی سن ، مثال دے طور اُتے دسواں رائفل ڈویژن این دے وی ڈی ، جو اسٹالن گراڈ دی لڑائی وچ لڑا سی۔
جرمنی دے حملے دے بعد NKVD نے قیدیاں نوں باہر کڈیا تے ہلاک کردتا ۔
دوسری جنگ عظیم دے دوران ، این دے وی ڈی اندرونی فوجی دستےآں دے یونٹاں نوں عقبی علاقےآں دی حفاظت دے لئی استعمال کيتا گیا سی ، جس وچ سوویت یونین دی فوج دے ڈویژناں دی پسپائی نوں روکنا وی شامل سی۔ بنیادی طور اُتے داخلی سلامتی دے لئی کرنا اگرچہ، NKVD ڈویژناں کدی کدی دی موجودگی نوں روکنے دے لئی سامنے وچ استعمال کيتا گیا تبتیاگ سٹالن دے ذریعے آرڈر نمبر 270 تے حکم نمبر 227 ظلم تے جبر دے ذریعے بلند فوجاں دے حوصلے کرنے دا مقصد اے جس وچ 1941 تے 1942 وچ آئین. جنگ دے آغاز وچ ، این دے وی ڈی نے 15 رائفل ڈویژن تشکیل دتی ، جو 1945 تک ودھ کے 53 ڈویژناں تے 28 بریگیڈاں تک پہنچ گئياں۔ [۳۳] شناخت شدہ این دے وی ڈی اندرونی فوجیاں ڈویژناں دی اک لسٹ سوویت یونین ڈویژناں دی لسٹ وچ دیکھی جاسکدی اے۔ اگرچہ بنیادی طور اُتے داخلی سلامتی دا ارادہ کيتا گیا سی ، لیکن کدی کدی این دے وی ڈی ڈویژن فرنٹ لائناں وچ استعمال ہُندے سن ، مثال دے طور اُتے اسٹالن گراڈ دی لڑائی تے 1944 دی کریمین جارحیت دے دوران ۔ وافین ایس ایس دے برخلاف ، NKVD نے کوئی بکتر بند یا میکانائزڈ یونٹ نئيں کھڑا کيتا۔
دشمن دے زیر قبضہ علاقےآں وچ ، NKVD نے توڑ پھوڑ دے متعدد مشن کيتے۔ کیف دے زوال دے بعد ، این دے وی ڈی ایجنٹاں نے نازی ہیڈ کوارٹر تے ہور مختلف اہداف نوں اگ لگیا دتی ، تے آخر کار اس شہر دا بیشتر حصہ جل کے خاکستر ہوگیا۔ [۳۴] ايسے طرح دی کاروائیاں مقبوضہ بیلیروسیا تے یوکرین وچ ہوئی نيں۔
این دے وی ڈی (بعد وچ دے جی بی ) نے وڈے پیمانے اُتے گرفتاریاں ، ملک بدری تے پھانسی دی۔ انہاں اہداف وچ جرمنی دے نال دونے ساتھی تے غیر کمیونسٹ مزاحمتی تحریکاں جداں پولش ارمیا کرجاوا تے یوکرائن دی باغی فوج شامل سی جس دا مقصد سوویت یونین توں وکھ ہونا سی۔ این دے وی ڈی نے 1939–1941 وچ کئی ہزار پولینڈ سیاسی قیدیاں نوں وی سزائے موت دتی ، جس وچ کٹی دا قتل عام وی شامل اے۔ [۳۵][۳۶] NKVD یونٹس وچ وی طویل جانبدار جنگ نوں دبانے دے لئی استعمال کيتا گیا یوکرائن تے بالٹک ابتدائی 1950s تک جاری رہنے والے.
جنگ دے بعد دی کاروائیاں
[سودھو]1953 وچ اسٹالن دی موت دے بعد ، نويں سوویت رہنما نکیندا خروشیف نے NKVD توں منسوخ ہونے نوں روک دتا۔ سن 1950 توں 1980 دی دہائی تک ، ہزاراں متاثرین نوں قانونی طور اُتے "بازآبادکاری" (یعنی بری کردتا گیا سی تے انہاں دے حقوق بحال سن )۔ بوہت سارے متاثرین تے انہاں دے لواحقین نے خوف یا دستاویزات دی کمی دے سبب بحالی دے لئی درخواست دینے توں انکار کردتا۔ بحالی مکمل نئيں ہوئی تھی: زیادہ تر معاملات وچ تشکیل "جرم دے معاملے دے ثبوت دی کمی دی وجہ سے" سی۔ "تمام الزامات نوں صاف کر دتا گیا" دی تشکیل توں صرف محدود تعداد وچ افراد دی بحالی ہوئی۔
این دے وی ڈی دے بوہت گھٹ ایجنٹاں نوں کدی وی سرکاری طور اُتے کِسے دے حقوق دی خلاف ورزی دا مجرم قرار دتا گیا سی۔ قانونی طور اُتے ، انہاں ایجنٹاں نوں جنہاں نوں 1930 وچ پھانسی دتی گئی سی ، انہاں نوں وی "پاک" کردتا گیا سی ، بغیر کِسے جائز مجرمانہ تحقیقات تے عدالدی فیصلےآں کے۔ 1990 تے 2000 دی دہائی (دہائی) وچ بالٹک ریاستاں وچ رہنے والے سابق این دے وی ڈی ایجنٹاں دی اک چھوٹی سی تعداد نوں مقامی آبادی دے خلاف جرائم دا مجرم قرار دتا گیا سی۔
انٹیلی جنس سرگرمیاں
[سودھو]ان وچ شامل نيں:
- دے ذریعے اک وڈے پیمانے اُتے جاسوس نیٹ ورک دا قیام کومنٹم .
- رچرڈ سارج ، " ریڈ آرکیسٹرا " ، ویلی لہمن ، تے دوسرے ایجنٹاں دے آپریشن جو دوسری جنگ عظیم دے دوران قیمتی ذہانت فراہم کردے سن ۔
- 1940s وچ برطانیہ دے اہم عہدیداراں نوں بطور ایجنٹ بھرتی کرنا۔
- برطانوی انٹیلیجنس دی دخول ( MI6 ) تے انسداد انٹیلی جنس ( MI5 ) خدمات۔
- امریکا تے برطانیہ توں ایٹمی ہتھیاراں دے ڈیزائن دی تفصیلی معلومات جمع کرنا۔
- اسٹالن دے قتل دے متعدد پلاٹاں دی رکاوٹ۔
- عوامی جمہوریہ پولینڈ دا قیام تے اس توں پہلے اس دی کمیونسٹ پارٹی دے نال نال تربیت یافتہ کارکناں دے نال نال ، دوسری جنگ عظیم دے دوران۔ جنگ دے بعد پولینڈ دا پہلا صدر NKVD ایجنٹ ، Bolesław Bierut سی۔
سوویت معیشت
[سودھو]گلاگ وچ مزدوری دے استحصال دے وسیع نظام نے سوویت معیشت تے دور دراز علاقےآں دی ترقی وچ قابل ذکر حصہ ڈالیا ۔ سائبریا ، شمالی تے مشرق بعید دی نوآبادیات دا تبادلہ سوویت مزدور کیمپاں توں متعلق پہلے ہی قوانین وچ واضح طور اُتے بیان کردہ اہداف وچ شامل سی۔ کان کنی ، تعمیراتی کم (سڑکاں ، ریلوے ، نہراں ، ڈیم تے کارخانے) ، لاگنگ تے مزدور کیمپاں دے ہور کم سوویت منصوبہ بند معیشت دا حصہ سن ، تے این دے وی ڈی دی اپنی پیداوار دے منصوبے سن ۔ [ حوالہ دی ضرورت ] این دے وی ڈی دی کامیابیاں دا سب توں غیر معمولی حصہ سوویت سائنس تے اسلحہ دی ترقی وچ اس دا کردار سی۔ بوہت سارے سائنس داناں تے انجینئراں نوں ، جنہاں نے سیاسی جرائم دے الزام وچ گرفتار کيتا سی ، نوں خصوصی جیلاں وچ رکھیا گیا ، جو گلگ توں کدرے زیادہ آرام دہ تے پرسکون سن ، جنھاں بولی دے طور اُتے شرشکاس کہیا جاندا اے۔ انہاں قیدیاں نے انہاں جیلاں وچ اپنا کم جاری رکھیا۔ جدوں بعد وچ رہیا کيتا گیا تاں ، انہاں وچوں کچھ سائنس تے ٹکنالوجی دے عالمی رہنما بن گئے۔ ایداں دے شاراشکا دے ارکان وچ شامل سن سرگے کورولیف ، 1961 وچ سوویت راکٹ پروگرام تے پہلے انسانی خلائی پرواز دے مشن دے سربراہ ڈیزائنر، تے آندرے توپولوف دے مقابلے ، مشہور ہوائی جہاز ڈیزائنر. الیگزینڈر سولزنیٹسین نوں وی اک شارشدا ميں قید کيتا گیا سی ، تے اوتھے اپنے تجرگل کيتی بنیاد اُتے اپنے ناول "فرسٹ سرکل" کی بنیاد رکھی سی۔
دوسری جنگ عظیم دے بعد ، این دے وی ڈی نے جنرل پاول سوڈوپلاٹو دی ہدایت اُتے ، سوویت جوہری ہتھیاراں اُتے کم نوں مربوط کيتا۔ سائنسدان قیدی نئيں سن ، لیکن اس منصوبے دی نگرانی این دے وی ڈی نے کيتی سی کیونجے اس دی وڈی اہمیت تے مطلق سلامتی تے رازداری دی ايسے ضرورت سی۔ ہور ، پروجیکٹ وچ NKVD نے ریاستہائے متحدہ توں حاصل کردہ معلومات دا استعمال کيتا۔
پیپلز کمیسار
[سودھو]اس ایجنسی دی سربراہی وچ لوکاں دا اک کمیسار (وزیر) سی۔ اس دا پہلا نائب ڈائریکٹر اسٹیٹ سیکیورٹی سروس (جی یو جی بی) سی۔
- 1934–1936 گینریخ یاگودا ، دونے افراد دا داخلہ دا کمیسار تے ریاستی سیکیورٹی دے ڈائریکٹر
- 1936–1938 نیکولائی یزوف ، لوکاں دا داخلہ دا کمیسار
- 1936–1937 یاکوف اگرانوف ، ڈائریکٹر آف اسٹیٹ سیکیورٹی (بطور پہلے نائب)
- 1937–1938 میخائل فرینووسکی ، ڈائریکٹر آف اسٹیٹ سیکیورٹی (بطور پہلے نائب)
- 1938 لورنٹی بیریا ، ریاست دے تحفظ دے ڈائریکٹر (پہلے نائب دے طور پر)
- 1938–1945 لورنٹی بیریا ، لوکاں دا داخلہ دا کمیسار
- 1938–1941 وسیلوڈ مرکولوف ، ڈائریکٹر آف اسٹیٹ سیکیورٹی (بطور پہلے نائب)
- 1941–1943 وسیلوڈ مرکولوف ، ڈائریکٹر آف اسٹیٹ سیکیورٹی (بطور پہلے نائب)
- 1945–1946 لوکاں دے داخلہ دے کمیسار ، سیرگئی کروگلوف
نوٹ: 1941 دے پہلے نصف حصے وچ ویسولوڈ مرکولوف نے اپنی ایجنسی نوں علیحدہ کمیٹی (وزارت) وچ تبدیل کردتا ، لیکن سوویت یونین اُتے نازی حملے دے فورا بعد ہی اسنوں لوکاں دی داخلی مجلس عاملہ وچ ضم کردتا گیا۔ 1943 وچ میرکولوف نے اک بار فیر ہمیشہ دے لئی اس بار اپنی ایجنسی تقسیم کردتی۔
آفیسرز
[سودھو]آندرے ژوکوف نے ماسکو دے اک محفوظ شدہ دستاویزات اُتے تحقیق کرکے 1930 دی دہائی دی گرفتاریاں تے قتل و غارت گری وچ ملوث ہر اک NKVD افسر دی شناخت دی اے۔ لسٹ وچ صرف 40،000 توں زیادہ ناں نيں۔
ایہ وی دیکھو
[سودھو]- سانچہ:Section link
- سوویت خفیہ خدمات دی زہر لیبارٹری
- 10 واں این دے وی ڈی رائفل ڈویژن
- ہٹلر یوتھ دی سازش ، این دے وی ڈی مقدمہ جو 1938 وچ چلایا گیا ، بعد وچ ایہ بے بنیاد پایا گیا
- NKVD فلٹریشن کیمپ
- جرمنی وچ این دے وی ڈی دے خصوصی کیمپ 1945–49 ، مشرقی جرمنی (اکثر سابق نازی پی او ڈبلیو یا حراستی کیمپاں وچ ) تے دوسری جگہاں اُتے سوویت تسلط دے تحت قائم ہور علاقےآں وچ انٹرنمنٹ کیمپ لگائے گئے سن ، تاکہ نازیاں دے نال تعاون دے الزام وچ انہاں افراد نوں قید کيتا جاسکے ، یا دوسرےآں نوں سوویت عزائم دے لئی پریشان کن سمجھیا جاندا اے۔
حوالے
[سودھو]- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Yevgenia Albats, KGB: The State Within a State. 1995, page 101
- ↑ Robert Gellately. Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe. Knopf, 2007 سانچہ:آئی ایس بی این p. 460
- ↑ Catherine Merridale. Night of Stone: Death and Memory in Twentieth-Century Russia. Penguin Books, 2002 سانچہ:آئی ایس بی این p. 200
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ McDermott, Kevin. Stalinist Terror in the Comintern: New Perspectives.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Blank Pages by G.C.Malcher سانچہ:آئی ایس بی این Page 7
- ↑ James Harris, "Dual subordination ? The political police and the party in the Urals region, 1918–1953", Cahiers du monde russe 22 (2001):423–446.
- ↑ Figes, Orlando (2007) The Whisperers: Private Life in Stalin's Russia سانچہ:آئی ایس بی این, page 234.
- ↑ GUGB NKVD. Archived 2020-10-08 at the وے بیک مشین DocumentsTalk.com, 2008.
- ↑ Archived 2010-08-02 at www.novayagazeta.ru Error: unknown archive URL
- ↑ Григоренко П.Г. В подполье можно встретить только крыс… (Petro Grigorenko, "In the underground one can meet only rats") — Нью-Йорк, Издательство «Детинец», 1981, page 403, Full text of the book (Russian)
- ↑ Goldman, Wendy Z. (2011). Inventing the Enemy: Denunciation and Terror in Stalin's Russia. New York: Cambridge University Press. سانچہ:آئی ایس بی این. p. 217.
- ↑ Tzouliadis, Tim, The Forsaken: An American Tragedy in Stalin's Russia Penguin Press (2008), سانچہ:آئی ایس بی این: Many of the Americans desiring to return home were communists who had voluntarily moved to the Soviet Union, while others moved to Soviet Union as skilled auto workers to help produce cars at the recently constructed GAZ automobile factory built by the Ford Motor Company. All were U.S. citizens.
- ↑ Tzouliadis, Tim, The Forsaken: An American Tragedy in Stalin's Russia Penguin Press (2008), سانچہ:آئی ایس بی این
- ↑ Barmine, Alexander, One Who Survived, New York: G.P. Putnam (1945), p. 18: NKVD expression for a political murder
- ↑ John Earl Haynes and Harvey Klehr, Venona: Decoding Soviet Espionage in America, (New Haven: Yale University Press, 1999)
- ↑ Barmine, Alexander, One Who Survived, New York: G.P. Putnam (1945), pp. 232–233
- ↑ Orlov, Alexander, The March of Time, St. Ermin's Press (2004), سانچہ:آئی ایس بی این
- ↑ Andrew, Christopher and Mitrokhin, Vasili, The Sword and the Shield: The Mitrokhin Archive and the Secret History of the KGB, Basic Books (2000), سانچہ:آئی ایس بی این, سانچہ:آئی ایس بی این, p. 75
- ↑ Barmine, Alexander, One Who Survived, New York: G. P. Putnam (1945), pp. 17, 22
- ↑ Sean McMeekin, The Red Millionaire: A Political Biography of Willi Münzenberg, Moscow's Secret Propaganda Tsar in the West, 1917–1940, New Haven, Connecticut: Yale University Press (2004), pp. 304–305
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Zaloga, Steven J. The Red Army of the Great Patriotic War, 1941–45, Osprey Publishing, (1989), pp. 21–22
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
ہور پڑھو
[سودھو]- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
باہرلے جوڑ
[سودھو]- سرد جنگ دے دوران ریاستہائے متحدہ وچ سوویت جاسوساں دے ثبوت دے ل the ، کولڈ وار انٹرنیشنل ہسٹری پروجیکٹ (سی ڈبلیو آئی ایچ پی) دی الیگزنڈر واسیلیف دی نوٹ بک دا مکمل متن ملاحظہ کرن۔
- NKVD.org: NKVD دے بارے وچ معلوماتی سائٹ
- سانچہ:In lang ایم وی ڈی: وزارت دی 200 سالہ تریخ
- سانچہ:In lang میموریل: OGPU / NKVD / MGB / KGB دی تریخ
- Webarchive template unknown archives
- مضامین جنہاں وچ روسی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ روسی لاطینی بولی دا متن شامل اے
- ٹُٹے ہوئے جوڑاں آلے صفحے
- انسانی حقوق دا استحصال
- آزادی اظہار
- مدنی حقوق تے آزادی
- 1934ء وچ قائم ہونے والے حکومتی شعبے
- خفیہ پولیس
- سوویت اتحاد وچ انسانی حقوق
- سوویندی محکمات استخبارات
- مضامین مع ایچ آڈیو مائکرو فارمیٹس
- غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات