دیگھ نکائے

تریپٹک
		ونیہ پٹک
		ست وبھنگ کھندھک پروار
		ست پٹک
		دیگھ نکائے مججھم نکائے سنیت نکائے
		انگتر نکائے کھدک نکائے
		ابھدھم پٹک
		دھنسنں وبھنں دھانکں پگں کنوں یمک پٹھان

دیگھ نکائے ( سنسکرت : دیرگھ نکائے ) بدھ مت دے گرنتھ تریپٹک دے ست پٹک دا پہلاں نکائے اے ۔ دیگھ نکائے وچ کل 34 ستّ نیم اے ۔ ایہہ لمبے سوتراں دا مجموعہ اے ۔ اس سوتراں دے سروپ لمی ( لمبا ) ہن اس لئی اس نکائے نوں دیگھنکائے ( پالِی دیگھ = لمی ) کیہا گیا اے ।

جان پہچان

دیگھ نکائے تن وگاں( طبقےآں ) وچ ونڈی اے -

1. ۔ سیلکدھوگّ ،
2. ۔ مہاوگّ ، اتے
3. ۔ پاتھکوگّ ۔

پہلاں وگّ وچ 13 سکت ہن ، دوجے وچ 10 ہن اتے تیسرے وچ 11 ۔ اس پرکار اس نکائے وچ کل 34 ستّ ہن ۔ پہلاں وگّ دا مکھ موضوع شیل اے ۔ اسلئی اسدا نام سیلکھندھوگّ رکھیا گیا اے ۔ دوجے وگّ وچ مہاپرنبان ، مہاستیپٹھان جویں وڈے وڈے ستّ سنگرہیت ہن ۔ اسلئی اسدا نام مہاوگّ رکھیا گیا اے ۔ تیسرے وگّ دا نامکرن اسدے پہلاں ستّ دے مطابق ہویا اے ۔

مہاتما بدھ نے نروان حصول لئی مدھ رستہ دا اپدیش دتا اے ۔ ایہہ اشٹانگک رستہ اے ۔ اسوچ شیل ، سمادھی اتے پرگیا دا سماویش اے اسلئی کئی ستھاناں اتے انھاننے آریارستہ دا اپدیش شیل ، سمادھی اتے پرگیا دے روپ وچ ہی دتا اے ۔ دیگھنکائے دے کئی ستوں ولوں وی ایہہ گل واضع ہو جاندی اے ۔

برہمجال ستّ وچ اس ویلے پرچلت 62 درشٹیاں یعنی فلسفی متوادوں دا پھیلیا ذکر اے ۔ ہور کئی اک ستوں وچ وی اوہناں دا ذکر مختصر وچ آیا اے ۔ بدھ دے ہم عصر چھ : تیرتھنکراں دے سدھانتوں دا چرچہ سامنننجپھل ستّ وچ آیا اے ۔ اوہناں تیرتھنکراں وچ بھگوان مہاویر وی سن ۔ ایہناں دے نروان اتے ششیوں وچ دھرم متعلق اختلاف دی چرچہ پاسادک اتے سنگیتیپریائے ستوں وچ آئی اے ۔ اس ویلے بھارت وچ پرچلت کئی مذہبی سمپرداؤں وچ اوکھا تپسیا دا مشق دیانتداری دا اک پرمکھ انگ سی ۔ بھگوان بدھ اس میتھڈ دے حامی نہیں سن ۔ کسپسیہناد اتے ادبرکسیہناد آدی ستوں وچ انھانتپسیاوانئتے تتسمبندھی بھگوان دے وچاراں اتے پرکاش پیندا اے ۔

پشبلِی ولوں یگّ کرنا اس ویلے پرچلت کرمکانڈ دا اک خاص انگ رہا اے ۔ کوٹدنت ستّ وچ انھاننے اہنساتمک یگیانشٹھان دا اپدیش دتا اے ۔

بدھ ویلے دے بھارتی سماج چترورنی انتظام اتے واقع سی ۔ بھگوان بدھ پیدا ہونا اچّ نیچ دے وی وڈے ورتکنیک سن ۔ چال چلن نوں ہی اسدی کسوٹی منندے سن ۔ جاتیواد دا وویچن ترپٹک دے کئی ستھاناں اتے آیا اے ۔ دیگھنکائے دے امبٹھّ سوگدنڈ اتے اگمّ ستوں وچ وی اس موضوع دی چرچہ اتے تتسمبندھی بدھ دے وچار آئے ہن ۔

کجھ لوک ردھِ حصول نوں مذہبی دیانتداری دا ہدف منندے سن ۔ سادھنے دے نمن سطراں اتے ردھیاں حاصل ہندیاں ہن ۔ جو سادھک اوہناں وچ آسکت ہو جاندے ہن ، اوہناں دا پتن اوشئمبھاوی اے ۔ اسلئی بھگوان نے اپنے ششیوں نوں ردھمظاہرہ کرنا نئمت : منا کیتا ۔ انھاننے دسیا کہ دیانتداری ولوں شترقی حاصل کرنا اتے دوسریاں نوں اس رستہ دا فلسفہ قرانا ہی سبھتوں بہت چمتکار اے ۔ اس موضوع دی چرچہ مہالِ اتے کیوٹّ ستاں وچ آئی اے ۔

بودھی پرمپرا کہانی دے مطابق گوتم بدھ دے سابق چھ بدھ اتے ہوئے سن ۔ اوہناں دے نام اس پرکار ہن : وپسی ، سکھی ، ویسبھو ، ککسندھ ، کوناگمن اتے کسپ ۔ مہاپدان ستّ وچ ایہناں دی جیونیاں دا ذکر اے ۔ ایہہ ذکر پرانے کہانیاں دے ڈھنگ اتے اے اتے گوتم بدھ دیاں جیون واقعات تے مشتمل اے ۔ پہلاں چار نکاؤں وچ اس چھ : بدھاں دا ہی چرچہ آیا اے ۔ لیکن کھدک نکائے دے مطابق بدھبنس وچ 28 بدھاں دا چرچہ اے ۔ لکھن ستّ وچ 32 مہانپرکھ لچھناں دا ٹیکا اے ۔ اس ستّ وچ ایہہ وی دسیا گیا اے کہ کس کس کامیاب کرماں دے فلسروپ ایہہ لچھن حاصل ہندے ہن ۔

چکرورتی راجا دی سوچ اتی پرانے اے ۔ مہاسدسن اتے چکوتیسیہناد ستوں وچ چکرورتی راجا دا جیونامورت موجود کیتا گیا اے ۔ مہاسدسن ستّ وچ ورنت چکرورتی راجا بودھستو ہی سن ۔

جنوسبھ ، مہاگووند ، مہاسمئے ، سوکپنہ اتے آٹاناٹء ستوں وچ دیوترپن دا چرچہ آیا اے ۔ پہلاں ستّ دے مطابق بمبسار راجا موت دے بعد جنوسبھ نامک دیوتا ہوکے پیدا ہویا ۔ دوجے ستّ دے مطابق اندر ، برہما آدی دیوگن بھگوان دے کول ظاہر ہو ترسن دا گنگان کردے ہن ۔ تیسرے ستّ وچ کئی دیوترپن دے نعماں اتے واسستھانوں دی لمی تالکا دتی گئی اے ۔ چوتھے ستّ دے مطابق اندر بھگوان دے کول آکے پرشن پچھدا اے اتے بھگوان اوہناں دا جواب دندے ہن ۔ پنجواں ستّ اک پرتران اے ، جسدے ودھائک دیوتا ہن ۔ ایہہ ستّ مہایان یگ وچ رچت دھارنیاں دی یاد دواؤندا اے ۔

سنگیتیپریائے ستّ وچ کرمش : اک ولوں لے کے دس تک دھرمپریایوں دا ورگیکرن کیتا گیا اے ۔ روحانی جیون وچ اس دھرمپریایوں دا اہمیت دستر ستّ وچ دسیا گیا اے ۔ ایہہ دوناں ستّ ہور نکاؤں اتے ستوں دے مطابق دھرم پریائے متعلق ورگیکرنوں دے بنیاد سوروپ ہن ۔

انج تاں ہر ستّ دا اپنا اہمیت اے ، لیکن نچے لکھے ستوں دا خاص اہمیت اے - برہمجال ، سامنترپھل ، مہاپرنبوان ، مہاندان اتے سنگالاختلاف ۔ برہمجال ستّ وچ باہٹھ متوادوں دا ٹیکا اے ۔ سامننجپھل وچ شیل ، سمادھی اتے پرگیا ولوں یکت بتکنیک سادھنامیتھڈ دا ٹیکا اے ۔ ستیپٹھان وچ چار سمرتیپرستھانوں دا ٹیکا اے ، جنہاں دا کہ بتکنیک یوگ وچ اہم ستھان اے ۔ چار سمرتیپرستھان اس پرکار ہن - کامانپشئنا ، ویدنانپشئنا ، چتانپشئنا اتے دھرمانپشئنا ۔ دھرمانپشئنا وچ نیطبقہ ، سنکدھ ، آسرا بودھیانگ اتے چار آریا سچوں دا ٹیکا آیا اے ۔ مہاپرنوبان ستّ وچ بھگوان دی آخری چارکا دا ذکر آیا اے ۔ اس چارکا وچ بھگوان نے 37 بودھپکشیئے دھرماں دی مشق اتے زور دتا اے ۔ اس ستّ وچ مگدھ نریش اجاتشترُ اتے وجیاں دے وچ دی تناتنی دا وی چرچہ آیا اے ۔ مہپرنروان دے بعد بھگوان دے سریر دا داہسنسکار ، استھیاں دا وبھاجن اتے اوہناں اوتے ستوپاں دا اساری اتادِی گلاں دی چرچہ وی اس ستّ وچ آئی اے ۔ مہاندان وچ پرتیپتئسمتپاد دا ٹیکا اے ، جو بتکنیک دھرم اتے فلسفہ دا اہم اصول اے ۔ سنگالاختلاف ستّ وچ گرہستھدھرم نردشٹ اے ۔

ایہ وی ویکھو

• تھیرگاتھا
• ہِینیان
• مہایان
• بدھ دھرم
• بودھستوا
• ہینیان
• وجریان

ُ*بدھ مت دیاں کتاباں

• نالندا یونیورسٹی
• چڑھدے ترکستان چ بدھ مت
• افغانستان چ بدھ مت
• تریپٹک

باہرلے جوڑ

• دیگھ نکائے دا ہندی ترجمہ
• Digha Nikaya in Pali and English at metta.lk
• A Study of the Digha Nikaya of the Suttapitaka
• Digha Nikaya in English at accesstoinsight.org
• Free listing of all the Suttas (Alpha by sutta title)
• Digha Nikaya in English, Nepali and Nepalbhasha Archived 2011-09-26 at the وے بیک مشین

حوالے

بدھ مت

مہا تما بدھ · سٹوپا · چیتیا · نروان · وہار · سنگرام · اھمسا · مہابدھی مندر ·