ستھرا شاہ

ستھرا شاہ
تاریخ پیدائش	سنہ 1625
تاریخ وفات	سنہ 1682 (56–57 سال)

سُتھرا شاہ، پنجابی شاعری وچ مخَول تے ٹچکر دا پہلا پنجابی شاعر سی تے فقِیراں دے سُتھرا شاہی فِرقے دا موڈھی سی۔

جِیون

پنجاب وچ اک فقیر تیگ شاہ نندا نامی روایات وچ مِلدا اے جیہدے گَھر 1625ء وچ اک نیاݨا پَیدا ہویا جیہدا نام چندر ملّ رکھیا گیا۔ تیگ شاہ نندا کھتری خاندان نال تعلق رکھدا سی تے اوہدا علاقہ بہرام پور سی، جیہڑا ضلع گرداسپور وچ واقع اے۔ چندر ملّ جَد پَیدا ہویا تاں اوہدے متھے اُتے اک کالا نشان سی تے پیدائشی طَور تے اوہدے مُون٘ہ وچ دَند موجُود سی۔

نیاݨے دی غَیر معمُولی جسمانی ساخت دے باعث اوہنُوں علاقے دے لوکاں تے رِشتے داراں نے نحُوست دی علامت قرار دے دِتا تے اوہنُوں کھترا کہہ کے پکارنا شُرُوع کر دِتا، جیہدے معنی بد صُورت تے منحُوس دے نیں۔ لوکاں دِیاں ایہناں گلّاں پاروں پَیدائش توں کچھ دِناں مگروں ہی تیگ شاہ نے نیاݨے نُوں علاقے دے باہر جنگل دے رستے وچ پتھراں والی جگہ اُتے رَکھ دِتا۔ اتفاق نال اُس ویلّے گُرُو ہرگوبند جنگل توں شکار کر کے واپس جا رہے سی۔ جَد اوہناں نے راہ وچ اُس نیاݨے نُوں دیکھیا تاں اوہنُوں چکیا تے علاقے دے لوکاں کولوں اوہدے بارے وچ پُچھیا تاں لوکاں نے اوہدے پیدائشی نشانات دے باعث اوہنُوں کھترا کہہ کے پکاریا تے ساری گَلّ بیان کِیتی۔ جَد گُرُو ہرگوبند نے ساری گَلّ سُݨی تاں کہیا کہ ایہ نیاݨا کھترا نئِیں بلکہ سُتھرا اے۔ جیہدے معنی صاف، کھرا تے حَق گَلّ کرن والا اے۔ اُس توں بَعد اوہناں نے اپنے جانشِین گُرُو ہررائے نُوں چندر ملّ دی تعلِیم و تربِیت دی ذُمہ داری سون٘پ دِتی۔ اِس طرحاں سُتھرا شاہ نے اپنا بچپن ایہناں گُرُواں دے زیرسایہ گزاریا۔ کچھ روایات وچ ایہ گَلّ وی مِلدی اے کہ گُرُو ہررائے نے دَوران شکار آپ چندر ملّ نُوں روڑی توں چکیا سی۔

سُتھرا شاہ سِدّھی، دو ٹوک، کھری تے سُتھری گَلّ کَردا سی تے اِس وجہ توں سُتھرا دے ناں نال مشہُور ہوگیا۔

سُتھرا شاہی فِرقہ

چندر ملّ اپنی حق گوئی دے باعث مشہُور ہوگیا۔ اوہدے پَیروکاراں دی تعداد ہر شہر وچ پائی جاݨ لگّی تے اوہ سارے پَیروکار سُتھرے شاہی فقِیر کہلاؤندے سی۔ عوام وچ اوہناں سُتھرے شاہ دی مقبُولِیت دی وجہ توں بادشاہ اورنگ زیب نُوں اوہناں نال خاص عقِیدت سی۔ سرکار دی مہر دے باعث سُتھرے شاہی فقِیراں نُوں بازاراں تے دکاناں توں اک خاص مَد نذرانے دی صُورت وچ مِلدی سی۔

سُتھرے شاہی فقیراں وچ کئی مذہباں دے لوک شامل سی۔ ایہ فقِیر اک خاص طرز دی حجامت کرواؤندے، مُون٘ہ اُتے رَن٘گ مَلدے جیہڑا عمُومن کالا ہُندا سی۔ ہتّھاں وچ اک خاص طرز دے ڈن٘ڈے پَھڑدے تے بان٘ہواں وچ کڑے پاؤن٘دے سی۔ سُتھرے شاہی فقِیر کئی صدِیاں تَک برصغیر پاک و ہند دے مُختلف علاقیاں وچ پائے گئے۔ سُتھرا شاہ دی وفات توں مگروں اوہناں دے پَیروکار اوہناں دے طرز عمل نُوں اگّے ودھاؤن٘دے رہے۔

وفات

سُتھرے دی وفات 1682ء وچ ہوئی۔ لاہور وچ شاہی قلعے دے نال سُتھرا شاہ دا مقبرہ اے۔

شاعری

سُتھرا بہت مخولیا، ہَس مُکھ تے حاضر جواب سی۔ اوہ اکثر گُرُو دے کول رہن٘دا سی تے وڈے وڈے ساہُوکاراں نُوں وی ٹچکراں کردا سی۔ سُتھرا شاہ لوکاں دِیاں بَھیڑِے چلن دیکھ کے ایہو جہِیاں گلّاں کَردا سی کہ جیہناں نال سماج وچ سدھار وی ہو جان٘دا سی تے نال ہی اوہ گلّ ہاسّے وچ پَے جان٘دی سی۔

سُتھرے نے ہاس رس تے ٹچکر نُوں اپنی رچنا دا ذِرِیعہ بنایا۔ سُتھرے دِیاں رچناواں زیادہ تَر سلُوک، شبد، رامکلی،، پَوڑی وغیرہ سرلیکھ ہیٹھ نیں۔ سُتھرے شاہ دی بوہتی شاعرتی پَوڑیاں وچ اچاری ہوئی اے۔ اوہناں دی شاعری وچ مخَول توں علاوہ فقِیرانہ رَن٘گ وی جھلکدا اے۔ اوہناں دی شاعری وچ باطنی خالص پَن تے حَق گوئی اُتے زور اے۔

نمُونہ کلام

سُتھرے دے کئی شعر تے مِصرعے کہاوتاں دا درجہ اختیار کَر چُکے نیں۔

• کوئی مرے کوئی جِیوے
  سُتھرا گھوݪ پتاسّے پِیوے

• دھیان گیان سَبھ سُتھریا دوہاں ٹاپاں دے ہیٹھ
  جے یقِین نئِیں آؤن٘دا تاں بُھکھیاں رہ کے دیکھ

• اکھ پھڑکݨی نہ ملی مُون٘ہ وچ رہ گئی گراہ
  لَکھ لَعݨت اے سُتھریا جے دَم دا کریں وساہ

• آر گن٘گا پار گن٘گا وچ مَیں تے تُوں
  لہݨا لَیݨا سُتھریا! ناسِیں دے کے دُھوں

حوالے