روس وچ عظیم جوز دی شمولیت

ماقبل مابعد خانیت قازاق روسی سلطنت

عظیم جوز دا روس وچ شام‏ل ہونا عظیم جوز قبیلےآں دا روس دے حوالے کرنا ا‏‏ے۔ ژیتیسو دا حصہ ۱۸ويں صدی وچ ژنگار حکمرانی دے تحت سی۔ اس وقت تاشقند دے ارد گرد صرف اک چھوٹا جہا علاقہ عظیم جوز خان ذولباریاں دے زیر کنٹرول سی۔ ژولباریس خان نو‏‏ں معلوم ہويا کہ روسی سفیر ایم ٹیوکیلیف کیپ دے پاس آئے نيں، تے روس وچ داخلے دے حالات دا تعین کرنے دے لئی تن افسران نو‏‏ں انہاں دے پاس بھیجیا۔ اس وقت، عظیم جوز دے مشہور رقاصاں - ٹولے بی، کودر بائی تے ستے، بولیک ، ہینگلڈی بٹیر نے مہارانی انا آئیونونا نو‏‏ں روسی شہری دے طور اُتے قبول کرنے دے بارے وچ اک خط بھیجیا سی۔ انہاں نے ابوالخیر خان د‏‏ی طرف تو‏ں تسلیم شدہ شرائط د‏‏ی بنیاد اُتے روسی ریاست وچ شام‏ل ہونے د‏‏ی خواہش دا اظہار کيتا۔ ۲۰ اپریل، ۱۸۳۴ نو‏ں، مہارانی انا ایوانوونانے انہاں نو‏ں روس دے تحت قبول کرنے دے لئی اک چارٹر اُتے دستخط کيتے سن ۔ ۱۸۴۲ وچ ، عظیم جوز قبیلےآں دے چار بزرگاں نے روس نو‏‏ں تسلیم کرنے دا حلف اٹھایا ۔ اس وقت، حقیقت ایہ اے کہ ژیتیسوکا اک وڈا حصہ ژنگار د‏‏ی طاقت دے تحت سی، اسنو‏ں روس وچ شام‏ل ہونے تو‏ں روک دتا . ايس‏ے دوران کوکن دے خان تے کھیوا کے حکمراناں نے کافی مزاحمت دکھادی ۱۸۴۸ وچ ، سلطان سویک ابی لیخانوف د‏‏ی قیادت وچ عظیم جوز قازقاں نے اپنے آپ نو‏‏ں روس دے تابع کرنے د‏‏ی خواہش دا اظہار کيتا۔ اک سال بعد، زار حکومت نے عظیم جوز قازقاں نو‏‏ں روس دا شہری قرار دتا۔ لیکن صرف ایلے دے مشرقی حصے وچ رہنے والے قبیلے ہی اس شہریت نو‏‏ں حاصل کردے نيں۔ ۱۸۵۶ وچ اولی یوز دے جلیر ، البان ، دولت ، شاپیراشتی ، یسٹی قبیلے نے روسی شہریت قبول کيتی۔ ۱۹ ويں صدی دے ۵۰ د‏‏ی دہائی وچ ، جنوبی قازقستان وچ عظیم جوز دا حصہ کوکان خانات دے ماتحت سی۔ انہاں خطےآں نو‏‏ں اپنی طرف موڑنے تے وسطی ایشیا دے خاناں نو‏‏ں زیر کرنے دے مقصد دے نال، زار د‏‏ی حکومت نے جنوبی قازقستان وچ عظیم جوز دے علاقے وچ دو اطراف تو‏ں مہم شروع د‏‏ی - پیروسک تے ورنی (ازیناگاش د‏‏ی جنگ) دے شہراں تاں۔ ۱۸۶۴ دے موسم بہار وچ ، روسی فوج نے اولی-آتنی تو‏ں حملہ کیتا، تے ۱۸۶۵ وچ ، روسی فوج نے تاشقند تے پیرووسکی تو‏ں حملہ کیتا، شیمکورگن تے زولیک دے قلعےآں اُتے قبضہ ک‏ر ليا، تے تقریباً تمام عظیم جوز قازق سریدریا تے زیتیسو دے تھلے چلے گئے۔ روسی حکمرانی.

عظیم جوز قازق کوکان تے خیوا شونجر د‏‏ی حکمرانی وچ نيں، روس د‏‏ی جنوبی قازقستان تے وسطی ایشیا اُتے فتح

۱۹ ويں صدی دے پہلے نصف وچ ، قازقستان دے جنوب وچ صورت حال اس دے ہور علاقےآں دے مقابلے وچ اک مختلف انداز وچ قائم ہوئی سی۔ ۱۸ ويں صدی دے آخر وچ ، جنوبی قازقستان اُتے اکثر وسطی ایشیائی جاگیردار ریاستاں - خیوا، بخارا، خاص طور اُتے کوکن خانات دے حملے ہُندے سن ۔قازقستان دے جنوب نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی بہت ساریاں وجوہات سی۔ اوہ نيں: خزانے نو‏‏ں ٹیکساں تو‏ں بھرنے د‏‏ی ضرورت۔ جانوراں د‏‏ی مصنوعات، کھانے د‏‏ی اشیاء د‏‏ی فراہمی؛ وسطی ایشیا نو‏‏ں روس تے چین تو‏ں ملانے والے کارواں نو‏‏ں کنٹرول کرنا۔ وسطی ایشیائی خاناں دے سیاسی اثر و رسوخ تے اختیار نو‏‏ں مضبوط کرنا۔ قازقستان دے جنوب اُتے وسطی ایشیائی خانیتاں د‏‏ی براہ راست حکمرانی دا دور تقریباً ۱۸۱۰ تو‏ں ۱۸۶۶ تک رہیا۔ انہاں د‏‏ی جارحانہ پالیسی نو‏‏ں انگلینڈ د‏‏ی حمایت حاصل سی۔ ۱۸۱۲–۲۰ وچ ، خیوا خان مقمد رحیم نے قازق دیہاتاں اُتے چھاپےآں دا سلسلہ شروع کيتا۔ ۱۸۰۹ وچ تاشقند شہر کوکن دے اختیار وچ آیا۔۱۸۱۳-۱۸۱۴ وچ کوکن نے کرناک اُتے قبضہ ک‏ر ليا جو ترکستان دے شہر دے نیڑے واقع اے ۔ترکستان اُتے قبضے د‏‏ی بنیادی وجہ عمر خان د‏‏ی مزار اُتے واپسی سی۔ خواجہ احمد یسوی۔ سب تو‏ں پہلے ترکستان نو‏‏ں فتح کرنا ضروری سی۔ اس نے اپنی فوج دے نال تاشقند چھڈیا تے ترکستان نو‏‏ں فتح کرنے دے لئی سیرام تو‏ں اک ہزار اُتے مشتمل اشرافیہ د‏‏ی فوج بھیجی۔ کوکاناں دا حملہ غیر متوقع سی تے ترکستانیاں نو‏‏ں حیران کر دتا۔ ترکستان دے حکمران بھج گئے، شہر اُتے مکمل قبضہ ک‏ر ليا گیا تے بے رحمی تو‏ں لُٹ مار کيتی گئی۔ سائرام، ترکستان، شمکنت تے اولیات دے دشمناں دے قبضے وچ آنے تو‏ں کوکانیاں تے عوام دے درمیان تعلقات کشیدہ ہو گئے۔ ترکستان تو‏ں فرار ہونے والے توکے نو‏‏ں پناہ ملی تے بخارا تو‏ں مدد حاصل کيتی، اوتھ‏ے تو‏ں اس نے فوج جمع د‏‏ی تے کوکن دے لوکاں دے خلاف چل پيا۔ کوکاناں دے خلاف اک ہور مزاحمت ڈیوک ٹینٹیک د‏‏ی قیادت وچ قازقاں د‏‏ی بغاوت سی۔ ایہ بغاوت آزادی تے مخالف خاکن د‏‏ی سی۔ باغی جنہاں د‏‏ی تعداد ۱۲٬۰۰۰ سی اوہ سائرام دے پرانے قلعے وچ مرکوز سن ۔ ترکستان، شمکنت تے اولیاتہ شہراں دے باشندےآں نے باغیاں د‏‏ی حمایت کيتی۔ پر، عمر خان د‏‏ی فوج دے نال غیر مساوی جنگ دے نتیجے وچ ، باغیاں نو‏‏ں شکست ہوئی تے اوہ دو کیمپاں وچ بٹ گئے۔ کوکانیاں نے باغیاں دے خلاف توپاں تے رائفلاں دا استعمال کيتا۔ قازقاں د‏‏ی طاقت کمزور پڑ گئی تے ٹینٹیکور نو‏‏ں دشمن دے سامنے ہتھیار سُٹن اُتے مجبور کيتا گیا۔ کوکان حکومت دے حملے دے خلاف قازقاں د‏‏ی آزادی د‏‏ی جدوجہد د‏‏ی شکست د‏‏ی وجہ بغاوت دے رہنما دے اختیارات دا فقدان تے بغاوت دا اختلاف سی۔ اعمال وچ مشترکہ فیصلے دا فقدان۔ اس نے بخار ریاست د‏‏ی مدد بند کر دتی، جو قازقستان دے جنوب اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی سی، تے مخالف د‏‏ی فوجی برتری نو‏‏ں ظاہر کيتا۔ بغاوت دا کوئی واحد مقصد نئيں سی، تے اس دے رہنما صرف اپنی طاقت دوبارہ حاصل کرنا چاہندے سن ۔ وسطی ایشیائی ریاستاں دے اثر و رسوخ د‏‏ی وجہ تو‏ں، قازقستان دے جنوب وچ دوسرے خطےآں تو‏ں مختلف کردار سی۔ کوکن د‏‏ی مضبوط طاقت د‏‏ی وجہ تو‏ں ایتھ‏ے قرون وسطیٰ دا جاگیردارانہ نظام غالب رہیا۔ قازق حکمراناں وچ اتحاد نئيں سی۔ ہر قبائلی گروہ دے اپنے خان سن تے اوہ وکھ تھلگ سیاست کردے سن ۔ قازقاں دے موسم سرما وچ قلعہ بندی دے نظام د‏‏ی تعمیر نے کوکانیاں نو‏‏ں وڈے علاقےآں اُتے کنٹرول کرنے تے انہاں علاقےآں تو‏ں ٹیکس وصول کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ قازقاں دا وڈا حصہ زکوٰۃ ادا کردا سی۔ اپنی فوجی ذمہ داریاں نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی، قازقاں نے کوکن خان د‏‏ی فوجی مہماں وچ حصہ لیا۔ قازقستان دے جنوب دے لئی اعلیٰ ترین انتظامی شخصیت تاشقند د‏‏ی اکم سمجھی جاندی سی۔ قازق حکمراناں، قازق خاناں تے سلطاناں دے اپنے سیاسی مفادات نيں، قازقستان دے جنوب وچ شاہی طاقت نو‏‏ں مضبوط کرنا۔ ۱۹ويں صدی دے وسط وچ ، روس کریمین جنگ (۱۸۵۴–۱۸۵۶) ہار گیا۔ اپنے نقصان د‏‏ی تلافی دے لئی، اس نے مشرق وچ خارجہ پالیسی نو‏‏ں فعال طور اُتے اگے بڑھانا شروع کيتا۔ روس د‏‏ی تیزی تو‏ں ترقی پذیر صنعتی تجارت نو‏‏ں نويں منڈیاں تے خام مال دے ذرائع د‏‏ی ضرورت سی۔ ایہی وجہ اے کہ روس د‏‏ی خارجہ پالیسی وچ جنوبی قازقستان تے وسطی ایشیا د‏‏ی اہمیت ڈرامائی طور اُتے ودھ گئی ا‏‏ے۔ سینٹ پیٹرزبرگ پیلس دے دفاتر وچ قازقستان د‏‏ی مکمل تسلط تے وسطی ایشیا دے ملکاں دے نال جامع تعلقات د‏‏ی ترقی دا سوال اٹھایا گیا۔ ۱۹ويں صدی دے دوسرے نصف وچ روسی سلطنت وچ صنعت تے تجارت نے تیزی تو‏ں ترقی کيتی۔ ہندوستان د‏‏ی طرف تو‏ں، ایہ بلا شبہ ثابت ہويا کہ انگلستان دا اک منصوبہ اے جو وسطی ایشیا تے قازقستان دے جنوبی علاقے وچ دلچسپی رکھدا ا‏‏ے۔ چین نے Zhetysu تے جنوبی قازقستان د‏‏ی سرزمین اُتے غیر جانبدارانہ پالیسی اُتے عمل جاری رکھیا۔ وجہ ایہ اے کہ چین ۱۸۴۰–۱۸۴۲ تے ۱۸۵۶–۱۸۶۰ د‏‏ی افیون دیاں جنگاں تو‏ں منہ نئيں موڑ سکا۔ اس دے علاوہ ۱۸۵۱–۱۸۶۰ وچ تائپنگ د‏‏ی بغاوت، خانہ جنگی دے نال نال ۱۸۲۲–۱۸۵۹ وچ مشرقی ترکستان وچ ناکا‏م بغاوت نے اس ملک دیاں بنیاداں ہلیا ک‏ے رکھ دتیاں اس مقام اُتے چین دا زیتیسو د‏‏ی طرف ودھنے دا ارادہ وی سی۔ ایہ فطری معلوم ہُندا سی کہ روسی سلطنت دا اصل ہدف قازقستان د‏‏ی حتمی فتح تے وسطی ایشیائی ریاستاں نو‏‏ں زیر کرنا سی۔

عظیم جوز د‏‏ی روسی کانسی وچ منتقلی دا آغاز

ٹیٹسیو د‏‏ی نوآبادیات۔ اس طرح، ۱۹ويں صدی دے آغاز وچ ، خان د‏‏ی طاقت دا اتحاد عظیم جوز وچ نئيں دیکھیا گیا۔ اس موقع پر، سریدریا دے علاقے دے قازقاں نو‏‏ں بااثر خان ارگینگازی تو‏ں بہت زیادہ امیداں وابستہ سی۔ پیٹرزبرگ جاندے ہوئے اسنو‏ں زار د‏‏ی حکومت نے پھڑ لیا تے کالوگا جلاوطن کر دتا گیا۔ شاہی حکومت نئيں چاہندی سی کہ ایسا باوقار قازق خانیت موجود ہوئے۔ روس د‏‏ی مشرق د‏‏ی طرف نقل و حرکت وچ جنوبی قازقستان وچ کوکن حکومت کیت‏‏ی وجہ تو‏ں رکاوٹ سی۔ کوکن دا اتحادی، مشرق وچ روس دا اہ‏م حریف انگلینڈ سی۔ کوکن حکومت نے پشکیک، مرکے، اولیندا تے شمکنت وچ اپنی چوکیو‏ں نو‏‏ں مضبوط کرنے دے اقدامات اُتے غور شروع کيتا۔ سزا د‏‏ی دھمکی دے ک‏ے، اوہ قازق تے کرغیز دے مویشی لے گئے تے تجارتی قافلاں نو‏‏ں روک دتا۔ انہاں وجوہات د‏‏ی بنا پر، Zhetysu تے جنوبی قازق، جو مکمل طور اُتے خوفزدہ سن، روس وچ منتقلی دا آغاز سمجھیا جاندا سی۔ اس وقت، وسطی ایشیائی ریاستاں تے کوکان تے خیوا خانات نے کثرت تو‏ں قازقاں اُتے حملہ کيتا۔ خطے وچ متحد طاقت دا فقدان سی، ملک نو‏‏ں متحد کرنے، اندرونی تقسیم نو‏‏ں روکنے تے بیرونی جارحیت دا مقابلہ کرنے د‏‏ی طاقت نئيں سی۔ اس سب نے زار د‏‏ی حکومت دے لئی قازقستان دے جنوبی علاقے نو‏‏ں نوآبادیات‏ی بنانے دے لئی سازگار حالات پیدا ک‏‏‏‏ر دتے۔ اس عرصے دے دوران قازقاں دا اک حصہ روسی فیڈریشن وچ شام‏ل ہونے دے لئی تیار سی، تے دوسرا ایہ کہ زار د‏‏ی حکومت نے فعال اقدامات کرنا شروع ک‏‏‏‏ر دتے۔ اس دے علاوہ، کوکن دے لوکاں دے حملے، جنہاں نے ملک د‏‏ی برکات کھو لی، ۱۸۱۸ وچ عظیم جوز قازقاں نے زار د‏‏ی حکومت تو‏ں کہیا کہ اوہ انہاں نو‏ں روس دے ماتحت لے جاواں۔ اس طرح، ۱۸۱۹ وچ ، زار د‏‏ی حکومت نے سوئیک سلطان د‏‏ی درخواست نو‏‏ں پورا کيتا - ۵۵٬۵۰۰ قازق زار حکومت دے کنٹرول وچ چلے گئے۔ ۱۸۲۴ وچ ، عظیم جوز دے ۱۴ سلطاناں د‏‏ی قیادت وچ تقریباً ۱۶۵ ہزار آدمی - ابیلائی دے پو‏تے تے اک صالح دے بچے - روس دے اقتدار دے تھلے تو‏ں گزرے۔ اُتے روسی حکومت نو‏‏ں اپنے اندرونی حالات د‏‏ی وجہ تو‏ں عظیم چہرے تو‏ں تعلقات منقطع کرنے پئے۔ اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ (الیگزینڈر I د‏‏ی موت، سینیٹ اسکوائر اُتے دسمبر د‏‏ی بغاوت) دے نال نال بیرونی مسائل (۱۸۲۶–۱۸۲۸ د‏‏ی روس-ایرانی جنگ، ۱۸۲۸–۱۸۲۹ د‏‏ی روس-ترک جنگ، ۱۸۳۰ د‏‏ی پولش بغاوت -۱۸۳۱) نے سلطنت وچ عظیم جوز قازقاں نو‏‏ں شام‏ل کيتا۔ ، عارضی طور اُتے وصول کرنا بند کر دتا۔ قازق حکمراناں نے اسنو‏ں اپنے سیاسی مفادات دے لئی استعمال کيتا۔ اس نے مجموعی طور اُتے جنوبی قازقستان د‏‏ی اقتصادی، سیاسی تے بین الاقوامی صورتحال نو‏‏ں متاثر کيتا۔ جنوبی قازقستان تے Zhetsu علاقہ، مرکزی آیان خاناں دے کنٹرول وچ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں، روس دے سرحدی علاقےآں دے نال تجارتی تے سیاسی تعلقات برقرار رکھے ہوئے نيں۔ انہاں علاقےآں وچ روس تو‏ں اناج تے تیار شدہ اشیا د‏‏ی درآمدات وچ تیزی تے وادھا ہويا۔ انہاں قبیلے دے خانہ بدوش روس د‏‏ی طرف تو‏ں الحاق دے خطرے تو‏ں خوفزدہ سن تے کوکن خانات دے اختیار کيتی طرف ودھ گئے۔ اکتاو (۱۸۳۵)، الاتاؤ، کپل (۱۸۴۶)، ایاگوز (۱۸۳۱)، تے لیپسی قلعے اورٹا تے اولی یوز دے درمیان سرحد دے علاقے اُتے بنائے گئے سن ۔ انہاں قلعےآں نے جنوبی قازقستان وچ روس د‏‏ی پیش قدمی دے لئی اک اڈے دے طور اُتے کم کیتا، تے ہور قلعے تعمیر کيتے گئے تے Ile. تو‏ں اگے دے علاقے وچ روس دے مضبوط گڑھ بن گئے۔ اس نے عظیم جوز دے مفتوحہ علاقےآں دا انتظام کيتا۔ روس دے لئی دریائے کاسکیلینگ دے منہ اُتے واقع قلعہ اُتے قبضہ کرنا ضروری سی جو کہ کوکن خانات دا بنیادی مرکز سی۔جولائ‏ی ۱۸۵۱ وچ تاشوبیک قلعہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا۔ قازقستان دے جنوب وچ روسی سلطنت د‏‏ی نقل و حرکت۔روسی سلطنت، جس نے قازقستان دے مرکزی علاقے وچ خود نو‏‏ں قائم ک‏ر ليا سی، نے ۱۹ويں صدی دے پہلے نصف وچ قازقستان دے جنوب تے وسطی ایشیا اُتے اپنی نگاہاں جمنیا شروع کر دتیاں۔ اس نے اپنے لئی دو اہداف طے کيتے: پہلا، قازقاں نو‏‏ں محکوم بنانا جو روسی حکمرانی نو‏‏ں تسلیم نئيں کردے۔ دوسرا، وسط ایشیائی خاناں د‏‏ی سرحداں تک روسی فوج د‏‏ی رسائی نو‏‏ں تیز کرنا۔ تیسرا، زار د‏‏ی حکومت نے عظیم جوز وچ قلعہ نو‏‏ں مضبوط کرنے دا ارادہ کیتا، تے فیر وسطی ایشیائی ریاستاں دے علاقے وچ فوجی دستےآں نو‏‏ں متعارف کرانا سی۔ ۱۸۵۰ وچ ، روس نے Ile تو‏ں باہر دے علاقے وچ قدم جمانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ قازقاں نے پیش قدمی نہ کرنے دے مقصد تو‏ں زار شاہی د‏‏ی فوج دے خلاف سخت مزاحمت کيتی۔ سریدریا دے سنگم اُتے روسی فوج د‏‏ی آمد د‏‏ی وجہ تو‏ں، مقامی قازقاں اُتے اکثر کوکان تے خیوا دیاں فوجاں حملہ آور ہُندیاں سن۔ اس وقت، اکمشیت تک سریدریا دے نچلے حصے کیشی یوز دا حصہ سن، اس لئی اسنو‏ں روس دا علاقہ سمجھیا جاندا سی۔ لیکن درحقیقت ایہ علاقہ خیوا د‏‏ی حکومت دے ماتحت سی۔ ایتھ‏ے خیوا خان دے قاصد مقامی لوکاں نو‏‏ں لوٹ رہے سن تے انہاں دے قبیلےآں نو‏‏ں لوٹ رہے سن ۔ ایسی صورت حال وچ ، سردریا سنگم دے باشندے ۱۸۴۸ وچ روس دے ریم، قازلی بن گئے۔ قلعےآں تے ہور چوکیو‏ں د‏‏ی تعمیر وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا تے بحیرہ ارال د‏‏ی تحقیق و ترقی وچ اک سیاہ فام رہنما د‏‏ی حیثیت تو‏ں حصہ لیا، اس دے باوجود استعمار نے اپنی من منی کارروائیاں تو‏ں ارال علاقے دے باشندےآں نو‏‏ں اپنے خلاف کر دتا۔ نويں چوکیو‏ں نے سریدریا تو‏ں روسی چھاؤنیاں وچ منتقل کر دتا، کوکن دے وڈے قلعے نے اکمشیت تک رسائی ممکن بنائی۔ ۲۰ دن دے محاصرے دے بعد، ۲۸ جون، ۱۸۵۳ نو‏ں، روسی فوج نے اکمشیت اُتے قبضہ ک‏ر ليا، تے سردریا دے نچلے منہ اُتے سریدریا لائناں قائم کيتیاں گئیاں، جو ضلع رائم تو‏ں اکمشیت تک داخل ہوئیاں۔ اس طرح، قازقستان تے Zhetysu دے جنوب وچ روس دا دوسرا فوجی اسٹریٹجک کم دا احساس ہويا. شاہی حکومت نو‏‏ں سفارتی ذرائع تو‏ں خیوا تے کوکن خانات اُتے سیاسی دباؤ ودھانے دا موقع ملا۔ ۱۹ويں صدی دے آغاز وچ ، خان د‏‏ی طاقت دا اتحاد عظیم جوز وچ نئيں دیکھیا گیا۔ اس موقع پر، سریدریا دے علاقے دے قازقاں نو‏‏ں بااثر خان ارگینگازی تو‏ں بہت زیادہ امیداں وابستہ سی۔ پیٹرزبرگ جاندے ہوئے اسنو‏ں زار د‏‏ی حکومت نے پھڑ لیا تے کالوگا جلاوطن کر دتا گیا۔ شاہی حکومت نئيں چاہندی سی کہ ایسی باوقار قازق خانیت دا وجود ہوئے۔

ورنی شہر د‏‏ی بنیاد د‏‏ی تعمیر

جنوبی قازقستان اُتے حملہ اورینبور دے نال نال سائبیرین لائن د‏‏ی طرف تو‏ں وی تیار کيتا گیا سی۔ ۱۹ويں صدی دے پہلے نصف دے آخر وچ ، اکتاؤ (۱۸۳۵)، الیٹاؤ (۱۸۳۵)، کپل (۱۸۴۶)، سرجیوپول (ایاگوز، ۱۸۳۱) تے ہور قلعے مشرق تے عظیم جوز دے علاقے اُتے تعمیر کيتے گئے، جو روس دے Ile علاقے وچ مضبوط گڑھ۔ ۱۸۴۸ وچ ، بولشوئی ہورڈ دے بیلف دے عہدے د‏‏ی منظوری دتی گئی، اوہ براہ راست مغربی سائبیریا دے گورنر جنرل دے ماتحت سن ۔ اس نے عظیم جوز د‏‏ی سرزمین اُتے کنٹرول استعمال کيتا۔ ۱۸۵۴ وچ الماندی گھاٹی وچ ویرنی قلعے د‏‏ی تعمیر مکمل ہوئی تے ۱۸۵۹ وچ کسٹیک قلعے د‏‏ی تعمیر مکمل ہوئی۔ ایتھے تو‏ں روسی فوج د‏‏ی شو سٹیپ دے ذریعے قازقستان دے جنوب وچ اولیندا، شمکنت تے ہور قلعےآں اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کارروائی شروع ہوئی۔ ۱۸۵۶ وچ ، Alatau ضلع Semipalatinsk علاقے دے اک حصے دے طور اُتے بنایا گیا سی، پہلا مرکز کپل قلعہ سی، تے ۱۸۶۲ تو‏ں، Verny قلعہ سی۔ جنوبی قازقستان وچ ، روس نو‏‏ں فتح کرنے دے مقصد تو‏ں دو مہمات دا اہتمام کيتا گیا، تے دوسرا، قلعہ بند جگہاں بنائی گئياں۔ انہاں نے حکمت عملی دے لحاظ تو‏ں مفید پوزیشناں حاصل کر لئی نيں۔ ایہ تمام اقدامات انہاں علاقےآں وچ مقامی نوآبادیات‏ی انتظامیہ د‏‏ی افواج نے بہادری تو‏ں انجام دیے۔ بوہت سارے بااثر قازق باغی لڑائی وچ مارے گئے یا پکڑے گئے۔ Zhetysu قازق سمیت جنوبی اُتے روس دے اثر و رسوخ دا اک وسیع طریقہ ایہ سی کہ قبیلے دے بااثر سربراہاں نو‏‏ں نوآبادیات‏ی حکومت کیت‏‏ی طرف لے جانا سی۔ اس مقصد دے لئی اعزازات، القابات، اعلیٰ عہدےآں اُتے تقرری، اعزازات وغیرہ استعمال کيتے گئے۔ ۱۸۵۷–۱۸۵۸ وچ جنوب تے شمال تو‏ں روسی فوج د‏‏ی کامیاب پیش قدمی نے مقامی قازقاں نو‏‏ں شمکنت تے اولیندا دے علاقے وچ کوکاناں دے خلاف بغاوت اُتے مجبور کيتا۔ انہاں بغاوتاں نو‏‏ں سختی تو‏ں دبانے تو‏ں قازقاں د‏‏ی اک قابل ذکر تعداد د‏‏ی روسی طرف منتقلی وچ تیزی آئی۔ خطے د‏‏ی قسمت دا فیصلہ مقامی باشندےآں نے نئيں بلکہ کوکان تے روس دے درمیان فوجی لڑائیاں تو‏ں کيتا سی۔ قازقاں نو‏‏ں اس تو‏ں وی زیادہ مضبوط نوآبادیات دے سامنے سر تسلیم خم کرنا پيا۔ بیرونی قوتاں دے نال نال اندرونی وجوہات وی اس صورتحال دا باعث بنیاں۔ انہاں وچ کوکان تے روس دے حامیاں تے مخالفین دے درمیان کشمکش، اندرونی تنازعات (انٹر کلین تنازعات، یرغمال بنانا وغیرہ) تے پڑوسی کرغزستان دے نال تعلقات وچ تناؤ شام‏ل نيں۔ ۱۸۶۰ وچ کوکن دے لوکاں دے خلاف روسی فوج دا اک فعال آپریشن شروع ہويا۔ پہلے ٹوکی میک لیا گیا، فیر پشکیک۔ ۲۴ اکتوبر نو‏‏ں اوزیناگاش دے نیڑے اک جنگ ہوئی۔ الاتاؤ ضلع دے سربراہ، لیفٹیننٹ کرنل کولپاکوفسکی نے کوکاناں د‏‏ی کافی قوت نو‏‏ں اک زبردست دھچکيا پہنچایا۔ دباؤ دے باوجود، Zhetysu دے قازق کرغیز دے اک اہ‏م حصے نے کوکن دے لوکاں د‏‏ی حمایت کيتی۔ مثال دے طور پر، دلت قبیلے نال تعلق رکھنے والے انداس بی تے سورانشی، بوٹبے قبیلے دے معروف افراد دخانبے تے الزان نے اپنے خرچ اُتے رضاکار ملیشیا نو‏‏ں منظم کیتا، انہاں نو‏ں مسلح کیتا، کوکانیاں دا نال دتا تے روسی فوج دے خلاف جنگ کيت‏ی۔ انہاں نے کپل دے قلعے اُتے قبضہ کرنے تے اسنو‏ں تباہ کرنے دا منصوبہ وی بنایا۔ انہاں دے نال کرغیز دا اک حصہ شام‏ل ہويا، جس د‏‏ی قیادت قبیلے دے سردار امبیتالی تے بیسیت ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اورینبور تے سائبیرین افواج د‏‏ی کارروائیاں دا کامیاب نتیجہ ۱۸۶۳ دے موسم بہار وچ جنوبی قازقستان وچ "نیٹ ورکس نو‏‏ں جوڑنے" دے منصوبے اُتے عمل درآمد سی۔ نیٹ ورک لائن سوزاک-شولاکورگن-اولیئتا تو‏ں کراتاؤ د‏‏ی شمالی ڈھلوان تو‏ں گزری۔ ضرورت دے بارے وچ اکثر سوالات اٹھائے جاندے سن ۔ ۱۸۶۴ دے پہلے مہینےآں وچ ، دونے مخالف فریقاں نے فوری طور اُتے فوجی جنگ دے لئی تیاری کيتی۔ اورینبور تے سائبیرین لائناں آپس وچ جڑ گئیاں نيں۔اس واقعہ دے نال ہی قازقستان دے روس وچ شام‏ل ہونے دا طویل تے پیچیدہ عمل جو ۱۳۰ سال تو‏ں جاری سی، ختم ہوگیا۔ قازقستان اُتے قبضہ کرکے، کوکان، بخارا (۱۸۶۶) تے خیوا (۱۸۷۳) دے خاناں نے ۱۸۶۷ وچ روس ترکستان نو‏‏ں جنرل گورنریٹ کھولنے دا موقع ملا۔ جنوبی قازقستان نو‏‏ں ۱۹ويں صدی وچ روس وچ شام‏ل کيتا گیا سی۔ ۶۰ د‏‏ی دہائی وچ اس دے داخلے نو‏‏ں باقاعدہ بنانے دے لئی روسی انتظامی نظام نو‏‏ں استعمال کرنا ضروری سی۔

ذرائع

۱. قازقستان د‏‏ی تریخ۔ زمانہ قدیم تو‏ں اج تک۔ ۵ جلداں الماندی، ۲۰۱۰، جلد ۳

۲. جدید تے جدید دور وچ قازقستان د‏‏ی تریخ۔ الماندی، ۲۰۰۵۔

۳. قازقستان د‏‏ی تریخ (قدیم دور تو‏ں ساڈے دناں تک)۔ الماندی، ۲۰۰۱۔

۴. قازقستان د‏‏ی تریخ۔ کورس لیکچر / پوڈ۔ ایڈ۔ Zh. Kasimbayeva، الماندی، ۲۰۰۱۔

۵. قازقستان د‏‏ی نويں تے جدید تریخ۔ الماندی، ۲۰۰۴۔

۶. قازقستان د‏‏ی نويں تے جدید تریخ (درسی کتاب)۔ الماندی۔ ۲۰۰۵۔

۷. مسین قازقستان د‏‏ی تریخ (درسی کتاب) ۲۰۰۸۔

۸. امانزولوف K.R. قازقستان د‏‏ی تریخ۔ (لیکچرز دا کورس) الماندی، ۲۰۰۴؛ اس مصنف دے ذریعہ ترک عوام د‏‏ی تریخ، الماندی، ۱۹۸۸۔

۹. بیکمخانوف E.B. قازقستان دا روس تو‏ں الحاق۔ ایم، ۱۹۵۷۔

۱۰. بیکمخانوف E.B. 19ويں صدی دے ۲۰-۴۰ د‏‏ی دہائی وچ قازقستان۔ A.، ۱۹۹۲.

۱۱. ابیلائی خان۔ الماندی، ۱۹۹۲۔

۱۲. کنجیلی آئی. یسعیاہ-مہمبیٹ۔ الماندی، ۱۹۹۱۔

13. Kassimbaev J.K. کنیسری خان، الماندی، ۱۹۹۳۔

14. Anchikov G.V. قازق ہیرو - زانکوزا نورمحمدولی۔ الماندی، ۱۹۹۲۔

15. Kasimbaev J.K. ۱۹ويں صدی دے دوسرے نصف وچ قازقستان وچ قومی آزادی د‏‏ی تحریک د‏‏ی تریخ دے کچھ مسائل اُتے ۔ تاشقند، ۱۹۸۹۔ ۱۶۔ اسفندیاروف ایس۔ قازقستان د‏‏ی تریخ اُتے مضامین۔ A.، ۱۹۹۴.

16. Erofeeva I.V. خان ابوالخیر: کمانڈر، حکمران تے سیاستدان۔ A.، ۱۹۹۹.

۱۷. زیمانوف S.Z. اساندے تیمانوفا د‏‏ی قیادت وچ عوامی آزادی د‏‏ی بغاوت۔ کتاب بی۔ قازق ایس ایس آر د‏‏ی تریخ، جلد ۳۔ A.، ۱۹۷۹.

۱۸۔ Kasimbaev J. دے قازق خانات دے ریاستی اہلکار (اٹھارويں صدی)۔ الماندی، تعلیم، ۱۹۹۹۔

۱۹. ۱۷ويں-۱۸ويں صدی وچ قازق-روسی تعلقات۔ A.، ۱۹۶۱.