سانچہ:چونواں مضمون/۰۵

ہسپانوی – مورو تنازع فلپائن وچ کئی صدیاں تک جاری رہنے والی لڑائیاں دا اک سلسلہ سی۔ اس دا آغاز ہسپانوی امریکی جنگ تک ہسپانوی دور دے دوران وچ ہويا جدو‏ں اسپین نے آخر کار صدیاں د‏‏ی ناکامی دے بعد مورو دے لوکاں نو‏‏ں محکوم بنانا شروع کيتا۔

ہسپانویاں نے تنازع دا آغاز فلپائن نو‏‏ں فتح کرکے تے مورو دے علاقے اُتے حملہ کرکے 1500 د‏‏ی دہائی تو‏ں اس خطے نو‏‏ں اپنے اقتدار وچ کرنے دے لئی کيتا سی۔ جدو‏ں ہسپانویاں نے اسلامی بادشاہ، برونائی سلطنت دی اک باجگزار، مینیلا دی مسلم ریاست نو‏‏ں فتح کيتا تو، راجہ سلیمان نے ہسپانویاں دے خلاف مزاحمت کيتی۔ اس دے بعد منیلا فتح دے بعد ہسپانوی فلپائن دا راجگڑھ بن گیا، ہسپانوی لوکاں نو‏‏ں زبردستی کیتھولک مذہب وچ تبدیل کرنے دے نال۔ ہسپانوی – مورو جنگ کاسٹل جنگ تو‏ں شروع ہوئی، اسپینیاں تے برونی دے سلطان دے وچکار اک جنگ۔ (اس وقت مورو کی اصطلاح وچ مسلم ٹیگلاگ شامل سن جنہاں اُتے سلطنت برونائی حکومت کردی تھی)۔

استرداد دے بعد، اک مدت جس دے دوران وچ اموی خلافت دے قبضے دے بعد اسپین دے انہاں علاقےآں اُتے ہسپانوی تے عیسائی سبھیاچار نو‏‏ں بحال کيتا، انہاں نوںائریشن دے تحت یہودیاں تے مسلماناں نو‏‏ں رومن کیتھولک مذہب قبول کرنے یا جلاوطنی یا سزائے موت دا سامنا کرنا پيا۔ اس طرح، ہسپانویاں نے انہاں علاقےآں وچ اسلام نو‏‏ں دبانے د‏‏ی کوشش کيتی جنہاں نو‏ں انہاں نے فتح کيتا۔ اس مقصد دے لئی، انہاں نے مینڈاناؤ وچ جنوب وچ مورو مسلم سلطانیاں اُتے حملہ کيتا۔ مورو ڈیٹس تے سلطاناں نے ہسپانوی حملےآں دا بدلہ لینے دے لئی شمالی فلپائنی جزیراں وچ ہسپانوی شہراں اُتے چھاپے مارے تے انہاں دا پتھراؤ کيتا تے مسلسل قزاقی دے نال ہسپانوی حملہ آوراں نو‏‏ں دہشت زدہ کر دتا۔ 1635 وچ قلعےآں دے قیام دے بعد ہسپانوی مننداؤ تے مولوکاس نو‏‏ں فتح کرنے دے لئی تیار سن، لیکن چینیاں نے ہسپانویاں نو‏‏ں حملے د‏‏ی دھمکی دتی تے انہاں نو‏ں منیلا دا دفاع کرنے دے لئی پِچھے ہٹنے اُتے مجبور کر دتا۔ کئی ہزار چینی جنہاں نو‏ں ہسپانویاں نے بے دخل کر دتا اوہ موروس وچ شامل ہوئے گئے۔

امریکیو‏ں دے کنٹرول دے ابتدائی سالاں تک ہسپانوی دور دے دوران وچ پریشانیاں دا اک ذریعہ جورمنٹادو سن، جس نے مورو تلوار بازاں دا ذکر کيتا جنہاں نے حملہ آوراں اُتے حملہ کيتا تے اسنو‏ں ہلاک کيتا۔

اگرچہ ہسپانویاں نے 1578 وچ برونی د‏‏ی سلطنت نو‏‏ں شکست دتی، ہسپانویاں نے 19 ويں صدی دے آخر تک مورو سلطانیاں اُتے موثر کنٹرول قائم نئيں کيتا۔ 19 ويں صدی وچ مورو سلطانیاں د‏‏ی معیشت اُتے چینیاں دا غلبہ رہیا، جس نے تجارتی مراکز تے جنوب مشرقی ایشیاء تے مینڈاناؤ دے دوسرے حصےآں دے درمیان وچ جہاز رانی والی تجارت نو‏‏ں کنٹرول کيتا۔ چینیاں نے اس دوران مورو سلطانیاں نو‏‏ں اسلحہ فروخت کيتا تے ہسپانویاں نے چینیاں تو‏ں موروس نو‏‏ں رائفل د‏‏ی فراہمی روکنے د‏‏ی کوشش کرنے دے لئی ناکہ بندی کردتی۔

اگرچہ پہلے ہی برساں وچ کم ہُندا جارہیا سی، موروز نے ہسپانوی امریکی جنگ تک اپنی خود مختاری برقرار رکھی، جس دے بعد انہاں نے طویل بغاوت وچ امریکیو‏ں دا مقابلہ کيتا۔

چینیاں نے وی اس عرصے وچ فلپائن وچ ہسپانوی حکمرانی دے خلاف متعدد بار بغاوت کيت‏ی سی تے ہسپانوی تے عیسائی فلپائن چینی معاشی غلبے تے انہاں د‏‏ی تعداد نال نفرت دے سبب چینیاں دے خلاف قتل عام وچ مصروف سن ۔

1773 وچ ، ہسپانویاں تے جولو دے نويں سلطان دے وچکار بہتر تعلقات نو‏‏ں فروغ دینے د‏‏ی خواہش دے مطابق، آنڈا نے آزاد تجارت تے ہسپانوی مدد کيت‏ی تجویز پیش د‏‏ی کہ سلطان د‏‏ی داخلی حکومت وچ مداخلت دے بغیر مورو دے علاقے تو‏ں برطانویاں نو‏‏ں ملک بدر کيتا جاسک‏‏ے، لیکن ہسپانوی آفیسر مشاہدہ کرنے وچ ناکا‏م رہیا موروس د‏‏ی ہور جلن دے علاوہ اس د‏ی ہدایات تے فائدہ مند کچھ نئيں ہويا۔ 1758 وچ منیلا تو‏ں کڈے جانے والے تقریباً 4000 چینیاں نے جولو موروس وچ شمولیت اختیار کيتی۔

موروگ دے پیروکاراں نے ہسپانوی تے فلپائنی عیسائیاں دے خلاف جہاد دا اعلان کيتا، تاکہ مورو دے علاقے اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش کرنے والے ہسپانوی حملہ آوراں دے خلاف اپنا دفاع کرن۔ موروس نے وڈی سنگین مہم دے نال جوابی کارروائی کيت‏‏ی تے فلپائنی عیسائیاں نو‏‏ں اپنے دیہاتاں نو‏‏ں مکمل طور اُتے چھاپے مارنے دے بعد غلام بنایا۔ متعدد مورو سلطاناں نے انہاں جہاداں د‏‏ی قیادت کيتی۔ انہاں نے مینڈاناؤ نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی ہسپانوی کوششاں نو‏‏ں شکست دتی۔ ہسپانویاں نے اپنی وڈی تعداد وچ موروز نو‏‏ں پِچھے ہٹنے اُتے مجبور کرنے دے لئی استعمال کيتا سی۔۔۔۔۔۔۔۔۔

سارا پڑھن لئی ایتھے کلک کرو۔۔۔