دیوا بلے ساری رات
دیوا بلے ساری رات کتاب دیوندر ستیارتھی دی رچنا ہے ۔ دیوندر ستیارتھی دا جنم 28 مئی 1908 نوں پٹیالہ ریاست دے نگر ،بھدوڑ ضلع برنالہ،پنجاب وچّ ہویا ۔ دیوندر دا مول نام دیوندر بتا سی۔ اسدے پیش دا ناں دھندی رام بتا تے ماں دا ناں آتما دیوی سی۔ اسدی بیوی دا ناں ساتی سی۔ اسدے تنّ بچے سن کویتا، القا ،پارول ۔ اس دی موت 12 فروری 2003 وچّ ہوئی۔ دیوندر ستیارتھی اس کتاب وچّ اپنے گیت اکٹھے کرن دے سفر بارے لکھت دا ہے ۔اناں دا جھکاء بچپن تو ہی لوک گیتاں وچّ سی۔ایہہ میکسم گورکی توں متاثر سن۔ انھاں نے لوک گیتا اکٹھے کرنے شروع کر دتے ایہ کشمیر،کلکتے وچّ لوک گیت اکٹھے کردے رہے۔ ایہہ پروفیسر تیجا سنگھ تے لالا دھنی رام چاتک دے کہن تے پنجابی وچّ لکھن لگیب۔ آپ دے لیکھ پھلواڑی،دیس درپن وچّ گیت چھپن لگے۔ "پنجاب دے پینڈو گیت" ایڈیسن چھپوا دتا ۔ لوک گیت ،گدھا،ویاہ دے گیت،وکھ وکھ پراتاں دے گیتا دا پرسپر مقبلا، وچھوڑے دے گیت تے لکچراں دندے رہے ۔ اس پستک دا درس کھیتر گدھے واگ نرا پنجاب ہی نہی سگوں لما،چوڑا وصال ہندوستان ہے۔ وکھ-وکھ پراتا دے لوک -گیتا تو علاوہ اس میری خانہ بدوشی دیاں کجھ کو یاداں وی شامل ہن جو لوکگیتاں نال سدھا تعلق رکھدیا ہن۔اس کتاب دے 10 حصےہن۔
دیوا بلے ساری رات
[سودھو] دیوا بلے ساری رات
میریا ظالمہ
دیوا بلے ساری رات
ایہہ اک ویوگ گیت ہے۔ ایہہ دوندر دا من پسند گیت ہے۔ جدو دوندر دا ویاہ ہو جادا ہے تا ایہہ گیت سالیا دے مونہو سندا ہے اوہ انا نوں دیکھ دے چپّ ہو جاندی ہے۔ اوہ ایہہ گیت ہر حالت تے پرا سندا چاہندا ہے۔ جد اوہ پھر گیتا دے بھال وچّ گھر چھڈّ کے چلا جاندا ہے تاں وہٹی نوں ایہہ گیت چٹھی وچّ لکھن لئی کہندا ہے تے آخر گھر آ جاندا ہے۔پھر اوہ اس گیت تے لیکھ لکھ دندا ہے۔
ایراوتی
[سودھو]ایراوتی اک ندی دا ناں ہے۔ اس علاقے دے لوک اس تے گیت گاؤدے ہن۔ لیکھک اناں گیتا نوں سانبھ کے اکٹھے کر لیدا ہے۔ لوک ایراوتی پیاری کہہ کے سمبودھن کردے ہن۔ ساریا ندیا پہاڑاں وچوں نکلدیاں ہن اتے وادیاں تے میدانا نوں پار کردیا ہوئیا سمندر ولّ نسیاں آؤندیا ہن۔ ایراوتی وی دور پہاڑاں تو آؤدی ہے۔ایراوتی نے لیکھک نوں بہت پربھاوت کیتا ہے۔
ایراوتیئے،نی میریئے ایراوتیئے۔۔
نی میریئے پیاریئے ایراوتیئے۔۔
ہور سبھو ندیاں پیاریا ہن۔۔
سبھناں کولوں پیاری ہے ایراوتی۔۔
دھرتی دے بچے
[سودھو]لیکھک نے رکھا تے منکھ نوں دھرتی دے بیٹے کیہا ہے۔ منکھ رکھا نال ساز پا لیداں ہے تے انا تے گیت گاؤدا رہندا ہے۔سماں پا کے ایہہ گیت لوک گیت بن جادے ہن۔ لیکھک اناں نوں اکٹھے کردا رہندا ہے۔ جویں
پپل گاوے،بوہڑ گاوے،
گاوے ہریالا توت،
کھڑر کے سن راہیا،
تیری روح ہو جوگی سوت۔
کڑیئے تھال دی
[سودھو]ایہہ اک لوک گیت ہے۔ اس نوں کڑیا کھیڈدے ہوئے گاؤدیا ہن۔ ایہہ گیت بھینا اپنے بھرا ،پتا لئی گائے جادے ہن۔ سما پا کے ایہہ لوک گیت بن گئے ۔ لیکھک انا نوں اکٹھے کرن دا کم کردا ہے ۔ جویں
تھال پاوا،تھال پاواں
گودی چ نکا ویر کھڈاواں
نکا ویر راجا ویر
سنگھ سورما سوربیر
کڑیئے تھال ای۔
سانتی -نکیتن وچّ
[سودھو]ایہہ اک ستھان دا نام ہے۔ جتھے اک کلا بھون ہے جس وچّ ہر کلا دا ملّ پایا جاداں ہے۔ چترکاری،گیت کاری دی خاص قدر کیتی جادی ہے۔ اس بھاگ وچّ جاپانی لوکا دا حوصلہ دی گلّ کیتی گئی ہے۔ ہندوآ دے لوکگیتا دی گیتا دی گلّ کیتی گئی ہے۔ اتھو دے لوک اس جگراں دا جنم دن مناؤدے ہن۔
ماتا پتا نے چن تے سورج
بھین بھرا نے تارے سارے،سارے
کرناں توں میں جنم لیا ہے
ناں ہے سورج-مکھی،پیارے!
چودی حالے نہی جاندی
[سودھو]اس وچّ چودی نام دی کڑی ویر پیار دے گیت بہت پیار نال گاؤدی ہے کوئی وی اس دا مقبلا نہی کر سکدا۔ اس وچّ بھین بھرا دے پیار دے گیتا نوں لیکھک اکٹھے کر لیدا ہے۔ کڑی سہرے گھر وچّ کاواں نوں اپنے بھرا نوں سنیہا دے لئی کہندی ہے۔ جویں
چاچے دا پتّ بھرا لگدا
کولوں دی لنگھ گیا
جے ویر ہووے اپنا
ندیا چیر ملے
کویتا سہرے نہیں جاوے گی
[سودھو]اس وچّ کویتا لیکھک دی دھی ہے جہڑی بچپن وچّ ماں تو بہت لوریا سندی سی۔ ایہہ لوریا وی لوکدھارا دا حصہ ہن ۔ ماوا اپنے پترا ،دھیا نوں عنہ دے نام لوریا وچّ پا کے سناؤدی ہے ۔ جویں
. کویتا آئی کھیڈ کے
پوندی آئی دھم
روٹی دیاں چوپڑ کے
چنی لیندی چمّ ۔
ماسنلی
[سودھو]اس حصے وچّ لیکھک نے سوگ دے گیتاں دی چرچہ کیتی گئی ہے۔ اس وچّ اؤرتا دے دکھا نوں پرگٹاوا کیتا گیا ہے۔ ماسنلی نام دی اؤرتا نے اپنے دکھا نوں گیتا راہی پیس کردی ہے ۔ جویں
اس نے چغلی کھادھی
توں نادان بچہ بن گیا
مامونئی تیرے لئی ارمان ہے
توں پھلاں دی ٹہنی سی..
خاانہ بدوش
[سودھو]ایہہ یورپ دا قبیلہ ہے اتھوں دے لوک گھمدے پھردے رہندے ہن۔ لیکھک اپنے آپ نوں خاانہ بدوش کہندا ہے کیونکہ اوہ وی لوک گیت اکٹھے کرن لئی پرے بھارت وچّ گھمدا رہندا ہے۔ اوہ ویاہ کروا کے اپنی بیوی نوں وی نال لجان لگّ پیدا ہے۔
باگے وچّ آیا کرو
سوہنے موہنے تاریا دے
دو گیت سنایا کرو۔
لنکا دیس ہے کولمب
[سودھو]ایہہ بھاگ وچّ لیکھک اپنے لنکا دے دورے بارے دسدا ہے اوہ اپنی پتنی تے بیٹیا نوں وی نال لے جاندا ہے۔ کولمب نام دے سمندر دی کہانی سناؤدا ہے۔ اتھے اپنے دوستا دی مدد نال اتھے دے لوک گیت اکٹھے کردا ہے۔
دوجیاں دا ڈھڈّ بھرن لئی
توں کشٹ جھلدا ایں
دن -رات کم کردا ایں
تے مار سہنا ایں
سٹہ
[سودھو]دیوا بلے ساری رات کتاب وچّ دیوندر ستیارتھی نے پورے بھارت دے لوکگیتاں بارے کیتی ہے۔ لوک گیت اکٹھے کرن سمے کیتے اپنے سفراں بارے وی دسدا ہے۔ ایہہ کتاب دے دس حصے ہن۔